Hoe de superrijken gespaard blijven door de meerwaarde-belasting van Arizona

Studiedienst PVDA
werkgroep Fiscaliteit

Inleiding

De meerwaardebelasting van de nieuwe Arizona-regering zou ervoor moeten zorgen dat “de sterkste schouders” ook bijdragen aan de geplande begrotingsinspanning van meer dan 23 miljard euro. In het parlementair debat over het regeerakkoord wierp PVDA-voorzitter Raoul Hedebouw op dat de superrijken de meerwaardebelasting niet zullen betalen, aangezien de meerwaardebelasting niet van toepassing is op de vennootschapsbelasting en de superrijken hun aandelen via vennootschappen beheren.

Minister van Financiën Jan Jambon (N-VA) reageerde daarop door te stellen dat de meerwaarde onder de vennootschapsbelasting al belast wordt. Hij “vergat” hierbij te vermelden dat er voor grote participaties een belangrijk fiscaal achterpoortje bestaat in de vennootschapsbelasting: de DBI-aftrek. Daardoor worden vennootschappen onder bepaalde omstandigheden volledig vrijgesteld van belastingen op hun meerwaarde. De meerwaardebelasting van Arizona sluit dit fiscale achterpoortje niet.

Dit dossier legt uit waarom de meerwaardebelasting van Arizona de superrijken zal ontzien. Ook na de invoering van de meerwaardebelasting zullen zij nog kunnen gebruikmaken van fiscale achterpoortjes en dus geen belastingen moeten betalen op de meerwaarde die ze realiseren.

De meerwaardebelasting van Arizona zal dus niet leiden tot een eerlijke bijdrage van de superrijken. Enkel een vermogensbelasting die specifiek gericht is op de 1% rijksten is daartoe in staat.

Wanneer zijn meerwaarden belast?

Een meerwaarde is de winst die geboekt wordt bij de verkoop van aandelen van een bedrijf wanneer ze tegen een hoger bedrag verkocht worden dan de initiële investering. Zowel bedrijven als personen kunnen meerwaarden realiseren via koop en verkoop van aandelen. Dit kunnen beursgenoteerde aandelen zijn of de deelname in niet-beursgenoteerde bedrijven.

Er bestaat verwarring tussen meerwaarden die geboekt worden door personen en meerwaarden die geboekt worden door vennootschappen. Dit verschil is cruciaal om te begrijpen wie wel en wie niet de meerwaardebelasting van Arizona betaalt.

1. Meerwaarden die een natuurlijk persoon realiseert vallen onder het stelsel van de personenbelasting. Vandaag zijn deze inkomsten vrijgesteld van belastingen. De meerwaardebelasting van Arizona situeert zich in dit belastingstelsel.
2. Meerwaarden die een bedrijf realiseert vallen onder het stelsel van de vennootschapsbelasting. Gerealiseerde meerwaarden die opgenomen worden in het bedrijfsresultaat worden belast aan de reguliere vennootschapsbelasting (tussen 20% en 25%).

Voor de vennootschapsbelasting bestaat er echter voor grote participaties een belangrijk uitzonderingsregime. Indien aan een aantal voorwaarden voldaan wordt, kunnen meerwaarden die een bedrijf realiseert bij de verkoop van aandelen die het heeft in een ander bedrijf voor 100% vrijgesteld worden van de reguliere vennootschapsbelasting. Dit vrijstellingsregime is geënt op de regels van de “DBI-aftrek”¹. DBI staat voor “Definitief Belaste Inkomsten”. De voorwaarden om te kunnen genieten van deze vrijstelling zijn de volgende:

1. De participatievoorwaarde: de vennootschap heeft minstens een belang van 10% OF 2,5 miljoen euro in de onderneming waarvan de aandelen verkocht worden.
2. De permanentievoorwaarde: de aandelen zijn minstens één jaar in het bezit van het bedrijf .
3. De taxatievoorwaarde: de onderneming waarvan de aandelen worden verkocht wordt belast volgens een normaal belastingstelsel.

Het is bijgevolg misleidend van minister van Financiën Jan Jambon om te suggereren dat meerwaarden gerealiseerd door bedrijven in de regel onder de reguliere vennootschapsbelasting worden belast. Bij grote participaties is dat niet het geval.

De meerwaardebelasting van Arizona: enkel voor de personenbelasting, niet de vennootschapsbelasting

De meerwaardebelasting van Arizona verandert dit nu. Tijdens het parlementair debat in de Kamer bevestigde minister Jambon dat de meerwaardebelasting die Arizona wil invoeren enkel betrekking heeft op de personenbelasting.²

De meerwaardebelasting van Arizona bestaat uit twee verschillende regimes:

1. Er wordt een belasting van 10% geheven op meerwaarden gerealiseerd uit de verkoop van aandelen. Daarbij zijn de eerste 10.000 euro aan gerealiseerde meerwaarden vrijgesteld van belasting.
2. Indien men een “aanmerkelijk belang” van minstens 20% heeft in het bedrijf waarvan men de aandelen verkoopt, gelden andere regels. In dat geval is het eerste miljoen aan gerealiseerde meerwaarden vrijgesteld van belasting. Alles daarboven wordt progressief belast: 1,25% tussen 1 - 2,5 miljoen; 2,5% tussen 2,5 - 5 miljoen; 5% tussen 5-10 miljoen; 10% boven de 10 miljoen.

De grote vermogens beheren hun aandelen via vennootschappen

In tegenstelling tot kleine beleggers of kmo-ondernemers beheren de rijkste Belgen hun aandelen via vennootschappen. Bekend hierbij zijn de family offices van de rijkste Belgische families.³ De meerwaardebelasting van Arizona verandert niets aan de 100% vrijstelling van belasting op meerwaarden bij grote participaties, gerealiseerd door bedrijven.⁴ Arizona behoudt dus het veelgebruikte fiscale achterpoortje dat grote vermogens in staat stelt om belastingvrije meerwaarden te realiseren uit de verkoop van aandelen.

Enkele voorbeelden uit de praktijk maken dit duidelijk:

• In 2022 verkocht de Compagnie du Bois Sauvage, de investeringsvennootschap onder controle van de Luikse multimiljonair Guy Pacquot, haar belang in de bouwgroep Recticel. Ze boekte hierop een winst van bijna 95 miljoen euro.⁵ Die winst heeft ze volledig belastingvrij kunnen bijschrijven, en nadien kunnen herinvesteren. Indien de groep op een bepaald moment haar belangen in bedrijven als Umicore of Neuhaus met meerwaarde zou verkopen, kan ze dit nog steeds belastingvrij doen.
• Cobepa, het investeringsvehikel van de familie De Spoelbergh, verkocht in 2022 haar deel van het Duitse transportbedrijf Hillebrand. Bij de verkoop werd een meerwaarde van €620,5 miljoen euro⁶ gerealiseerd. Gezien Cobepa 58% van de aandelen van Hillebrand in bezit had, moet Cobepa geen belastingen betalen op deze meerwaarde. De familie De Spoelberch zal dit geld dus integraal kunnen herinvesteren. Ook met de wijzigingen die Arizona zal doorvoeren zou de geboekte meerwaarde 100% vrijgesteld blijven van belasting.
• Wanneer Straco, het investeringsvehikel van de laboratoriumfamilie De Raedt-Verheyden, zijn participatie in brandweringspecialist Incendin zou verkopen⁷, zullen ook zij nog steeds beroep kunnen doen op het achterpoortje in het meerwaarde-stelsel om geen meerwaardebelasting te moeten betalen. Straco nam immers in 2022 een participatie van meer dan 110 miljoen euro in het bedrijf.⁸

De family offices van de rijkste Belgische families zijn dus vrijgesteld van de meerwaardebelasting van Arizona. Zo lang de familieleden hun aandelen in de family offices zelf niet verkopen, moeten zij dus de belasting niet betalen. Bovendien kunnen de belangen in deze investeringsbedrijven op verschillende manieren gestructureerd worden, zodat ze van generatie op generatie kunnen doorgegeven worden. Op die manier kan de realisatie van meerwaarden door de rijkste families dus decennialang worden uitgesteld. Het is een probleem dat de Franse economen Emanuel Saez en Gabriel Zucman sinds lang beschrijven als één van de redenen waarom meerwaardebelastingen de allerrijksten in de praktijk maar amper treffen.⁹

Volgens de recente studies uitgevoerd door prof. André De Coster en zijn collega’s, is de opbrengst van financiële bezittingen geconcentreerd bij de rijkste één procent doorslaggevend in het stijgen van de inkomensongelijkheid in België.¹⁰ Een groot deel van de belastbare basis voor de meerwaardebelasting van Arizona gaat dus verloren. Een vermogensbelasting heeft dit probleem niet.

Conclusie

De meerwaardebelasting van Arizona is enkel van toepassing op de personenbelasting. Grote vermogens beheren de meeste van hun aandelen echter via vennootschappen. Bijgevolg betalen ze de meerwaardebelasting van Arizona niet. Zij kunnen nog steeds 100% vrijgesteld worden van belasting op geboekte meerwaarden. Bijgevolg ontsnapt een groot deel van de belastbare basis aan de nieuwe belasting.

De meerwaardebelasting zal vooral kleinere beleggers en kmo’s raken, en spaart de superrijken. Om de superrijken eerlijk te doen bijdragen is een vermogensbelasting noodzakelijk, die zich uitsluitend richt op de 1% rijksten.

Samenvatting: hoe worden meerwaarden door aandelenverkoop belast?

1 https://www.degroofpetercam.com/nl-be/blog/meerwaarden-aandelen-aangehouden-vennootschap

2 Minister Jan Jambon “Het klopt dat het hier over de personenbelasting gaat” (p. 26, verslag van de plenaire vergadering van 5 februari 2025: https://www.dekamer.be/doc/PCRI/pdf/56/ip025.pdf)

3 https://www.tijd.be/ondernemen/durfkapitaal/de-miljardenbusiness-achter-het-family-office/10532189.html

4 In het regeerakkoord wordt de participatievoorwaarde onder het DBI stelsel wel licht verstrengd, maar de 100% vrijstelling blijft gelden.

5 https://www.bois-sauvage.be/wp-content/uploads/2023/03/CBS2022FR.pdf

6 https://www.tijd.be/ondernemen/durfkapitaal/brusselse-investeerder-cobepa-gul-voor-aandeelhouders/10468142.html

7 https://www.tijd.be/ondernemen/chemie/vlaams-miljardairskoppel-de-raedt-verheyden-bereidt-exit-voor-uit-specialist-in-brandwering-incendin/10583572.html

8 https://www.tijd.be/ondernemen/chemie/labomiljonairs-halen-specialist-brandwering-incendin-binnen/10377386.html

9 https://gabriel-zucman.eu/files/SYZ2021.pdf

10 https://www.lannoo.be/nl/de-paradox-van-ongelijkheid-belgi%C3%AB