Minder ministers, meer eenheid
Eén minister van Volksgezondheid, geen negen.
Geen vier klimaatministers die elkaar blokkeren, maar één die eindelijk iets doet.
We verminderen het aantal ministers, staatssecretarissen en kabinetten met meer dan een derde door verschillende gesplitste domeinen weer één te maken.
We schaffen ook tientallen onnodige vergaderingen van overlegcomités af.
Want hoe meer ministers, hoe duurder, en hoe minder efficiënt. De PVDA wil een einde maken aan de nutteloze ministers, de verspilling en de chaos.
Waarom dat nodig is
Ons kleine België – het is kleiner dan een Duitse deelstaat – heeft maar liefst 54 ministers en staatssecretarissen.[1] Bijna allemaal krijgen ze een loon van meer dan 10.000 euro netto per maand. En elk heeft een kabinet onder zich. Ons land telt dan ook meer dan tweeduizend “cabinetards”.[2] Wat een verspilling! De stad Londen telt meer inwoners en heeft één enkele gemeenteraad en één enkele burgemeester. Het kan bij ons dus veel eenvoudiger, efficiënter en goedkoper.
Opeenvolgende staatshervormingen hebben rampzalige resultaten opgeleverd. Niemand begrijpt nog wie voor wat verantwoordelijk is, alles is eindeloos complex geworden: een verspilling van centen en mensen. We hebben negen ministers van Gezondheid, maar de wachttijden bij de dokter worden langer en de facturen duurder. Onze vier ministers van Mobiliteit staan samen in de file terwijl gewone mensen aan beide kanten van de taalgrens wachten op een trein of bus die misschien nooit komt. En vier ministers van Klimaat zijn niet in staat een sociaal klimaatbeleid uit te werken.
Hoe meer versnippering van het land, hoe meer inefficiëntie. Zo zijn er 18 interministeriële conferenties opgericht om beslissingen te nemen in het kader van geregionaliseerde bevoegdheden. Maar dat systeem werkt niet: veel vergaderingen, weinig besluiten. In ons vechtfederalisme van vandaag zijn politici meer in de weer met elkaar aan te vallen dan de bevolking te ondersteunen. Iedereen bevoegd, niemand verantwoordelijk.
De gevolgen zijn navenant. In de coronacrisis verliep de besluitvorming traag en chaotisch. Er moest zelfs een federale coronacommissaris aangesteld worden om het beleid van de verschillende regeringen op elkaar af te stemmen en de negen ministers op één lijn te krijgen.[3] Het toonde wat het gezond verstand al wist: splitsen werkt niet.[4]
In de pandemie was er een zootje van regels rond de avondklok: de ene kant van de straat kon tot 22 u buiten blijven, de andere tot middernacht. Of neem het water. In de lucht is een waterdruppel federale materie, maar zodra die druppel de grond raakt, wordt ze regionale materie. Met verschrikkelijke gevolgen. Bij de overstromingen in de Vesdervallei in de zomer van 2021, werd niet op tijd gewaarschuwd voor wateroverlast.[5] Ook bij de overstromingen van de Dender in Oost-Vlaanderen was er geen overleg, al stromen bijna alle rivieren van Wallonië naar Vlaanderen.
En jaren op rij trekt België met tientallen medewerkers maar zonder nationaal standpunt naar de klimaatconferenties.
Allemaal redenen waarom de meerderheid van de mensen in zowel het noorden als het zuiden van het land minder ministers wil, en meer België. Ook in Vlaanderen wil een meerderheid van de bevolking meer bevoegdheden terug één maken.[6]
Hoe doen we dat?
We brengen een aantal sleutelgebieden opnieuw op één, Belgisch, niveau terug, zodat we nog maar één minister hebben voor een aantal competenties. Het gaat in eerste instantie om gezondheid, mobiliteit, energie, klimaat en werkgelegenheid.
Dan verdwijnt minstens een derde van het aantal ministers en staatssecretarissen. Dat betekent ook: minder overlegcomités en minder kabinetten. Het levert elk jaar een miljoenenbesparing op.
Zo centraliseren we de technische en intellectuele capaciteiten opnieuw op federaal niveau, zodat er één commandopost is. Dat is onmisbaar in crisismomenten: pandemie, overstromingen, een verkeersinfarct... Dan maken chaos en versnippering plaats voor duidelijkheid en daadkracht.
Het zal ook voor de burger veel vereenvoudigen. Dan is het bijvoorbeeld gedaan met de verschillende systemen van kinderbijslag. Gedaan ook met de plannen voor verschillende verkeersbelastingen per gewest, waardoor je op de Brusselse ring meermaals zou moeten betalen.[7] Gedaan met de drang van elke regio om eigen belastingen toe te voegen aan de energiefactuur.
Alles wordt ook samengevoegd in één administratie, met één set regels en dus minder bureaucratie.
Aan de kant van de grote meerderheid die voor eenheid kiest
Het Vlaams Belang en de N-VA streven de splitsing van het land na. Het is zelfs hun hoogste prioriteit. De N-VA is, net zoals het Vlaams Belang, bereid dat zelfs buiten de grondwet om te doen.[8] Dat er daardoor nog meer ministers, kabinetten en administraties komen, verzwijgen ze.
Al wat Belgisch is splitsen: het is voor hen iets dwangmatigs, ingegeven door hun nationalistische ideologie. Zo willen de separatisten bijvoorbeeld de NMBS splitsen. Stel u voor: dan moeten mensen vanuit Luik twee tickets kopen en overstappen om naar zee te gaan. Dat overkomt dan, in omgekeerde richting ook een Vlaamse school die op stap gaat naar de Ardennen. En wat dan met de Brusselse pendelaars? Overigens, waarom zou een Vlaams spoornet beter werken? Iedereen weet toch hoe rampzalig het met De Lijn gesteld is.
Nog zo’n dwaas separatistisch voorstel is het de justitie en de politie te splitsen.[9] Alsof drugs- en witteboordencriminelen, belastingontduikers en terroristen zich iets aantrekken van taalgrenzen. Wie politie en justitie splitst, heeft dan drie ministers van Justitie en drie van Binnenlandse Zaken nodig: een Vlaamse, een Waalse en een Brusselse. Elke minister zal een eigen kabinet, een eigen administratie en vooral een eigen politieke visie hebben. Maar de misdaad stopt niet aan de taalgrens.
De gewesten zullen samenwerkingsakkoorden moeten sluiten. De N-VA stelt nu al voor een nieuw agentschap op te richten dat dan de samenwerking tussen de drie regionale politiekorpsen moet regelen. Naast meer ministers en kabinetten dus meer organen, bureaucratie en chaos. Zouden we dat geld niet beter investeren om de politie en justitie zélf te verbeteren?
Het Vlaams Belang beseft wel dat splitsen niet populair is. Dus draait het de mensen een rad voor de ogen. Het Vlaams Belang beweert maar één regering te willen: de Vlaamse. Welbewust negeert het daarbij wat nochtans evident is: voor een verdwenen federale minister zullen er minstens drie moeten bijkomen: één in elke deelstaat. Splitsen betekent meer ministers per burger. Zo komt het dat sinds de staatshervormingen het aantal ministers en staatssecretarissen is verdubbeld.[10]
De Vivaldi-regering heeft nagelaten het weer één maken van bevoegdheden te bestuderen, hoewel talrijke gebeurtenissen zoals de coronacrisis, de overstromingen, de klimaatcrisis en de energiecrisis het belang ervan hebben aangetoond. We hebben een sterke federale overheid nodig die doeltreffend kan reageren in crisissituaties.
Sommige Vivaldi-partijen pleiten zelfs voor net het omgekeerde. In de coronacrisis voerde Vlaams minister van Gezondheid Wouter Beke van de CD&V een rampzalig beleid, onder andere voor de rusthuizen. Waarop minister Annelies Verlinden, zijn partijgenote, ging pleiten voor een verdere splitsing van de gezondheidszorg.[11]
Soms duwen de PS en Vooruit ook richting meer splitsing. Bij de laatste regeringsonderhandelingen, in 2020, bereikten zij ei zo na een akkoord met de N-VA om de volledige splitsing van de arbeidsmarkt en de gezondheidszorg voor te bereiden.[12] Minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke van Vooruit bevestigt intussen: “Ik heb geen enkel probleem met een pleidooi voor regionalisering.”[13] Bij de PS wordt er warm en koud over geblazen.[14]
De traditionele partijen die al lieten weten bereid te zijn om na de verkiezingen met de N-VA te onderhandelen, weten dat het onherroepelijk zal leiden naar meer scheiding.
De PVDA brengt het principe van “meer eenheid” al volop in de praktijk. Onze partij is op nationaal Belgisch niveau georganiseerd. Onze verkozenen brengen in alle parlementen van het land dezelfde boodschap van eenheid. Onze volksvertegenwoordigers spreken één en dezelfde taal: die van de werkende mensen. Net als de Rode Duivels zijn wij een team, met een coach, een trainingscentrum en verschillende talen. Dat werkt goed. Waarom zou wat mogelijk is voor de Rode Duivels elders niet mogelijk zijn? Wij hebben de campagne “We Are One” opgezet om het eenheidsgevoel in het land te versterken. Het hoofd van onze studiedienst David Pestieau bracht over onze voorstellen een boek uit met dezelfde titel.
We brengen de eenheid en de solidariteit consequent in de praktijk. Na de overstromingen in de Vesdervallei organiseerde de PVDA de “SolidariTeams”. Duizenden vrijwilligers uit heel Vlaanderen trokken met die teams naar Wallonië om te helpen. We zagen havenarbeiders die kelders leegpompten, vrijwilligers die rondgingen met pannenkoeken en flessen water, vluchtelingen uit een opvangcentrum in Henegouwen die een ondergelopen huis opruimden met vrijwillige brandweermannen uit Oost-Vlaanderen. Peter Mertens, algemeen secretaris van de PVDA, zei: “Als we elkaar helpen spreekt iedereen dezelfde taal. De taal van de emmer die van hand tot hand gaat en zonder woorden zegt wat iedereen weet: dit is solidariteit, dit is ons land.”
Veel gestelde vragen
Hoe geraken we aan minder ministers?
We verminderen het aantal ministers op verschillende manieren.
We willen de gewesten niet volledig afschaffen, maar we beperken het aantal ministers in het Vlaamse en Waalse gewest tot zes, en in het Brussels gewest tot vijf. Op federaal niveau beperken we het aantal ministers strikt tot 15 ministers of staatssecretarissen. Nu worden vaak bepaalde extra betrekkingen gecreëerd om alle coalitiepartijen tevreden te stellen met postjes op de kabinetten.
Tegelijk willen wij de kabinetten grondig herdenken. Nu bezorgen zij vooral partijleden een post of is er veel inmenging van de grote bedrijven. Op korte termijn kunnen wij het aantal kabinetsmedewerkers van ministers halveren en bepaalde bevoegdheden herfederaliseren. Ministers moeten opnieuw meer gaan steunen op onafhankelijkere overheidsdiensten.
Wij brengen ook een grote verandering voor het Brusselse gewest. Daar willen we de beleidsstructuur vereenvoudigen door de drie subregeringen – Cocof, VGC en GGC – af te schaffen. De huidige structuur is vreselijk complex en een bron van budgettair verlies.
Moeten we niet meteen alles terug één maken?
Wij willen het brede verlangen naar meer eenheid waarmaken. Daarom willen wij verhinderen dat de separatisten en confederale regionalisten aan de twee kanten van de taalgrens stappen naar de splitsing zetten. We moeten de andere kant op, met maatregelen die ingaan tegen de logica van eerdere staatshervormingen. We tillen het beleid qua gezondheid, mobiliteit, energie en water terug op Belgisch niveau. Ook de economie, werkgelegenheid, nieuwe technologieën en overheidsinvesteringen horen federale materie te zijn.
Het zwaartepunt van de beslissingen hoort op het federale niveau te liggen. Dat is een garantie voor de gelijkheid voor alle inwoners. De federale staat geeft het kader aan en bepaalt de grote oriëntaties en normen. De regels van de federale overheid moeten dan ook voorrang hebben op die van de gewesten en gemeenschappen. Wanneer de belangen van de regio’s het land dreigen te blokkeren, is het de federale regering die beslist. Praktische toepassingen die aangepast zijn aan de realiteit op het terrein kunnen eerder aangestuurd worden door de regio’s, zoals dat in Duitsland gebeurt.
Is het nog mogelijk de omslag te maken naar minder ministers en meer eenheid?
Nationalistische en traditionele partijen hebben vijftig jaar lang betoogd dat het efficiënter zou zijn te splitsen. Dat zou zogezegd beter zijn voor banen, huisvesting of ouderenzorg en de mensen dichter bij de politiek brengen, zo bleven ze herhalen. Maar een halve eeuw splitsen later is de conclusie: de mensen in het noorden en zuiden van het land hebben al even weinig vertrouwen in hun gewestregeringen als in de federale regering.
Ofwel opteren we bij de komende verkiezingen voor nog meer verdeeldheid, ofwel gaan we voor meer eenheid. In het eerste geval gaan we verder in de richting van het uiteenvallen van het land, abrupt of in fasen. En naar nog meer ministers en nog meer verspilling. Maar als we kiezen voor eenheid, kiezen we ook voor meer efficiëntie en een slagvaardiger beleid. De meerderheid van de Belgen, in de drie regio's van het land, wil meer samenwerking en eenheid. Nu gaat het erom die keuze ook te vertalen in de stembus.
Moeten er ook niet minder parlementsleden zijn?
We kunnen inderdaad ook snoeien in het aantal parlementsleden. Ook wij willen minder politici. Maar we willen vooral meer debat, met meer kritische stemmen. En daar ligt een serieuze adder onder het gras. Minder parlementsleden betekent in ons kiessysteem vooral het verzwakken van kritische partijen zoals de PVDA. Daarom stellen we twee maatregelen voor om te garanderen dat de bevolking correct vertegenwoordigd wordt in het parlement.
Het eerste voorstel: schaf de kiesdrempel af.
Een partij moet 5% van de stemmen halen om aanspraak te maken op een federale zetel of gewestzetel. Door die kiesdrempel veroveren nieuwe partijen veel moeilijker een plekje in onze parlementen.
Het tweede voorstel: verdeel de zetels eerlijker.
Het systeem D’Hondt in het kiesstelsel bevoordeelt de grote partijen. Het zorgt ervoor dat een kleine partij in sommige provincies zelfs met meer dan 5% van de stemmen geen zetel kan bemachtigen. Dat moet anders.
Sommige partijen roepen om minder parlementsleden vooral om het niet te moeten hebben over waar het echt om gaat: door de versnipperde staatsstructuur zijn er te veel ministers, en politici verdienen te veel. Met de PVDA strijden we voor politici zonder privileges, buitengewone lonen of andere extra’s, zodat ze weer voeling krijgen met de realiteit van gewone mensen. Alle andere partijen stemmen dat weg.
Voetnoten
20 in de regering-De Croo, 9 in de regering-Jambon, 8 in de regering-Di Rupo, 8 in de regering-Vervoort, 5 in de regering-Jeholet, 4 in de regering-Paasch.
734 federaal, 272 Vlaams, 350 Brussels, 404 Waals, 232 Franstalige gemeenschap, 37 Duitstalige gemeenschap. https://www.rtbf.be/article/qui-compose-les-cabinets-ministeriels-et-combien-coutent-ils-enquete-sur-le-cote-cour-des-ministeres-12-11269155 Licht andere (hogere) cijfers te vinden op https://businessam.be/steeds-grotere-kabinetten/
https://www.hln.be/home/wie-is-pedro-facon-39-de-eerste-coronacommissaris-van-ons-land~a6af8a30/
Zie ook https://lavamedia.be/meer-eenheid-is-goed-voor-de-gezondheid/
https://x.com/JDeMeulemeester/status/1089524678752854017?s=20
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/05/21/is-de-vlaming-een-flamingant-of-toch-liever-meer-belgie/
De Brusselse stadstol (https://www.tijd.be/politiek-economie/belgie/brussel/brusselse-stadstol-niet-meer-deze-legislatuur/10448968.html), de Vlaamse kilometerheffing (https://www.vlaanderen.be/kilometerheffing-voor-personenwagens) .
N-VA: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/01/30/bart-de-wever-extralegaal-staatshervorming-grondwetspecialist/ en Vlaams Belang: https://www.hln.be/binnenland/van-grieken-bij-vlaams-nationale-meerderheid-eenzijdige-onafhankelijkheid-laten-intreden-in-2029~a27916fb/
De Regering-Vanden Boeynants I, de laatste voor de eerste staatshervorming, telde 23 ministers en staatssecretarissen. Vandaag zijn dat er 54. De Regering-G. Eyskens IV, die de staatshervorming uitvoerde, telde 27 ministers en 2 staatssecretarissen.
https://www.lesoir.be/449146/article/2022-06-18/paul-magnette-une-septieme-reforme-de-letat-nest-ni-necessaire-ni-souhaitable versus https://www.lecho.be/economie-politique/belgique/federal/malik-ben-achour-une-reforme-de-l-etat-peut-servir-a-la-reindustrialisation-de-la-wallonie/10486532.html