“Wereldwijd staan mensen op voor de zorg”

“Het ergste is dat er ongelooflijk veel mensen zijn die heel graag willen zorgen voor anderen, maar gewoon de kans niet krijgen.” De verontwaardiging daarover drijft Lise Vandecasteele om niet alleen in het parlement vurig te debatteren over het zorgbeleid, maar om er ook een ontluisterend boek over te schrijven. 

Mensen die in de zorg werken, staan daarin op de voorgrond. “Het is voor mij heel belangrijk om hun verhalen te brengen,” zegt Lise, “want ze worden niet gehoord.” Uit een van die verhalen komt ook de titel van het boek. Kinderbegeleidster Annie getuigt: “We moeten constant jachten en jagen: verschonen, eten geven, te slapen leggen, formulieren invullen…Er is eigenlijk geen ruimte voor rust, een knuffel, een babbel. Wassen, plassen, slapen, klaar. Het is vechten tegen de bierkaai, vechten om het hoofd boven water te houden.”

Parking voor kinderen

Wat Annie vertelt, vat het helemaal samen. “Het mooiste van de job, daar hebben de kinderbegeleiders veel te weinig tijd voor”, zegt Lise. “In het parlement wordt voortdurend beweerd dat er nog nooit zoveel geld naar de zorg ging, maar de situatie verergert alleen maar. In het boek zegt iemand dat ze misschien teveel om de mensen geeft en daarom niet geschikt is om in de zorg te werken. Dat is toch schrijnend? Mensen zijn gemaakt om voor elkaar te zorgen, zorg maakt deel uit van wat ons tot mens maakt.”

Het beleid ziet dat duidelijk anders. Kinderopvang heeft daar allereerst een economische functie. “De opvang wordt gezien als een parkeergebouw waar mensen hun kinderen achterlaten terwijl zij gaan werken. De opvang staat in functie van het werk van de ouders. Dat is een eenzijdige visie.”

Ook kinderen zelf krijgen in dit verhaal vooral een economisch belang. Professor Michel Vandenbroeck, een autoriteit op het gebied van kinderopvang, stelt dat ze te veel gezien worden als “economische grondstof”, wat Lise bevestigt. “Kinderen worden beschouwd als menselijk kapitaal, opvang en onderwijs dienen dan om ze klaar te maken voor de markt en dat kapitaal te laten renderen.”

Opvang en school: één geheel

Lise pleit voor een heel ander model, dat de naam educare draagt. Daarin komen leren (education) en zorgen (care) samen. “Kinderopvang, buitenschoolse opvang en kleuterschool komen in dat model op één lijn. Kinderopvang is dan ingebed in het onderwijs en de sociale en pedagogische functie komt dan meer op de voorgrond. Kinderen moeten dan ook niet zoals vandaag constant van omgeving veranderen: van de kinderopvang naar de kleuterschool, naar de naschoolse opvang, ...”

Het vertrekt allemaal van het idee dat kinderopvang vooral belangrijk is voor het kind zelf. “Het moet een plek zijn waar kinderen alle mogelijkheden krijgen om zich te ontplooien, en waar ook alle kinderen dezelfde kansen krijgen. Ze hebben recht op een goede opvoeding en ontplooiing, zoals ze ook recht hebben op onderwijs. Hoe meer ontplooiingskansen we kinderen geven, hoe waardevoller voor de hele samenleving, niet als economische grondstof maar als mensen. Dat is waar de Vlaamse regering in moet investeren, maar dat moet ze wel een langetermijnvisie hebben waarin de belangen van de mensen centraal staan.”

We zijn allemaal zinvol

In het tweede deel van Wassen, plassen, slapen, klaar kijkt Lise naar de ouderenzorg. “Ook hier zien we dat economisch mensbeeld terugkomen. Ouderen zijn dan mensen die niet meer produceren en daarom naar de rand van de samenleving geduwd worden. Ze komen terecht in grote woonzorgcentra die vaak letterlijk geïsoleerd staan van de rest van de samenleving. Bij ouderen die thuis kunnen blijven, zien we een groot probleem van armoede en eenzaamheid. Zij leven vaak in wat we noemen een sociale woestijn: er zijn geen winkels meer in de buurt, er is geen bankautomaat, het openbaar vervoer is ontoereikend, het sociale netwerk valt weg, …”

Het moet allemaal anders kunnen, daar is Lise van overtuigd. “Eigenlijk weten we allemaal al heel lang hoe de ouderenzorg zou moeten zijn. Mensen moeten zo lang mogelijk in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven, maar dan moet er voldoende toegankelijke thuiszorg zijn en moet er ook geïnvesteerd worden in sociale netwerken. En als thuis blijven niet meer kan, moeten mensen terecht kunnen in kleinschalige, buurtgerichte zorgcentra. We moeten ook hier weg van dat economisch denken. We zijn allemaal mensen met enorm veel talenten en mogelijkheden, iedereen is zinvol en draagt op een of andere manier bij aan de samenleving. Dat geldt ook voor onze ouderen.”

Helaas blijft de regering ook hier in gebreke. Ze kiest ervoor om ouderenzorg te privatiseren en te commercialiseren. “Liever dan te investeren in publieke zorg, laat de regering alles over aan de markt en subsidieert ze grote, multinationale zorgbedrijven.”
 

Wereldwijde strijd

Als de overheid amper investeert in collectieve zorg, dragen voornamelijk vrouwen daar de gevolgen van. “In de zorg is 90% van het personeel vrouw’, zegt Lise. “Ze zijn onderbetaald en staan onder een onhoudbare werkdruk. En ook thuis komt de zorg voor kinderen en ouderen vooral op de schouders van vrouwen terecht. Dat verscherpt de ongelijkheid.”

Redenen te over dus om meer te investeren in publieke, collectieve zorg. Dat is dan ook waar Lise voor gaat, samen met de zorgsector. Die heeft het voorbije jaar stevig van zich laten horen. “Als je de krachten bundelt en de strijd volhoudt, dan kan je ook overwinningen boeken”, zegt Lise vastberaden. “We hebben er kunnen voor zorgen dat bedrijven uit de publieke ouderenzorg geweerd worden. De kinderopvang heeft extra budget gekregen, nog altijd te weinig maar toch. Dit is ook wereldwijde strijd. Overal staan mensen op om te vechten voor de zorg. Daaraan zie je ook dat het een structureel probleem is. Het is het neoliberale systeem dat winst in plaats van mensen centraal stelt. Dat maakt mensen overal boos.”

Wassen, plassen, slapen, klaar is uitgegeven door EPO en kost 20 euro.