Van buschauffeur tot kunstenaar: één front tegen regering Jambon

“De Vlaamse regering bespaart ons kapot.” Dat kreeg ik vrijdagavond te horen van een jonge theatermaker, na een heerlijke voorstelling over vijf gelijkgestemde zielen die in het geheim samenkomen met een nogal ambitieus plan: de wereld veranderen. Want het gaat de verkeerde kant uit met onze maatschappij en zij moéten er iets aan doen.

Precies hetzelfde hoorde ik eerder die week aan de stakerspost van De Lijn. “Zelfs op onderdelen wordt er bespaard.” De stakende chauffeurs en technici toonden mij, vol liefde voor hun vak maar met ingehouden woede, drie hypermoderne trams die werkloos in de loods staan bij gebrek aan onderdelen. “Het ergste is dat wij door al die geschrapte ritten zoveel mensen letterlijk in de kou laten staan.”

De besparingspolitiek van de regering Jambon raakt iedereen. De ouders van een kroostrijk gezin die het kindergeld zien verminderen. Het jonge koppel dat geen woonbonus meer krijgt. De buschauffeur die tien dagen na elkaar moeten werken, met een bomvol uurschema zonder pauze. De ambtenaar die aankijkt tegen het verdwijnen van 1.440 jobs, jobs, jobs terwijl het aantal burnouts blijft stijgen en de vaste benoeming voor de bijl gaat. De jonge kunstenaar die geen projectsubsidies meer krijgt en voor het eerst in zijn leven op straat komt. De straathoekwerker die geen ondersteuning meer krijgt omdat er bespaard moet worden. De vader van een kindje met een beperking, die al tien jaar wacht op het persoonlijk assistentiebudget waar het gezin recht op heeft en minister-president Jan Jambon daarvoor hard onder vuur nam, live in de Zevende Dag. Twéé dingen hebben zij gemeen: de verontwaardiging over het hakbijlbeleid van deze regering en de vaste wil om weerwerk te bieden. Zoveel besparingen, één verzet.

Het begin van een hete winter

Gelukkig groeit het verzet tegen een Vlaamse regering die alles van waarde weg bespaart en kritische stemmen monddood wil maken, van maatschappelijk geëngageerde kunstenaars en onafhankelijke nieuwsmedia tot strijdvaardige vakbonden en het kritische middenveld. Het was de VRT die de lont in het kruitvat stak. De openbare omroep moet niet alleen 44 miljoen besparen – waardoor wellicht gesnoeid wordt in nieuwe fictiereeksen en het sportaanbod - maar wordt door de Vlaamse regering ook verweten “te links” te zijn. Jan Jambon laat er geen twijfel over bestaan wat de N-VA voor ogen heeft: “Bij de N-VA vinden we dat links een te groot forum krijgt in vergelijking met hun maatschappelijke relevantie.” Onder het mom van pluralisme en diversiteit moet de VRT de Vlaamse identiteit propageren en de hegemonie van een rechtse maatschappijvisie versterken. Een rechts, nationalistisch en kapitalistisch Vlaanderen, dat is “maatschappelijke relevant” voor de N-VA. Het VRT-personeel reageerde prompt: op 5 december organiseren programmamakers en technici een protestbetoging van de VRT naar het Martelarenplein.

Dat was maar het begin. Toen Jan Jambon 60 procent wegsneed uit de projectsubsidies voor jong aanstormend cultuurtalent, stond meteen ook de hele kunstensector in lichterlaaie. Bijna 600 zangers, acteurs, beeldende kunstenaars en schrijvers betoogden voor het Vlaams parlement. Zo'n 90 musicalartiesten - jong en oud - namen de finale uit de bekende voorstelling “Les misérables” op, met een aangepaste tekst. “Hoor je ‘t zingen in de nacht, van al de mensen in het dal?” Zo begint het protestlied. “De besparingen maken een hele nieuwe generatie kunstenaars monddood.”

Geëngageerde en vernieuwende kunstenaars worden door de N-VA als “elitaire bobo's” en “subsidieslurpers” weggezet. Voor Kamer-fractieleider Peter De Roover moet kunst “zich richten op schoonheid, zoals vroeger”. Als kunst kritisch wil zijn, dan moeten kunstenaars hun eigen financiële boontjes maar doppen. Kunst als roeptoeter van een nationalistisch Vlaanderen. Het leverde Jan Jambon een storm van protest op. Meer dan 400 populaire zangers en kunstenaars, waaronder Koen Wauters van Clouseau, schreven een open brief aan Jan Jambon. De acteurs van Thuis namen een video op. Uit protest roepen theateracteurs en muzikanten avond na avond het publiek op het podium, van het kleinste cultuurcentrum tot de Bourla en het Concertgebouw. “Dit is ons publiek, dit is onze cultuur.”

Het cultuurprotest zet als een brandversneller ook andere sectoren van de samenleving in brand. Tweehonderd organisaties uit het sociale middenveld, van ACV en ABVV tot Femma en de Chiro publiceerden een open brief aan Jan Jambon. “De essentie is: in wat voor samenleving willen we leven? Laten we winst voorgaan op waarde of omgekeerd?” Vakbonden BBTK en ACV Puls betoogden samen met Hart boven Hard en solidaire kunststudenten bij het kabinet van Wouter Beke. De zelfverklaarde “minister van kwetsbare mensen” bespaart 1 miljoen euro bij steunpunt SAM, een organisatie die straathoekwerkers, jeugdhulpverleners en schuldbemiddelaars coacht en begeleidt. Dat is 27% van het totale budget. “Beke minder? Beke meer!” scandeerden de sociaal werkers. “Wij gaan niet zomaar toelaten dat deze regering bespaart op organisaties die kwetsbare mensen in onze samenleving ondersteunen.”

Begin december volgt een heuse actieweek van het middenveld. Meer dan 130 organisaties, van ACV en ABVV tot Femma en de Fietsersbond zeggen Jan Jambon de wacht aan. “Tegenover de Vlaamse regering, die met haar beleid onze sociale, culturele en kritische organisaties wil laten uitdoven, bieden wij VuurWerk. Het is tijd om te knallen.” Op donderdag 5 december volgt om 15u een groot Knalmoment. Samen met het personeel van de VRT, in gemeenschappelijk vakbondsfront, (check hun event 'We laten de VRT niet los') protesteert het brede middenveld en de cultuursector samen op het Martelarenplein. Ook het ACOD, de Algemene Centrale en het Vlaams ABVV mobiliseren mee. Het wordt een hete winter.

“Vergis u niet”, schrijft ACOD Cultuur in een mobilisatie-oproep voor 5 december. “De openbare omroep gaat niet louter om centen. Het is een zoveelste stap van de Vlaams-nationalistische elite om de macht finaal naar zich toe te trekken en zo onze democratische, solidaire, verdraagzame samenleving te ondergraven. Je komt pas met een krachtverhouding aan tafel als we samen solidair strijd voeren: wij willen geen besparingen! Er is genoeg voor iedereen. Wij willen geen privatisering! De openbare diensten zijn van ons. Wij willen geen verrechtsing! Maak van Vlaanderen geen regio die excelleert in uitbuiting en uitsluiting. Niet in onze naam!”

Hoezo, iedereen moet besparen?

Volgens de Vlaamse regering moet iederéén nu eenmaal besparen. Dat klopt niet. De Vlaamse regering blijft bijvoorbeeld jaarlijks 5 miljoen euro pompen naar... oliebedrijf ExxonMobil. Ongeveer evenveel als er op projectsubsidies voor cultuur wordt bespaard. Het geld komt uit het Klimaatfonds, ook al is de olie-industrie wereldwijd één van de grootste verantwoordelijken van de klimaatopwarming en maakte ExxonMobil vorig jaar nog 20 miljard euro winst.

Waarom zouden wij ons laten opsluiten in een budgettaire dwangbuis van drastische besparingen, terwijl de Vlaamse subsidies voor bedrijven op vijf jaar tijd verdubbeld zijn? De steunmechanismen voor VOKA-Vlaanderen waren in 2012 nog goed voor 189 miljoen euro, vorig jaar steeg dat bedrag naar 400 miljoen euro. Hoezo, er is geen geld?

Het is zoals Tom Lanoye in Humo schrijft: ““Wat is dat toch met ons? Dat we die algehele besparingshypnose zomaar blijven accepteren? Als natuurwet, als oekaze, als colle-tout tegen iedere vorm van oppositie? Het mantra van ‘Er ís gewoon geen geld, mensen!’ Tja, dat komt ervan als je nooit durft te praten over een vermogensbelasting, of over een faire taks voor de multinationale mastodonten op ons grondgebied.”

Waarom is er wél geld voor een Vlaams museum, een Vlaamse canon, een eigen UNIA en een eigen departement van Justitie, maar géén geld om de wachtlijsten voor een sociale woning of mensen met een beperking in te perken? Waarom De Lijn, cultuur en het onderwijs het elk jaar met minder werkingsmiddelen doen, terwijl winstgevende multinationals nauwelijks belastingen betalen? Voor 2018 betaalden de 50 grootste begunstigden 800 miljoen euro belastingen op 48 miljard winst, dat is een belastingtarief van nauwelijks 1,7 procent. Van “subsidieslurpers” gesproken.

“Dit is geen besparing, dit is censuur”

De Vlaamse regering neemt de hele samenleving onder vuur. Kritische kunstenaars krijgen geen subsidies meer, het brede sociaal-culturele middenveld moet inbinden en de onafhankelijke journalistiek wordt kalltgestelt. Zonder overleg. “Initiatieven die zich terugplooien op etnisch-culturele afkomst worden niet meer gesubsidieerd”, staat er in de beleidsnota, ook al toont wetenschappelijk onderzoek keer op keer aan dat die organisaties bruggen bouwen en cruciaal zijn in het emancipatie- en inburgeringsproces van nieuwkomers. Deze Vlaamse regering wil helemaal niet werken aan verbinding, maar polariseert en verdeelt. Wie niet naar het pijpen van de N-VA danst, wordt monddood gemaakt. Dit is niet de zoveelste besparingsoperatie, dit is een ideologische Blitzkrieg.

Media, cultuur en onderwijs moeten burgers niet emanciperen en empoweren, maar horen de Vlaamse identiteit te versterken, aldus Jambon. Net daarom wil de Vlaamse regering een Vlaamse canon van cultuur en geschiedenis opleggen in de scholen, krijgen kunstenaars alleen subsidies als de Vlaamse natie in het buitenland doen stralen en moet de VRT meer rechtse stemmen aan het woord laten. Weg kritisch burgerschap. Enter het separatistische maatschappijproject van een Vlaams-nationalistische regering. Minister van Samenleven Bart Somers mag dan wel gloedvolle speeches houden over een “inclusieve samenleving” en “de kracht van diversiteit”, Open Vld en CD&V laten zich naadloos inschakelen in een rechts-nationalistische regering die de openbare diensten afbreekt, tweederangsburgers creëert en een kritisch middenveld monddood maakt.

Vuurwerk op 5 december

Er zijn véél besparingen, maar wij moeten werken aan één verzet. Tegen de lange wachtlijsten voor sociale woningen en die voor kinderen met een beperking. Aan het verzet tegen besparingen op de Lijn, op héél het middenveld en op projectsubsidies in de kunsten. We moeten weerwerk bieden.

Wij aanvaarden geen stilstandbeleid dat voor klimaatplan moet doorgaan. We verzetten ons tegen het afbraakbeleid in de openbare diensten, maar komen op voor investeringen in De Lijn, het onderwijs en de zorg. Geen verdeel-en-heersbeleid dat tweederangsburgers creëert, grondrechten liquideert en haat zaait, maar solidariteit.

Onze kracht, dat zijn wij samen. Met al onze creativiteit, met ons engagement en onze vaste overtuiging dat een sociale, rechtvaardige, warme samenleving mogelijk is. Kunstenaars en welzijnswerkers, leerkrachten en mensen op zoek naar werk, wachtlijstmoeders, buschauffeurs, ambtenaren en studenten. Samen staan we sterker.

We kunnen winnen. Kijk naar de witte woede. Wie had ooit gedacht dat het PVDA-voorstel om 67 miljoen euro extra te voorzien voor verplegend personeel in ziekenhuizen en thuiszorg ooit zou goedgekeurd worden? Toch is het gelukt, dankzij de sterke druk van onderuit. De Turteltaks is afgeschaft, na maanden actie en een burgerproces voor het Grondwettelijk Hof. En vergeet niet dat het puntenpensioen dankzij volgehouden vakbondsacties van tafel is verdwenen. De Franse vakbond CGT gebruikt net dat Belgische succesvoorbeeld om in eigen land de massamobilisatie tegen de pensioenplannen van Emmanuel Macron te boosten. Actie loont, dat blijkt keer op keer.

Laat ons samen in actie komen om het afbraakbeleid van de regering Jambon te stoppen. Van ambtenaar tot wachtlijstmoeder, van klimaatscholier tot syndicalist, van buschauffeur tot kunstenaar. Wie nu nog zwijgt, moet alles vrezen. Laat ons samen in beweging komen. Laat ons samen van 5 december de doorstart maken van een brede beweging tegen het kille en hardvochtige regeringsbeleid, voor een samenleving op maat van mens en milieu.