Zelle slaat haar vleugels uit: “Wij zijn de beweging van vrouwen die een hoge vlucht nemen”

Zelle is een combinatie van het Nederlandse “zij” en het Franse “elle”. In het Nederlands is het ook een dialectvorm die duidt op een groep. “Dat wijst erop dat we samen sterk staan”, zegt Maartje De Vries. De nieuwe naam doet ook denken aan het Franse “ailes”, vleugels. “Dat geeft goed weer wie we zijn: vrouwen die hun vleugels uitslaan of ook wel een beetje de wereld onder hun vleugels nemen. Het is een mooie symboliek: vrouwen die een hoge vlucht nemen en zich emanciperen.”

Een tweetalige naam dus voor een tweetalige organisatie: “We vinden het heel belangrijk om de eenheid van ons land in de verf te zetten. Omdat de bezorgdheden van vrouwen in het noorden en het zuiden van het land niet anders zijn. Denk maar aan de kinderopvang, waar we zowel in Vlaanderen, Brussel als in Wallonië een groot tekort zien.”

Wat is het doel van Zelle?

Maartje De Vries. We strijden voor vrouwenrechten, voor een wereld waarin gelijkheid tussen mannen en vrouwen een realiteit is. Zelle wil een brede groep vrouwen bereiken: zussen, buurvrouwen, collega’s… noem maar op. Bij ons kunnen vrouwen elkaar ontmoeten, komen we samen, organiseren we activiteiten en acties.

Vandaag hoor je vaak zeggen dat de emancipatie van vrouwen voltooid is, dat ze dezelfde rechten hebben dan mannen.

Maartje De Vries. Niets is minder waar. Er is in de samenleving nog altijd een grote ongelijkheid tussen vrouwen en mannen. Vrouwen zijn bijvoorbeeld nog altijd oververtegenwoordigd in het deeltijds werk. Dat is geen keuze. Er is een tekort aan openbare diensten, met name in de kinderopvang. Het is dus moeilijk om werk en gezin te verzoenen. Als een van beide partners deeltijds moet werken om zich over het huishouden te ontfermen, zijn het vaak de vrouwen die dat doen. Enerzijds omdat zij minder verdienen – vrouwen hebben over het algemeen een lager loon dan mannen – en anderzijds omdat we nog altijd een seksistische visie aanhouden over de rolverdeling van mannen en vrouwen. In veel beroepen waarin vrouwen sterk vertegenwoordigd zijn, zoals in de zorgsector, worden zelfs geen voltijdse contracten aangeboden.

In november nam Zelle deel aan de betoging tegen geweld tegen vrouwen. Waar denkt u dat dit geweld vandaan komt?

Maartje De Vries. Rechtse partijen zeggen vaak dat het geweld vooral van andere culturen of andere landen komt. Maar ook in België doet het zich voor: op de arbeidsmarkt, in de culturele sector, in het huishouden, het uitgaansleven...Eigenlijk overal. Heel veel vrouwen kunnen daarvan getuigen. Eén op de drie vrouwen wordt in haar leven slachtoffer van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Er zijn tal van huishoudens waar er geweld is. In 2023 waren er minstens 25 feminicides. Vrouwen die vermoord werden omdat ze vrouw zijn, vaak door hun partner of ex-partner. 

Al dat geweld is geen individueel probleem. Seksisme is een probleem van de hele samenleving. Het is een ideologie die zegt dat mannen dominant zijn en vrouwen ondergeschikt. Ze is nog heel sterk aanwezig in onze samenleving en werkt situaties van geweld in de hand. Dat zie je vaak bij feminicide. Op het moment dat de man zijn controle over de vrouw verliest, gaat hij over tot moord, omdat hij die controle niet kan loslaten. Dat gebeurt vaak op het moment dat een vrouw besluit om weg te gaan. Binnen onze huidige kapitalistische samenleving is het patriarchaat nog sterker aanwezig dan we denken.

Dus er is een link tussen de status van vrouwen en kapitalisme?

Maartje De Vries. Het kapitalisme gebruikt het patriarchaat om zijn winsten veilig te stellen. Het heeft baat bij de ongelijkheid van vrouwen en mannen, bij de ondergeschikte positie die vrouwen in de samenleving hebben. We zien dat op verschillende terreinen. Als we kijken naar sectoren waar veel vrouwen werken - verkoop, schoonmaak, ... - dan zien we vaak lage lonen. Het zijn sectoren die onderbetaald worden. Omdat er veel vrouwen werken, wordt ervan geprofiteerd om lage lonen te betalen. 

Het kapitalisme beschikt over een categorie werknemers – vrouwen dus – die het overvloedig kan uitbuiten, ook al vertegenwoordigen vrouwen de helft van de bevolking. Tegelijk maken supermarkten en bedrijven grote winsten. Door die heel lage lonen worden hoge winsten gemaakt. Onze overheid geeft heel veel fiscale voordelen aan grote bedrijven, geld dat in de zakken van aandeelhouders verdwijnt. Daarom wordt er almaar minder geïnvesteerd in publieke diensten. Er is bijvoorbeeld steeds minder plaatselijke en betaalbare kinderopvang.

Hoe lossen we het probleem op?

Maartje De Vries. Vrouwen hebben altijd voor hun rechten gevochten, zo hebben ze de dingen in beweging gebracht. We moeten ons blijven verzetten tegen de ideologie die zegt dat vrouwen ondergeschikt zouden zijn en zich alleen met de kinderen moeten bezighouden. De overheid dwingt vrouwen om die taak op te nemen in plaats van te investeren in openbare diensten. Op die manier maakt ze zich er vanaf en kan ze het publiek geld dat onder meer zou moeten dienen voor ondersteuning van gezinstaken doorsluizen naar grote bedrijven en aandeelhouders.

Wat zijn de eisen van Zelle?

Maartje De Vries. Om te beginnen een minimumloon van 17 euro per uur. Vrouwen in laagbetaalde sectoren hebben het ontzettend moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen en zijn vaak financieel afhankelijk van anderen. Als we vrouwen willen versterken, moeten we dat ook financieel doen. Een hoger minimumloon van 17 euro per uur is een van de manieren waarop we die laagste lonen kunnen versterken. Dat is goed voor iedereen, ook voor mannen met lage lonen. Maar voor vrouwen betekent het echt een versterking van hun financiële onafhankelijkheid. 

Ten tweede willen we een investering in kwaliteitsvolle, betaalbare en toegankelijke kinderopvang. Zowel in het zuiden als in het noorden van het land zien we een strijd voor meer kinderopvang, betere werkomstandigheden voor het personeel – voornamelijk vrouwen – en betaalbaarheid. In België zijn er al opvangplaatsen die tot 42 euro per dag kosten. Als de kinderopvang verwaarloosd wordt, zijn het opnieuw de vrouwen die daar de gevolgen van dragen. 

Ten derde eisen we een ambitieuze aanpak van geweld tegen vrouwen. De Vivaldi-regering heeft daar vooral veel mooie woorden over gesproken, maar het blijft allemaal heel beperkt. Wij eisen echt een prioritaire aanpak van geweld tegen vrouwen. Heel belangrijk is ook het recht op abortus, het recht van vrouwen om te kiezen of ze wel of niet moeder worden.

Hoe denkt u die eisen te kunnen realiseren?

Maartje De Vries. Wat we met Zelle vooral doen, is vrouwen samenbrengen en hen versterken. Door in contact te komen met anderen zien ze dat de situatie waarin ze zitten niet alleen hun eigen individueel probleem is, maar dat heel veel vrouwen dezelfde zorgen en ervaringen hebben. En natuurlijk gaan we met Zelle eisen naar voren schuiven en op straat komen om dingen af te dwingen. Strijd loont. De Vlaamse kinderopvang heeft een heel sterke strijd gevoerd. De Vlaamse regering heeft daardoor extra middelen vrijgemaakt. Nog niet genoeg, maar we gaan vooruit, dankzij de strijd van onderuit. Zelle steunt die strijd.

Wat zijn de hoogtepunten van Zelle voor het nieuwe jaar?

Maartje De Vries. Op 8 maart is er de internationale dag van strijd voor vrouwenrechten. Een heel belangrijke dag. We willen ervoor zorgen dat het een dag is waarop vrouwenrechten echt centraal staan in het publieke debat. We werken mee aan manifestaties in verschillende steden en ondersteunen ook de oproep tot een vrouwenstaking. Want als vrouwen stoppen, stopt ook de wereld. Natuurlijk zijn we met Zelle ook aanwezig op ManiFiesta en werken we daar mee aan het feministisch programma. En dan is er ook onze jaarlijkse afspraak op de nationale manifestatie tegen geweld tegen vrouwen in november. We organiseren ook talrijke lokale activiteiten doorheen het jaar, waar vrouwen elkaar in een vriendschappelijke sfeer kunnen ontmoeten: een brunch, een creatieve activiteit, een welzijnssessie, ...

Hoe zou u de lezers aanmoedigen om lid te worden?

Maartje De Vries. Bij Zelle is iedereen welkom. We amuseren ons en beleven mooie momenten. Een sterke en grote vrouwenorganisatie is nodig om gelijkheid te bekomen. Want zonder de helft van de samenleving kunnen we de strijd voor een andere samenleving niet voeren.

Verwendozen: vrouwen helpen vrouwen

In België leeft 28% van de vrouwen in armoede, tegenover 13% van de mannen. Alleenstaande moeders en gepensioneerde vrouwen zijn bijzonder kwetsbaar. Zelle wil daarom niet met gekruiste armen toekijken. De verwendozenactie, die in november werd opgezet, was een grootschalige actie gebaseerd op de solidariteit tussen vrouwen. 

“In heel het land verzamelden we allerlei mooie dingen (bonbons, parfum, sjaals, boeken, …) die we in geschenkdozen verpakten voor vrouwen die het moeilijk hebben”, vertelt Maartje De Vries. “We werkten samen met vluchthuizen voor vrouwen en organisaties die werken met vrouwen in precaire situaties. Hun medewerkers namen de verdeling van de verwendozen op zich.”