Zonder geld naar de huisarts: dokters, patiënten en armoedeorganisaties positief over PVDA-wetsvoorstel

Arm maakt ziek en ziek maakt arm

Acht organisaties¹ bespraken tijdens een hoorzitting van meer dan vier uur in de Kamercommissie Volksgezondheid en Gelijke Kansen het PVDA-wetsvoorstel om patiënten zonder geld naar de huisarts te laten gaan en om de derdebetalersregeling te veralgemenen voor de hele eerstelijnszorg (huisartsen, kinesitherapeuten, tandartsen, verpleegkundigen).

Het Belgian Anti-Poverty Network, de Gezinsbond en het Vlaams patiëntenplatform vragen al jaren voor de invoering van de derdebetalersregeling, en juichen het PVDA-wetsvoorstel toe.

Tijdens de hoorzitting getuigden zij hoe ze dagelijks ondervinden dat financiële drempels de toegang tot de gezondheidszorg voor heel veel patiënten in ons land belemmeren.

“Dat mensen een bezoek aan de huisarts moeten uitstellen wegens onvoldoende financiële middelen is niet verantwoord”, kaart het Vlaams patiëntenplatform aan. “Wanneer je ziek bent, zou je eerste zorg de zorg voor jezelf moeten zijn, niet je portefeuille.”

Het Belgian Anti-Poverty Network begrijpt niet waarom de derdebetaler in ons land nog niet algemeen verplicht is: “In de meerderheid van de Europese landen kunnen patiënten zonder geld bij de huisarts terecht. Waarom kan dat hier niet?”

“Hoelang blijft ons land nog een buitenbeentje?”, vraagt de Gezinsbond zich af.

“In de groepspraktijken van Geneeskunde voor het Volk passen we al vijftig jaar het principe toe dat patiënten zonder geld naar de huisarts kunnen”, vertelt PVDA-volksvertegenwoordiger en huisarts Sofie Merckx “We zijn verheugd met de steun van de organisaties die op het terrein werken. Minister Vandenbroucke wil de patiëntenfactuur doen dalen. Waar wacht hij op om ons voorstel in te voeren?”

Zonder geld naar de huisarts voor iedereen

Vandaag bestaan er al selectieve maatregelen zoals de derdebetalersregeling voor mensen met een laag inkomen, maar de sprekers gaven aan dat dat in de praktijk niet voldoende blijkt. Cijfers uit een KCE-studie van december tonen aan dat maar liefst een derde van de mensen in armoede toch geen recht heeft op een verhoogde tegemoetkoming.

“Ondanks bestaande maatregelen, zoals de verhoogde tegemoetkoming, worden in het bijzonder de meest kwetsbare bevolkingsgroepen geconfronteerd met barrières die hen de toegang tot gezondheidszorg beletten. Het is dus van essentieel belang dat dit aangepakt wordt”, onderstreept het Belgian Anti-Poverty Network. De patiënten- en armoedeorganisaties vrezen voor een geneeskunde aan twee snelheden.

Sofie Merckx, zelf huisarts, legt uit dat dergelijke selectieve maatregelen zelfs contraproductief kunnen werken: “Ze kunnen leiden tot stigmatisering, wanneer patiënten niet altijd durven vragen naar de derdebetalersregeling, laat staan klacht indienen als hun dokter weigert om de regeling toe te passen. De veralgemening van de derdebetalersregeling voor de hele eerste lijn stelt een einde aan de stigmatisering. Het afschaffen van het remgeld trekt het bezoek aan de dokter open voor iedereen.”

De sprekers haalden aan dat zo’n universele aanpak meerdere voordelen biedt. Niet alleen voor patiënten die niet altijd op de hoogte zijn van het hun rechten, maar ook voor de zorgverleners. Die lopen immers tegen een administratieve rompslomp aan.

Het conservatieve artsensyndicaat BVAS ziet geen enkele reden om het remgeld bij de huisarts af te schaffen: “De drempel ligt al laag voor patiënten met een laag inkomen die slechts 1 euro remgeld betalen.”

Het syndicaat ASGB spreekt dat tegen: “Het is net krankzinnig om een euro remgeld aan de patiënten te vragen, en daar dan een betaalbewijs voor te moeten afleveren. Dat is pure energie- en papierverspilling.”

Ook huisartsenvereniging Domus Medica beaamt dat het huidige systeem met verschillende regelingen ingewikkeld is: “In veel gevallen is er een verbod op de derdebetaler, bij een verhoogde tegemoetkoming ben je als huisarts dan weer verplicht het toe te passen, en in sommige gevallen zoals tijdens de wachtdienst mág je het toepassen. Dat onduidelijke systeem is niet houdbaar. We stellen vast dat veel huisartsen daarin verandering willen brengen.”

Veel huisartsen op het terrein passen de derdebetalersregeling al toe uit sociaal oogpunt, terwijl het wettelijk niet is toegestaan.

“We zien dat veel huisartsen het schandalige probleem van zorguitstel wegens financiële redenen echt willen wegwerken. Er kruipt veel willekeur in het systeem wanneer de huisarts beslist of hij al dan niet de derdebetaler toepast. Het is net door de derdebetalersregeling te veralgemenen dat je willekeur en stigmatisering vermijdt”, stelt het ASGB.

Sofie Merckx vat samen: “Eenzelfde universeel systeem voor iedereen zal het inderdaad administratief simpeler maken voor de zorgverlener. Bij ‘zonder geld naar de huisarts’ hoeft de dokter geen tijd meer te verspillen voor de afrekening of andere administratie. Dat neemt nu gemiddeld 10% van de consultatietijd in beslag, terwijl het perfect te vermijden is.”

Niemand gaat voor zijn plezier naar de dokter

Tegenstanders halen vaak het argument uit de kast dat ‘zonder geld naar de huisarts’ zou leiden tot overconsumptie en onnodige consultaties. Maar dat komt niet overeen met de cijfers.

Dat bevestigt ook het ASGB: “De schrik van sommigen voor overconsumptie door de patiënt is ongegrond, zoals genoeg blijkt in het systeem van forfaitaire geneeskunde.”

Het Vlaams patiëntenplatform verwijst naar de helft van de Europese lidstaten waarin men zonder geld bij de huisarts terecht kan, die aantonen dat het systeem niet tot overconsumptie leidt. “Wij stellen in de praktijk vooral vast dat we eerder het probleem van ónderconsumptie moeten weghalen.”

Ook de wijkgezondheidscentra onderstrepen dat geen enkele patiënt zorg wil ‘overgebruiken’, maar dat het er voor patiënten net om gaat om minder naar het ziekenhuis en naar de dokter te moeten gaan.

Volgens de liberale partijen kunnen we het remgeld maar beter niet afschaffen, omdat mensen dan de zorg niet naar waarde zouden schatten.

Het Vlaams patiëntenplatform argumenteert raak dat zij dagelijks zien hoe mensen met een beperkt inkomen zich maar al te bewust zijn van hoeveel hun zorg kost: “Niemand gaat voor z’n plezier naar de dokter om in de wachtzaal te zitten.”

Sofie Merckx beaamt dat: “Vergelijkend onderzoek tussen forfaitaire praktijken en klassieke praktijken toont aan dat de patiënten uit de eerste groep niet frequenter hun huisarts consulteren. Het ondergebruik is nog veel hoger dan het overgebruik. Gezondheidszorg is een recht, geen consumptiegoed.”

Het is perfect haalbaar

Het Riziv en het Rekenhof berekenden recent nog de kostprijs van het voorstel op 154 miljoen euro. Dat komt overeen met het totale bedrag aan remgelden voor raadplegingen en bezoeken aan de huisarts (cijfers 2019).

“Als je weet dat het totale budget van onze ziekteverzekering zo’n 30 miljard euro bedraagt, dan betekent ons voorstel een inspanning van 0,6%. Perfect haalbaar dus”, zegt Sofie Merckx.

Verschillende sprekers merkten ook op hoe een betere toegankelijke eerste lijn ervoor zal zorgen dat mensen minder snel naar spoed zullen gaan. Voorkomen is beter dan genezen. Een meer toegankelijke eerstelijnszorg zorgt ervoor dat gezondheidsproblemen sneller opgepikt worden. Zo kan men sneller ingrijpen en laattijdige, meer ingrijpende en vaak duurdere ingrepen vermijden.

In die zin is het voorstel om patiënten zonder geld naar de huisarts te laten gaan en de derdebetalersregeling te veralgemenen in de eerstelijnszorg een maatregel die weinig kost en tegelijk veel opbrengt.

Het Belgian Anti-Poverty Network onderstreept die kostenefficiëntie van het PVDA-voorstel: “De maatregelen kunnen gezien worden als ambitieus en zelfs duur, maar we moeten er rekening mee houden dat op middellange en lange termijn ze extra kosten voor de sociale zekerheid voorkomen.”

Ook de winst aan therapietrouw en continuïteit van de zorg zorgen voor belangrijke gezondheidswinsten. “Bij gezondheidsproblemen moeten mensen in de eerste plaats bij hun huisarts kunnen aankloppen. Met de invoering van een verplichte en algemene derdebetalersregeling voor iedereen geeft de overheid een belangrijk signaal: de eerste lijn met de huisarts is dé toegangspoort tot ons gezondheidszorgsysteem”, stelt de Gezinsbond.

De federatie van wijkgezondheidscentra wijst op het belang van zonder geld naar de huisarts te kunnen gaan, om een toegankelijke eerstelijnszorg te creëren die 80% van de gezondheidsproblemen kan oplossen (algemene medische zorg, kinesitherapie, en sociale en psychologische ondersteuning).

Het forfaitaire model is het toekomstmodel

Sofie Merckx is tevreden met de positieve reacties van de terreinorganisaties. “Dit bevestigt dat ons voorstel noodzakelijk én haalbaar is. Het komt nu neer op de politieke keuze om te durven investeren in een toegankelijke en kwaliteitsvolle eerstelijnszorg, zoals de huisartsenverenigingen en de patiëntenorganisaties aangaven. Het forfaitaire stelsel is het toekomstmodel, waarin steeds meer huisartsen zich kunnen vinden. Minister Vandenbroucke, die tien jaar geleden zelf een wetsvoorstel indiende voor de veralgemening van de derdebetaler, wil de patiëntenfactuur doen dalen. Ons wetsvoorstel past daar perfect in en kan dus ook snel gestemd worden.”

1 Domus Medica, Nationaal Intermutualistisch College, Belgian Anti-Poverty Network; Vlaams Patiëntenplatform; Groupement Belge des Omnipraticiens (GBO); Fédération des Maisons médicales en Cartel https://www.dekamer.be/emeeting/?organ=comm_K224&status=final&date=2021-03-17&number=3