Wat wij uit de Franse verkiezingen kunnen leren

Eerst het programma. We kunnen het enthousiasme dat de presidentiële campagne van Mélenchon opwekte en dat met de dynamiek van de linkse NUPES-alliantie een vervolg kreeg, niet los zien van het radicale programma dat zij voorleggen. Een programma dat breekt met de neoliberale dogma's en inzet op sterke sociale maatregelen zoals het bevriezen van de prijzen voor brandstof en basisgoederen, het optrekken van het minimumloon tot 1500 euro netto of het terugbrengen van de pensioenleeftijd naar 60 jaar. Een ambitieus programma dat het grootkapitaal meer wil belasten en volop inzet op publieke sociale en ecologische investeringen. Een programma dat de asociale maatregelen die tijdens vijf jaar Emmanuel Macron genomen werden, ongedaan wil maken. Een programma dat evengoed wil terugkomen op bepaalde maatregelen van het mandaat van François Hollande, zoals de toen gestemde ‘wet El Khomri’ die de arbeidswetgeving afbreekt ten voordele van het grootbedrijf. Een programma ook dat een duidelijke breuk wil met de Europese verdragen en regels die elke sociale vooruitgang in de weg staan. Het is dat programma dat bijzonder in de smaak viel bij jongeren (42% van de stemmen van de min-25'ers) en bij de werkende klasse.  

Het is dit programma met duidelijke breekpunten en de steun die het tijdens de presidentsverkiezingen kreeg, dat een linkse verkiezingsalliantie voor de parlementsverkiezingen mogelijk maakte. Getekend door jaren van sociaalliberalisme, en met minder dan 2% bij de presidentsverkiezingen, werden de socialisten – net als de groenen – in hun voortbestaan bedreigd. Dat was wellicht wat nodig was om kritisch terug te kijken en de erfenis van François Hollande (minstens formeel) in vraag te stellen. Dat blijft natuurlijk een zwakke basis en de situatie is niet te vergelijken met wat er vandaag in België speelt. Neemt niet weg dat NUPES er wel in geslaagd is om het politieke debat naar links te trekken, de kwestie van de koopkracht in het middelpunt van het debat te plaatsen en extreemrechts en haar identitaire obsessies – minstens tijdelijk – naar de achtergrond te dringen.

Deze overwinning van radicaal links is ook de nederlaag van Emmanuel Macron en zijn neoliberale agenda. De nederlaag van de president van de rijken, die de vermogensbelasting afschafte, de pensioenen aanviel en de gele hesjes provoceerde. De feiten spreken voor zich: nooit in de geschiedenis van de Vijfde Republiek behaalde een Franse president na zijn verkiezing zo'n zwak resultaat bij de parlementsverkiezingen. Nooit eerder was de onthouding zo hoog (53% van de kiezers ging niet naar de stembus). Volgens opiniepeilingen wil 65% van de Fransen eenvoudigweg niet dat Macron een meerderheid in de Nationale Assemblee krijgt. De crisis voor de machthebbers is duidelijk.

Geconfronteerd met dit succes aarzelde het Franse politieke, media- en economische establishment niet om alles uit de kast te halen om de linkse alliantie te demoniseren en haar kiezers angst aan te jagen. Vandaag weigeren de kandidaten van de meerderheid – diezelfde kandidaten die de kiezers van Mélenchon bij de presidentsverkiezingen nog opriepen om in naam van de "republikeinse waarden" in de tweede ronde op Macron te stemmen om zo extreemrechts tegen te houden – kleur te bekennen wanneer NUPES en het Rassemblement National van Marine Le Pen tegenover elkaar staan. Erger nog, sommigen, zoals minister van Ecologische Transitie en Territoriale Cohesie Amélie de Montchalin, roepen zelfs op om een dam op te werpen…tegen links, "tegen de kandidaten die onderwerping beloven aan Rusland, aan antisemitische ideeën en de verzwakking van Frankrijk", met de waarschuwing dat hiermee "de weg wordt vrijgemaakt voor wanorde en chaos". Datzelfde scenario zagen we toen Bernie Sanders of Jeremy Corbyn succes begonnen te boeken in de VS of in Engeland. In deze cruciale momenten is het duidelijk dat de grootste vijand niet langer uiterst rechts is, maar authentiek links. Het is ook een les: wie buiten de gebaande paden wil treden, moet voorbereid zijn op de (klassen)haatcampagnes van het establishment.

Deze campagne toont ook aan dat wanneer een radicaal linkse kracht groeit en zelfs het kader een beetje uitdaagt, ze voorbereid moet zijn op de onvermijdelijke aanvallen van de bourgeoisie en de traditionele politici. NUPES vormt hierop geen uitzondering. De bourgeoisie heeft nog nooit stilgezeten wanneer zij haar belangen bedreigd zag.

We zagen dat in Griekenland, met de neoreformistische regering van Syriza die onder ongelooflijke druk werd gezet door zowel de Griekse heersende klasse als door de trojka (ECB, IMF, Europese Commissie). Wanneer een politieke kracht maatregelen voorstelt die buiten het gevestigde neoliberale kader reiken, volgt onmiddellijk een felle reactie. De Griekse ervaring heeft ons geleerd, en NUPES zwijgt daarover, dat een parlementaire meerderheid in dit kader zeker niet voldoende is, dat het vooral nodig is een echte krachtsverhouding op het terrein op te bouwen door de werkende klasse voor te bereiden, te organiseren en te mobiliseren (waarbij ook een essentiële rol is weggelegd voor de vakbonden en de brede sociale beweging).

Met die campagne van het establishment en het Franse kiesstelsel, wordt het moeilijk voor NUPES moeilijk om aanstaande zondag in de tweede ronde een meerderheid te behalen. Maar de mobilisatie, vooral van de jongeren, zou het verschil kunnen maken. Macron kán zijn meerderheid verliezen. Wat er ook gebeurt: authentiek links haalde in Frankrijk al een politieke overwinning binnen. Het heeft laten zien dat het de jeugd en de werkende klasse kan enthousiasmeren en in beweging kan brengen. Tegenover een verzwakte Macron, en met het vooruitzicht op een stevig versterkte linkse oppositie, kan deze verkiezingscampagne het startpunt zijn voor de Franse sociale beweging om in de komende jaren overwinningen af te dwingen.