Waarom de vredesbeweging al onze steun geniet

Veruit de meeste mensen willen vrede. Maar oorlog gaat over geld en over macht. Dus zijn er krachten die de oorlog verder willen doen oppoken. Daarom is het nodig dat zij die vrede willen, van zich laten horen.

De vredesbeweging vindt geen vrienden bij wie politiek of financieel gewin zoekt in de oorlog, bij oorlogsprofiteurs en speculanten. De vredesbeweging is een standvastige en moedige beweging die tegen het militarisme van de machtigen ingaat.

De vredesbeweging heeft een lange en sterke geschiedenis. Ze is in staat heel veel mensen te beroeren, want gewone mensen willen vrede.

Emoties omzetten in actie

Je veilig voelen, het is een basisbehoefte. Oorlog bedreigt dat gevoel in zijn wezen. Dat is angstaanjagend. Ook al leek oorlog voor velen hier in België vele jaren lang heel ver van ons bed, vandaag zet de Oekraïne-oorlog aan de grenzen van Europa dit angstgevoel bij ons op scherp. Er is ook het gevoel van woede, over een oorlog die wordt gevoerd voor weet-ik-veel-welke belangen, maar zeker niet die van de gewone mensen. En gelukkig overstroomt ook het gevoel van medeleven en solidariteit met al wie te lijden heeft onder de oorlog.

Willen we de oorlog en het militarisme tegengaan, willen we opkomen voor vrede, dan is het zaak om deze emoties ook om te zetten in acties. Acties die een steen in de rivier kunnen verleggen, en meer. Acties die druk zetten op de politieke krachtsverhoudingen. Acties die anderen bewustmaken. Acties die je niet op je eentje voert, maar samen in een brede vredesbeweging.

Een vredesbeweging die sterk genoeg in haar schoenen staat om de balans te doen kantelen richting vrede. Een beweging die niet in eigen kring blijft, maar allianties aangaat met andere strijdbewegingen zoals die van vakbonden, van klimaatjongeren, van vrouwenorganisaties.

Een rijke geschiedenis

Vandaag lijkt het wel of de vredesbeweging tegen de stroom in moet roeien. Gek toch? Kiezen voor vrede zou toch de logische, natuurlijke voortgang van de samenleving moeten zijn? In de recente geschiedenis zijn er herhaaldelijk grote massamobilisaties voor vrede geweest, in België, in Europa en op wereldschaal. Daar kunnen we hoop en inspiratie uit putten. En we willen er tegelijk een eigentijdse vorm en drive aan geven.

In 1950 lanceerde de Wereldvredesraad de oproep voor een totale ban van kernwapens. Die oproep werd bekend als de Stockholm Appeal. In een paar jaar tijd werden er 300 miljoen handtekeningen voor opgehaald. Op initiatief van Bertrand Russell en Albert Einstein lanceerden 52 Nobelprijslaureaten in 1955 een verklaring tegen kernwapens. Zo ontwikkelde de vredesbeweging zich tegen de agressieve koudeoorlogspolitiek. In de jaren 1960 en 1970 groeide de link tussen deze vredesbeweging, de burgerrechtenbeweging in de VS, de antikoloniale strijdbewegingen en het verzet tegen de oorlog in Vietnam.

In de eerste helft van de jaren 1980 kende ons land de grootste betogingen ooit: tegen de plaatsing van kernraketten in Europa, met verschillende keren honderdduizenden betogers. Dat was het resultaat van een brede en volgehouden mobilisatie, met honderden lokale actiecomités, de vakbonden, ngo’s en zowat het hele verenigingsleven.

Een brede beweging

De mensen die vrede willen zijn met veel. Heel veel. Velen die aanvoelen, die wéten dat het blokdenken, de toenemende wapenwedloop, de nucleaire dreiging alleen maar meer miserie meebrengen. Als wij samen onze stem laten horen, loud and clear, kunnen we het militair opbod, de toenemende militaire budgetten en de oorlog een halt toeroepen. En kunnen we het pad effenen naar vrede, via vredesdiplomatie, Europese initiatieven voor veiligheid en samenwerking, ontwapeningsakkoorden, het uitbannen van alle kernwapens.

Samen met Pax Christi, Greenpeace, Vrede vzw, intal, CNAPD en vele andere organisaties en vredesactivisten betoogde de PVDA vanaf dag één tegen de oorlog van Poetin in Oekraïne. Het platform voor die acties eist een onmiddellijk staakt-het-vuren, de terugtrekking van de Russische troepen uit heel het Oekraïens grondgebied en onderhandelingen met alle betrokken landen en internationale instellingen. En zij drukken hun steun en solidariteit uit met de vredesbewegingen in Oekraïne en Rusland.

Vredesactivisme

Bij elke oorlog krijgen vredesactivisten de wind van voren. Ze worden als naïevelingen weggezet, hun visie zou niet relevant zijn. “Pacifisme is leuk in vredestijd, maar in oorlogstijd moet dat liefst zo snel mogelijk aan de kant”, dat is zowat de redenering. Toch is het net bij een oorlog dat de vredesbeweging haar boodschap krachtig moet laten horen. Zoals de Britse journalist en activist Owen Jones schrijft: “De nood aan een standvastige en moedige anti-oorlogsbeweging is groter dan ooit… Ze zal geen vrienden vinden bij wie politiek of financieel gewin zoekt in de oorlog, maar ze moet in elk land aan de basis allianties zoeken. Ze mag dan, voorlopig althans, niet populair zijn, ze zal wel juist zijn.”

Vredesactivisten weten dat tot de tanden bewapende legers geen garantie op vrede bieden. “Zou Poetin geaarzeld hebben als België de volle 2 procent van zijn bnp aan defensie had besteed?”, vraagt Gie Goris, voormalig hoofdredacteur van MO-magazine, zich af. Als we vandaag schijnbaar machteloos staan tegenover de agressie van Poetin, dan is dat niet omdat we niet genoeg geïnvesteerd hebben in defensie. Eerder integendeel, vindt Gie Goris: “Misschien ligt het wel aan de obsessie met defensie, ten koste van vredesopbouw en vertrouwenwekkende maatregelen.” 

Vredesactivisten staan niet alleen op straat als het wapengeweld weer ergens klettert. Ze weten verdomd goed dat vrede een proces van lange adem is. Met een onwrikbaar geloof in de mogelijkheid van een andere wereld, en van een ander mensbeeld. Is dat naïef? Of is het juist naïef te denken dat militair opbod, nog meer geld voor wapens, nog meer spierballengerol naar vrede zal leiden? Het vredesbod is het tegendeel van een zwaktebod. Dat vindt ook de Britse linkse politicus Jeremy Corbyn: “Het is een teken van kracht dat je bereid bent om naar het huidige conflict te kijken en te zeggen: dit moet worden opgelost en we moeten vrede tot stand brengen. Dus wat we nodig hebben, zijn meer stemmen voor vrede, meer anti-oorlogsactivisten over de hele wereld, om de gevaren en de dwaasheid van oorlog te onthullen en zich te verzetten tegen wat hun regeringen doen.”

Samen met de arbeidersbeweging

Om de balans richting vrede te doen doorslaan, is de brede werkende klasse nodig, met de kracht van haar getal, met de macht van haar vakbeweging. De Belgische, Europese en internationale vakbonden laten zich horen tegen de oorlog in Oekraïne en voor vrede, en met oog voor de internationale vakbondssolidariteit. Het ACV “veroordeelt scherp de inval van Rusland in Oekraïne” als “een flagrante schending van het internationaal recht”. Het vraagt “dat er een onmiddellijk staakt-het-vuren komt en dat de betrokken partijen terug aan de onderhandelingstafel komen om aan een vreedzame oplossing te werken.”

Ook het ABVV veroordeelt de agressie tegen Oekraïne, en steunt “samen met de internationale vakbeweging iedereen in Rusland en de regio die zich publiekelijk uitspreekt tegen de militaire interventie. Het is de plicht van de vakbonden in de regio om samen te werken teneinde een vreedzame oplossing van het conflict te vergemakkelijken en een gemeenschappelijke toekomst voor iedereen te waarborgen, zonder geweld of oorlog.”

Europe for Peace, een Europa voor Vrede. Daarvoor komt op 5 maart ook in Rome een brede coalitie van vakbonden, vredesorganisaties en middenveld de straat op. Van de CGIL tot het Rete Italiana Pace e Disarmo. De vakbonden willen dat de oorlog in Oekraïne stopt. De brede coalitie veroordeelt de oorlog die Rusland in Oekraïne heeft ontketend. Ze vraagt een staakt-het-vuren, en de terugtrekking van Russische troepen.

Van Italië en Europa verwachten ze politieke en onderhandelingsinitiatieven. Een beleid van actieve neutraliteit en ontwapening. Ze komen op voor bescherming, humanitaire hulp en rechten voor het gehele volk van Oekraïne, ongeacht taal en cultuur. In hun oproep staat: “Geen wapens meer, geen geweld, geen oorlog! Wij willen een Europa van vrede.”

Een internationale beweging

Het is erg belangrijk dat de vredesbeweging zich vandaag ook als een internationale beweging toont en uitbouwt. Daar zijn goede voorbeelden van, met de Stop the War Coalition en de Campaign for Nuclear Disarmament in het Verenigd Koninkrijk, en verschillende vredesnetwerken in de VS en wereldwijd, met inbegrip van het Zuiden. Dat helpt om een brede, internationale kijk te hebben op oorlog en vrede, hun oorzaken en gevolgen.

Mensen als Jeremy Corbyn, de vroegere Labour-leider in het Verenigd Koninkrijk, vragen altijd ook consequent aandacht voor andere oorlogen, die de Navo en westerse landen in het Globale Zuiden voeren of steunen, en die al te gemakkelijk onder de radar verdwijnen: in Jemen, Libië, Irak, Mali, Palestina,...

In Oekraïne en in Rusland klinken veel stemmen tegen de oorlog en voor vrede. Wat daarbij opvalt is dat ze ook oog hebben voor elkaars situatie, wars van elk nationalisme, in wederzijdse solidariteit.

Yurii Sheliazhenko, secretaris van de Oekraïense Vredesbeweging, zei in een recent interview: “Het is teleurstellend dat de steun voor Oekraïne in het Westen voornamelijk bestaat uit militaire steun en het opleggen van pijnlijke economische sancties aan Rusland. Ik bewonder de massale anti-oorlogsbijeenkomsten in Rusland, moedige vreedzame burgers die zich geweldloos verzetten tegen de oorlogsmachine van Poetin onder dreiging van arrestatie en straf.”

In Rusland spreken 600 ngo’s, voornamelijk uit de zorgsector, zich uit tegen de oorlog: “Wij verzetten ons tegen de militaire acties die ons land op het grondgebied van Oekraïne uitvoert. Heel ons werk bestaat uit het gevecht voor menselijke waardigheid, om levens te redden. Oorlog is een humanitaire ramp die pijn en lijden vermenigvuldigt. Wij roepen op het vuren te staken en onderhandelingen te beginnen.” Een petitie tegen de oorlog van Russische informatici verzamelde in een mum van tijd meer dan 30.000 handtekeningen. Ze drukken daarin ook hun ongerustheid uit “over het lot van hun Oekraïense collega’s, hun vrienden en familie”.

En in een open brief tegen de Russische militaire invasie van Oekraïne komen 350 wiskundigen die in Rusland werken met een boodschap voor internationale samenwerking: “Wetenschappers over de hele wereld werken aan projecten die geen nationale grenzen kennen, voor het welzijn van de hele mensheid. Internationale samenwerking, de verspreiding van kennis over alle grenzen heen, en humanistische waarden vormen de basis waarop de wetenschap is gebouwd.”

Tien vragen en antwoorden over de Oekraïne-oorlog

1. Waarom de PVDA al meer dan 20 jaar tegen Poetin is
2. Waarom we een escalatie van de oorlog absoluut moeten vermijden
3. Waarom de werkende klasse zal betalen hoe langer de oorlog duurt
4. Waarom een duurzame vrede in Europa mogelijk is
5. Waarom de vredesbeweging al onze steun geniet
6. Waarom de arbeidersbeweging een belangrijke factor van vrede is
7. Waarom we concrete hulp bieden aan oorlogsvluchtelingen
8. Waarom de Navo geen deel van de oplossing is
9. Waarom juist in oorlogstijd een democratisch debat essentieel is
10. Waarom de PVDA zich onthouden heeft in het Europees Parlement