Wat we zelf doen, doen we niet beter: de gezondheidszorg verder opsplitsen is een (zware) fout

Als we één iets kunnen leren uit de aanpak van de coronacrisis in België, dan is het wel dat de versnippering van de bevoegdheden en de regionalisering van de gezondheidszorg niet werken. Dit was een grote handicap die heeft bijgedragen aan het fiasco van de strijd tegen het virus in ons land. Vandaag denken Paul Magnette en Bart De Wever echter aan een volledige regionalisering van de gezondheidszorg. Het is net alsof ze niet leren uit de crisis. Of hebben ze een andere agenda? Ziehier waarom we hen moeten tegenhouden.

Het coronavirus kon profiteren van het ontbreken van een gemeenschappelijke commandopost in België

Ondertussen weet iedereen het: in ons land hebben we niet minder dan 9 ministers van Volksgezondheid. Een record. Vooral frappant is dat er, in tegenstelling tot in andere federale staten, geen regel bestaat om te beslissen in het geval van een bevoegdheidsconflict.

Tijdens de crisis werd unaniem erkend dat deze versnippering een rem vormt op een snelle en doeltreffende reactie. Om tot een beslissing te komen waren er eindeloze overlegvergaderingen nodig tussen de verschillende bestuursniveaus. Het virus kon met gemak profiteren van het ontbreken van een eenduidig commando.

De crisis heeft de absurditeiten en inefficiëntie van geregionaliseerde bevoegdheden aan het licht gebracht. Denk maar aan de rusthuizen in Brussel, Overijse en Waver, op slechts enkele kilometers van elkaar, waarvoor andere regels gelden. Of aan het feit dat Vlaamse en Waalse werknemers die elke dag samen in Brussel komen werken, aan verschillende regels onderworpen zijn.

Rusthuizen en contactopvolging: de gewesten hebben het over de hele lijn verknald

"Wat we zelf doen, doen we beter" is één van de favoriete slogans van de Vlaamse nationalisten. Toch is niets minder waar. Tijdens deze crisis moest het regionale niveau qua amateurisme niet onderdoen voor het federale niveau. Het is net in de rusthuizen, die onder de bevoegdheid van de gewesten vallen, dat de epidemie de grootste ravage heeft aangericht. Hier stierven twee derden van alle mensen die in België aan het coronavirus overleden. Het gaat om meer dan 6.000 oudere personen. Veel van die sterfgevallen hadden vermeden kunnen worden.

Zowel in het noorden als in het zuiden van het land is de sector al jaren ondergefinancierd. Het personeel komt handen te kort en is overbelast. Reeds vóór de crisis trokken deze mensen al aan de alarmbel. En toen het virus in de rusthuizen de kop opstak, werden ze aan hun lot overgelaten. Er was een gebrek aan zowat alles: beschermingsmiddelen, personeel, opleiding en tests. De verantwoordelijke ministers van de verschillende gewesten deden er weken over om te reageren. In de rusthuizen begon het testen op grote schaal pas midden april. En dat gebeurde dan nog op een chaotische manier.

Voor de contactopvolging zijn de resultaten niet beter.1 Ondanks de aanbevelingen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) begin maart is er vandaag in België nog steeds geen echt doeltreffend systeem. In plaats van artsen in te schakelen die in de eerste lijn op het terrein actief zijn, kozen de gewestregeringen voor commerciële, anonieme en gecentraliseerde callcenters. Vandaag betalen we dit cash en zien we de curven opnieuw stijgen.

Verdeling van de middelen en neoliberale ideologie

Er zijn minstens twee factoren die dit wanbeheer op regionaal niveau kunnen verklaren. Een verdere opsplitsing zal beide factoren versterken.

Ten eerste is er de manier waarop de middelen verdeeld worden. Sinds de regionalisering moet elk gewest zijn eigen administratie hebben, zijn eigen beslissingen nemen en zijn eigen beleid bepalen. Dit is een grote verspilling van middelen en efficiëntie.

Ten tweede is er de neoliberale ideologie die de richtsnoer is voor de oprichting van deze nieuwe regionale structuren. Bart Eeckhout, hoofdredacteur van het dagblad De Morgen, lichtte dit op 1 augustus toe in de columns van zijn krant: "In het zog van het verharde economische (neo)liberalisme van de jaren tachtig woei de wind van het zogenaamde 'New Public Management' de overheid binnen. De staat moest zich slanker en efficiënter organiseren, zoals een privébedrijf. Beleidsdepartementen werden 'verzelfstandigd': ze kregen een eigen baas, een eigen budget en eigen doelstellingen.De hele Vlaamse overheid is op dat model gebouwd. Het Agentschap Zorg, dat in deze crisis danig onder vuur ligt, is een typisch product van dat model. Het toont - helaas tegen een tragische prijs - de grote zwakte van het Nieuwe Openbare Bestuur aan."

Het PS/N-VA-akkoord voor de splitsing van de gezondheidszorg is absurd, duur en ineffectief

Hoe zijn De Wever en Magnette er dan toe gekomen om de gezondheidszorg volledig te willen splitsen? Opsplitsen lost niets op, integendeel, het maakt het probleem alleen maar erger. Zoals de Antwerpse politicoloog Dave Sinardet op Twitter zegt: "Hét wapen om een tweede golf te voorkomen is totaal mismeesterd door de Vlaamse overheid. Wat we zelf moeten doen, doen we gewoon niet. En intussen maakten PS en N-VA een akkoord om de zorg nog verder te versnipperen en naar dat falende niveau te brengen". Dit maakt het systeem absurder, duurder en minder efficiënt.

In een opiniestuk in De Tijd pleiten een aantal gerenommeerde experts (waaronder wetenschappers Marc Van Ranst, Emmanuel André en Yves Coppieters) en alle gezondheidszorgbonden duidelijk voor een volledige herfederalisering: “De coronacrisis leert ons dat de organisatie van de gezondheidszorg hopeloos versnipperd is. Dat staat een efficiënt en krachtdadig beleid in de weg (...) De federale overheid is de meest aangewezen overheid om de volledige verantwoordelijkheid voor gezondheidszorg op te nemen."

Niet in onze naam

De Wever en Mangette hebben ook geen democratisch mandaat voor deze splitsing. Noch in Vlaanderen, noch in Wallonië of Brussel. Meer dan 6 van de 10 Belgen gaven in een recentie opiniepeiling aan dat ze voorstander zijn van een herfederalisering van de gezondheidszorg. Zelfs een groot aantal kiezers van de N-VA en het Vlaams Belang zijn tegen een splitsing. Voor de PS zou het neerkomen op het verraden van haar kiezers en haar eigen programma, waarin zij zegt tegen een nieuwe staatshervorming te zijn.

In werkelijkheid is de splitsing in de gezondheidszorg vooral bedoeld om de N-VA en VOKA (Vlaamse werkgeversorganisatie) tevreden te stellen die een stap willen zetten in de richting van een volledige splitsing van de sociale zekerheid en het land. Het is ongelooflijk dat de PS, onder druk van haar eigen regionalistische vleugel, daarmee instemt om aan de macht te blijven. Dit is een ernstige fout die we moeten en kunnen voorkomen.