“Danny en Anna vragen geen pot choco. Zij vragen respect” - Toespraak Peter Mertens 1 mei 2021

Peter Mertens, 1 mei 2021

Een pot choco. Dat is wat de huisvuilophalers in Brugge krijgen als beloning voor hun harde werk. Een pot choco.

Wat is er gebeurd? Sinds de pandemie halen huisvuilophalers halen op hun ronde 3.000 kilo extra afval op. Drie ton! Mensen zijn door corona meer thuis, we kopen meer online, halen eten af. Al dat afval wordt elke week opgehaald, in weer en wind. De directie van het afvalbedrijf beloofde ‘een extraatje’, en kwam met… een pot choco.

De mensen vragen geen choco. De mensen vragen respect. Respect voor wie de economie doet draaien, maar geen loon naar werken krijgen. Respect voor iedereen die zich inzet voor de samenleving. Van textielarbeiders en kleuterjuffen, over dokwerkers en kunstenaars, tot jongeren en verpleegkundigen.

1 mei is de Dag van de Arbeid. Omdat al dat harde werk respect verdient.

Dat die pot choco bij de huisvuilophalers van Brugge in het verkeerde keelgat schoot, kan ik goed begrijpen. In een pot choco zit geen gram respect. Er kwam verzet. En een staking.

Op 29 maart hebben niet alleen de Brugse huisvuilophalers, maar heel veel mensen in ons land het werk neergelegd om respect te eisen voor hun werk. Geen pot choco, maar een eerlijke loonsverhoging.

Pieter Timmermans, de voorzitter van het VBO, de lobbyorganisatie van de grootste bedrijven, was razend. “De vakbonden willen de taart niet helpen bakken, maar willen wel op de eerste rij staan als ze wordt verdeeld”, zegt hij.

Pardon? Misschien moet Pieter Timmermans in de fabriekshallen eens gaan kijken wie daar de taart bakt. Heeft meneer Timmermans al eens meegelopen met de vuilkar? Heeft hij al eens een schip in de haven geladen? Weet hij wat dat is, de vaste nacht doen in een rusthuis, of werken in de horeca?

De taart, meneer Timmermans, wordt gebakken op de werkvloer. Door mensen die werken. Het is logisch dat de werkende klasse meer wil dan kruimels. Kruimels zijn voor de duiven.

Waarom vertelt meneer Timmermans er nooit bij dat vier op de tien beursgenoteerde bedrijven de dividenden voor de aandeelhouders hebben verhoogd, midden in deze coronacrisis? Waarom verzwijgt hij dat de CEO's zichzelf grote salarisverhogingen toekennen? De grote baas van Delhaize geeft zichzelf een opslag van 1,6 miljoen euro. 1,6 miljoen euro: hoeveel potten choco zou dat zijn?

Dividenden beperken mag niet dienen om lonen te beperken

Het is een schande dat de Vivaldi-regering de kant van het VBO kiest bij het nationale loonoverleg. Nu de onderhandelingen zijn afgesprongen, wil de regering zélf een maximale loonnorm van 0,4% bruto opleggen. Dat is onaanvaardbaar. Conner Rousseau van Vooruit had de mensen nochtans ‘een deftige loonsverhoging’ beloofd. Wel, 0,4%, dat komt zelfs niet in de buurt van een deftige loonsverhoging.

Blijkbaar hebben ze daar in de Wetstraat niet goed begrepen waarom zoveel mensen op 29 maart hebben gestaakt.

Ik heb deze week geen mail gekregen van Debora. Maar ik heb de voorbije dagen wel mails gekregen van Danny van de bouw en van Anna van de ouderenzorg, van Aïcha van de dienstencheques en van Andy van de douane, van Tine van de Ikea en van Wim uit het onderwijs, van Geert van Daf Trucks en van Linda van de post.

En wat zeggen Danny en Anna? En Aïcha en Andy? En Tine en Wim? En Geert en Linda? Danny en Anna willen geen pot choco. Danny en Anna willen geen eenmalige premie van twee keer niks. Danny en Anna willen geen bindende loonnorm. Danny en Anna willen respect en echte loonsverhogingen.

Ik hoor nu zeggen dat men een plafond wil invoeren voor de dividenden. Dat is een goede zaak. Een plafond voor dividenden is mogelijk, via artikel 14 uit de loonwet van 1996. Voor het eerst in het 25-jarige-bestaan van die wet spreekt men erover artikel 14 toe te passen. Dat is positief.

Waarom wil men dat artikel vandaag wel toepassen? Wat is er veranderd de laatste 25 jaar? Er is opnieuw de toenemende sociale strijd, natuurlijk. Maar er is vooral de toenemende populariteit van de PVDA in alle drie de landsdelen: én in Vlaanderen, én in Brussel, én in Wallonië.

Of het nu gaat om pensioenen, of het nu gaat om lonen, of het nu gaat om het opheffen van de patenten op de vaccins: met de PVDA doen we de lijnen bewegen. Dat is de functie van links. Om opnieuw fier te zijn, om opnieuw in het offensief te gaan, en om samen sterker te worden tegen oprukkend rechts.

Kameraden, dividenden plafonneren mag niet dienen om de lonen te plafonneren. Daar heeft Danny niets aan, daar heeft Anna niets aan. Artikel 14 is goed als drukkingsmiddel, maar de belangrijkste kwestie is het mogelijk maken van echte opslag. Daarvoor is een heel eenvoudige oplossing: maak de loononderhandelingen vrij. Zorg dat de loonnorm niet langer bindend is, maar dat de loonnorm indicatief wordt.

Om dat te bereiken is een wetsvoorstel ingediend, door Raoul Hedebouw en Marc Goblet, de voormalige algemeen secretaris van het ABVV. Voor ons kan de regering, of de PS of Vooruit zelf een wetsontwerp indienen. Het gaat ons niet om de naam van het wetsvoorstel. Het gaat ons erom dat de onderhandelingen opnieuw worden vrijgemaakt, en dat de werkende klasse het respect krijgt dat ze verdient.

Op 67 jaar nog met potten verf op stellingen sleuren?

Vóór de verkiezingen beloofden de socialisten om de pensioenleeftijd te verlagen van 67 jaar naar 65 jaar, anders zouden ze niet in de regering stappen. Ondertussen zítten de socialisten in de regering, maar de pensioenleeftijd is… niet verlaagd.

Ik keer terug naar Danny. Danny heeft heel zijn leven als schilder in de bouw gewerkt. Hij is letterlijk kapotgewerkt, maar hij kan niet met brugpensioen, omdat de regering dat verbiedt. “Die politici,” zegt Danny, “ik zou die graag een keer meepakken, op die grote stellingen, sleuren met volle potten verf. En dan gaan we een keer zien of die blijven volhouden dat wij gerust langer kunnen werken.” Op 67 jaar is elk beroep te zwaar.

Met deze regering gaat het brugpensioen nog verder op de schop. Binnen twee maanden, op 1 juli, verhoogt de brugpensioenleeftijd naar 60 jaar. De Vivaldi-partijen beloofden een oplossing voor mensen met een zwaar beroep, maar daar zwijgen ze vandaag over.

Wij zwijgen niet: wie vroeg beginnen werken is in een zwaar beroep heeft recht op rust en vrijheid aan het einde van zijn leven. Vrijheid om van het leven te genieten, om meer tijd door te brengen met kinderen en kleinkinderen, om te reizen, om die hobby weer op te nemen waar je geen tijd meer voor had.

Daarom eisen wij volwaardig brugpensioen vanaf 58 jaar. Rust en vrijheid voor mensen die heel hun leven hard hebben gewerkt. Dat is een kwestie van respect.

Zelfs het IMF pleit voor rijkentaks, waarom dan niet Vivaldi?

Vrijheid valt niet uit de lucht. Vandaag zitten we aan dag 408 na het begin van de eerste lockdown. We snakken naar vrijheid. Een terraske doen, een barbecue, eens op café blijven plakken met je maten. Jongeren hebben het moeilijk, en heel veel mensen zitten op hun tandvlees. Wij zijn sociale wezens, we missen elkaar. We missen perspectief.

Je kunt niet alle kranen tegelijkertijd openzetten, dat is waar. Dan loopt de pandemie weer uit de hand. Maar het zijn wel altijd dezelfde kraantjes die dicht worden gedraaid, en dezelfde die open blijven. De grootste worden op hun wenken bediend, en de kleinsten betalen het gelag. Het miljoen gratis sneltesten voor de bedrijven? Die worden nog altijd niet gebruikt. Nochtans is daar de grootste bron van besmettingen.

Terwijl het grootbedrijf open blijft, is de cultuursector dicht en zit de horeca op slot. Eerst zou die in de lente weer open gaan. Toen op 1 mei. Later werd dat 8 mei, nu is het “misschien” 8 mei, en alleen de terrassen. We worden met een kluitje in het riet gestuurd, telkens opnieuw.

Moeten wij het normaal vinden dat de regering drastische coronamaatregelen neemt, zoals de avondklok, die geen enkele wettelijke basis hebben? De Vivaldi-regering wil nu een ‘pandemiewet’ invoeren die het mogelijk maakt om de grondwet te schorsen. “Dat is ongrondwettig en historisch fout” zegt de Liga voor Mensenrechten. Groot gelijk.

Moeten wij het normaal vinden dat wij al 408 dagen grote inspanningen doen, terwijl de regering blijft aanmodderen? We hebben ondertussen al 408 varianten van hetzelfde beleid gehad.

Wij laten ons de mond niet snoeren. Het kan echt anders. Het moet anders. Maak werk van fatsoenlijke test-and-tracing. Zorg voor één commandocentrum in plaats van tien ministers van gezondheid. Investeer opnieuw in sterke openbare diensten. Zorg dat werknemers en zelfstandigen niet ten onder gaan. Zorg dat de grootste vermogens hun bijdrage leveren. Zelfs het IMF pleit nu voor een rijkentaks, waarom dan niet Vivaldi?

Steeds meer partijen volgen Sofie Merckx: hef de patenten op!

En zet die inhalige farma-bedrijven onder druk. Wat is dat toch met dat blinde geloof van de regering in de vrije markt? Te weinig vaccins, te laat, te duur: we worden gegijzeld door private multinationals voor wie een pandemie een winstmodel is. Pfizer heeft nu aangekondigd dat ze hun vaccin, dat 3 euro kost om het te maken, in de toekomst voor 150 euro per dosis willen verkopen.

Het is niet de regering die regeert, de monopolies regeren. Dat is wat Karl Marx altijd heeft gezegd: “De enige raderen die de politieke economie in beweging zetten, zijn de hebzucht en de oorlog tussen de hebzuchtigen.”

Het farma-kapitalisme stelt winst boven volksgezondheid. Ze weigeren om hun vaccins met de wereld te delen. De helft van de totale productiecapaciteit voor vaccins wordt vandaag niet gebruikt. Als we willen zouden we wereldwijd miljoenen en miljoenen extra vaccins kunnen produceren, maar voor Big Pharma telt alleen de winst.

Dat is een misdaad tegen de mensheid. Zo lang de hele wereld niet veilig is, is niemand veilig. We moeten de vaccins sneller verspreiden dan het virus. Hef de patenten op! Minder winst voor de aandeelhouders, meer vaccins voor de wereld.

Gisteren schreef een groot dagblad: “Ere wie ere toekomt: Sofie Merckx en haar partijgenoten van de PVDA kaarten dit probleem al maandenlang aan. Ze startten zelfs met een burgerinitiatief om Europa op andere gedachten te brengen.” Inderdaad, toen Sofie Merckx in april 2020 in het parlement voorstelde om de patenten op te heffen, was er geen enkele partij die met ons mee stemde. Geen enkele.

Vandaag krijgt onze eis steeds meer bijval. Samen met authentiek linkse partijen uit heel Europa, vakbonden, ngo’s en burgers willen wij 1 miljoen handtekeningen ophalen om de patenten op coronavaccins af te schaffen. “It always seems impossible until it’s done”, zei Nelson Mandela. Het lijkt altijd onmogelijk, tot we het doen.

Honderd jaar stakingsrecht, dat laten wij niet los: beloofd

Vandaag op 1 mei voert de PVDA coronaproof actie in meer dan 20 steden in heel het land. In Turnhout, in Aarschot en in Hoei hebben de burgemeesters geprobeerd om onze 1 meiacties te verbieden. Wij hebben voet bij stuk gehouden om veilig te kunnen actievoeren, en de acties gaan door, ook in Turnhout, ook in Hoei, en ook in het Aarschot van Gwendolyn Rutten. Actievoeren is een recht in ons land, en voor dat recht is lang gestreden.

Vandaag op 1 mei vieren we de honderdste verjaardag van het stakingsrecht. Voor 1921 mocht je niet staken. Honderden jonge mannen en vrouwen vlogen in het cachot en werden als misdadiger vervolgd omdat ze opkwamen voor vakbondsrechten.

Na jaren van strijd en actie, werd op 24 mei 1921 eindelijk het gehate artikel 310 – dat staken verbood – uit het Belgisch strafwetboek geschrapt. Dat is een mijlpaal in onze sociale geschiedenis. Zonder stakingsrecht geen sociale rechten. De achturendag, het algemeen stemrecht, betaalde vakantie: voor elke millimeter sociale vooruitgang heeft de werkende klasse moeten strijden. En Mandela heeft gelijk. Al die sociale rechten leken ook onmogelijk, tot onze voorgangers ze afdwongen, door sociale strijd.

Vandaag ligt het stakingsrecht opnieuw onder vuur. In 2016 werden in de Antwerpse haven piketten uiteengedreven. Nadien werden vakbondsleiders Bruno Verlaeckt en Tom Devoght veroordeeld. Zogezegd omdat ze ‘het verkeer belemmerden’. In Luik werden vorig jaar 17 vakbondsmensen, onder wie huidig ABVV-voorzitter Thierry Bodson, voor dezelfde reden veroordeeld.

Wij weten dat partijen zoals N-VA en Vlaams Belang hardop dromen van een wereld zonder vakbonden. Zij willen de vakbonden rechtspersoonlijkheid geven, om de vakbonden voor het gerecht te slepen, zelfs voor acties van individuele leden. Zo wil men de vakbonden opnieuw verbieden. Dat zou ons honderd jaar terug in de tijd katapulteren.

Op deze eerste mei zeggen wij luid en duidelijk: handen af van het stakingsrecht. Respect voor de generatie die honderd jaar geleden de vakbondsrechten heeft afgedwongen. Wij laten dat niet los. Beloofd.

1 mei betekent kant kiezen: de kant van de arbeid, wereldwijd

In deze pandemie hebben meer dan 3 miljoen mensen het leven gelaten. Maar het Amerikaanse zakenblad Forbes is bijna euforisch: “2020 was ondanks de pandemie een recordjaar voor 's werelds rijksten, met een toename van de rijkdom met 5.000 miljard dollar en een ongekend aantal nieuwe miljardairs.”

Extreme rijkdom aan de ene kant, extreme armoede aan de andere kant. Op één jaar tijd is het aantal mensen dat in armoede leeft met 500 miljoen toegenomen. “De kloof tussen arm en rijk is even dodelijk als het virus zelf”, zegt Oxfam. “Nooit sinds het begin van de metingen is de ongelijkheid wereldwijd zo sterk gegroeid als nu.”

Het kapitalisme is een ziek systeem. En het zal alleen maar tot verzet leiden. Kijk naar India, waar de coronapandemie helemaal uit de hand loopt. De ziekenhuizen liggen overvol. Zuurstof is er alleen voor wie het kan betalen, aan tien keer de normale prijs. De woede van de bevolking tegen de regering is enorm.

Ook in India is corona een klassenvirus. Voor de superrijken is er verzorging genoeg, maar de armen sterven op straat.

In India is vandaag de grootste staking uit de geschiedenis bezig. Vijf maanden geleden, op 26 november 2020, hebben in India 250 miljoen mensen het werk neergelegd. De grootste staking ooit in de geschiedenis van de mensheid. Omdat het moet. Omdat arbeiders en boeren van hun loon niet meer kunnen leven. Er zijn mensen die het coronavaccin weigeren, omdat ze zich geen dag loonverlies kunnen permitteren. De werkende klasse in India krijgt geen roepie steun, maar de winsten van de grootste Indiase bedrijven zijn verdriedubbeld. Daarom voeren de Indiërs nu actie. En wij samen met hen.

1 mei is de dag van de internationale solidariteit. Wij staan aan de kant van de arbeid. Aan de kant van de Indiase boeren en dagloners die strijden voor een menswaardig loon. Aan de kant van de seizoensarbeiders in de Spaanse tomatenserres. Aan de kant van de werknemers van Amazon die zich verenigen om een vakbond op te richten. Aan de kant van de rechtvaardigheid.

Meer dan ooit: socialisme

Welke samenleving willen wij? We sturen robotwagentjes en helikopterdrones naar Mars, maar we slagen er niet in om op aarde de meest elementaire, dringende problemen op te lossen. Dat is een kwestie van keuzes maken. We moeten de bakens verzetten. Tonen waar het echt om gaat. Toegang tot gezondheid en onderwijs voor iedereen. Schone publieke energiewinning. Performant en toegankelijk openbaar vervoer. Een samenleving zonder digitale kloof, met publieke datadragers en gratis wifi. Dat is allemaal véél minder vergezocht dan een helikopterdrone op Mars, maar dat ding vliegt daar wel.

“Sterft, gij oude vormen en gedachten”, klinkt het in de Internationale, vandaag 150 jaar jong. Onze maatschappij kan niet gebaseerd blijven op ijskoud egoïsme, concurrentiestrijd en altijd-maar-meer-winst. Dat dogma is haar houdbaarheidsdatum ver voorbij.

Wij hebben een samenleving nodig die draait op solidariteit en samenwerking. Waar mensen zich goed in hun vel voelen. Waar mensen waardering krijgen voor hun werk. Een samenleving waar iedereen mee is, waar alles van waarde niet langer weerloos is, waar mensen écht greep krijgen op hun eigen toekomst. Waar een sterke gezondheidszorg, toegankelijk voor iedereen, het nieuwe normaal is. Een samenleving die investeert in een ecologische omslag en een digitale revolutie. Waar de chaos van de markt ingeruild wordt voor een ambitieuze planning. En waar sociale prioriteiten voortaan de agenda bepalen, en niet het kortetermijnbelang van beursspeculanten en machtspolitici.

We hebben geen kapitalisme nodig,

we hebben meer dan ooit: 1 mei nodig.

Meer dan ooit: internationale solidariteit.

Meer dan ooit: socialisme.