Waarom we de strijd tegen seksueel geweld eindelijk serieus moeten nemen

Een op de drie vrouwen slachtoffer van seksueel geweld 

Een barman in Elsene, spiking in Kortrijk… en nu de geneeskundestudent in Leuven... Drie recente voorbeelden van seksueel geweld die het maatschappelijk debat beroeren en vooral aantonen hoe diep het probleem zit in onze samenleving. 

Een op de drie vrouwen maakt in haar leven seksueel geweld mee. Jaarlijks gebeuren er naar schatting 30.000 verkrachtingen. Daarvan wordt maar 4% aangegeven. Slachtoffers ervaren nog steeds enorme drempels om aangifte te doen. Uit angst om niet geloofd te worden of uit vrees dat er met de klacht niets zou gebeuren. 

Die bezorgdheden zijn niet ongegrond. Nog te vaak vinden slachtoffers geen gehoor. Zo wordt de helft van alle aangiftes geseponeerd ofwel geklasseerd zonder gevolg. Van alle aangiftes leidt slechts 15% tot een effectieve veroordeling. 

Seksueel geweld is een enorm probleem dat nog teveel onderschat wordt en onvoldoende ernstig genomen. Daardoor blijven slachtoffers in de kou staan en komen plegers nog te vaak weg met hun daden. De straffeloosheid is nog altijd heel groot. 

Als er al veroordelingen volgen, komt het nog minder tot consequenties. Dit roept woede en ontgoocheling op en het geeft het signaal aan zowel de slachtoffers, de daders als de samenleving dat seksueel geweld gewoon passeert. Het is belangrijk om dit te zien om de grote verontwaardiging en het protest te begrijpen. 

Schuldig, maar geen consequenties?

De veroordeling van de geneeskundestudent uit Leuven kadert binnen het nieuwe seksuele strafrecht dat ‘toestemming’ centraal stelt. In dat strafrecht staat dat wie onder invloed is geen toestemming kan geven. Het feit dat de student schuldig bevonden werd aan verkrachting en het zelf ook erkent, is een toepassing van het nieuwe strafrecht en op zich een stap vooruit in de strijd tegen seksueel geweld.

Maar... Aan die veroordeling werd geen enkel gevolg of voorwaarde gekoppeld. Dat is erg uitzonderlijk. 

Dat geeft een signaal aan de samenleving dat seksueel geweld toch niet zo zwaar weegt. En aan de slachtoffers, die nu al een enorme drempel ervaren om klacht in te dienen, dat er toch geen echte consequenties zijn. Dat is een slecht signaal. 

Het is dan ook goed dat het parket in beroep gaat. Zelfs wanneer een rechter beslist tot opschorting van een straf zouden er op zijn minst voorwaarden opgelegd moeten worden. Dat geven ook verschillende experten in de media aan door te stellen dat een goede opvolging en begeleiding nodig zijn om recidive te voorkomen. 

Zo is het aangewezen om therapie of cursussen te volgen om inzicht te krijgen in het eigen gedrag en de impact ervan op anderen en de maatschappij. Daarvan is in dit vonnis niets voorzien. Dat is onaanvaardbaar. Een veroordeling voor seksueel geweld, verkrachting zou nooit opgeschort mogen worden zonder voorwaarden. 

Bovendien was een van de overwegingen om geen voorwaarden of straf op te leggen om de student zijn toekomst als gynaecoloog niet in het gedrang te brengen. Is het nog mogelijk om gynaecoloog te worden? Dat is net de arts die vrouwen behandelt op hun meest kwetsbare momenten. Het morele kompas moet dus juist zitten. Hoe kan dit gegarandeerd worden zonder de minste opvolging?

Klassenjustitie: justitie met twee maten en twee gewichten

Verdient iemand een strengere of mildere straf op basis van zijn of haar sociale status of klasse? Afgelopen dinsdag besliste de Leuvense rechter alvast van wel door de student gynaecologie geen straf op te leggen, onder andere met de motivatie dat hij ‘jong, getalenteerd en geëngageerd’ is en om zijn toekomst als gynaecoloog niet in het gedrang te brengen. 

De rechter vertrekt voor de beoordeling van de straf van wat die ziet als een ‘gunstige maatschappelijke positie’. Zou een jonge student uit het beroepsonderwijs of een jonge arbeider op dezelfde mildheid hebben kunnen rekenen, enkel op basis van hun plaats in de samenleving? Dat is twijfelachtig. Dat is justitie met twee maten en twee gewichten, klassenjustitie. Zo geeft de rechter het signaal dat als je een ‘gerenommeerde’ studie volgt, of van goede komaf bent er andere voorwaarden gelden voor jou.

Voor een echt beleid tegen seksueel geweld

Vrouwen hebben het recht om veilig te zijn in hun eigen huizen, op school, in sportverenigingen... én in het uitgaansleven. Die discussie is breder dan de Leuvense casus, seksueel geweld is een structureel probleem. 

Nog te vaak krijgen vrouwen te horen ‘loop niet alleen naar huis’, ‘let op wat je doet’ enz. alsof het de verantwoordelijkheid van de slachtoffers is om niet verkracht te worden. Dat is het niet. Het is de verantwoordelijkheid van de gehele samenleving om ervoor te zorgen dat dit niet gebeurt. 

Een goed beleid is daarom nodig, maar dat is vandaag helemaal niet navenant. In het regeerakkoord van Arizona staan een aantal goede pistes, maar het mist een totaal aanpak en er is geen vermelding van een concreet budget zonder welke goede intenties slechts plannen op papier blijven. Te weinig wordt er gesleuteld aan een aanpak die naar de structurele wortels van het probleem gaat.

Onze studentenorganisatie, Comac, ijvert daarom voor een Paars Punt in elke studentenbuurt. Het is een meld- en steunpunt, naar Spaans voorbeeld, dat fysiek aanwezig is in een uitgaansbuurt, waar je terecht kunt voor informatie én voor hulp. Het is een rechtstreeks aanspreekpunt in het uitgaansleven. 

De aanwezigheid op het terrein werkt sensibiliserend en de medewerkers kunnen zelfs een oogje in het zeil houden en de functie van ‘bystander’ uitoefenen. 

Er is nog veel te weinig ondersteuning en hulp voor slachtoffers. Zij hebben opvang en begeleiding nodig en een zo laag mogelijke drempel naar hulp. Daarvoor is een grotere toegankelijkheid van de hulplijn 1712 noodzakelijk, en is een toegankelijke politie cruciaal. Nog te vaak blijven klachten daar hangen. 

Met de EVA-cellen (emergency victim assistance-cellen) zorgen gespecialiseerde agenten voor een goede opvolging van klachten. Zij werken ook nauw samen met de zorgcentra na seksueel geweld, die uitstekend werk doen. In het regeerakkoord van Arizona staat dat de zorgcentra én de EVA-cellen verder zullen worden uitgerold en ondersteund. Het is belangrijk dat dit effectief gebeurt. 

Naast de EVA-cellen is het belangrijk dat de politiediensten in het algemeen beter gevormd zijn én beschikken over goede protocollen. Bij justitie zijn gespecialiseerde magistraten en kamers belangrijk om zaken op een adequate en snelle manier te behandelen en de straffeloosheid een halt toe te roepen. 

Om recidive te voorkomen moeten daders opgevolgd worden. Het beleid moet veel meer werk maken van daderbegeleiding- en therapie. 

En natuurlijk is voorkomen beter dan genezen. Preventie is een belangrijke sleutel in de strijd tegen seksueel geweld. In het regeerakkoord van Arizona staat slechts één zin over preventie. Aan preventie doe je op school, doe je in de brede samenleving met informatiecampagnes, doe je op het terrein met Paarse punten, enz. En waarom geen grote infocampagne zoals de ‘BOB’-campagne zoals Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen in de media bepleit? Zodat we als samenleving stappen vooruit zetten en seksueel geweld bij de wortel aanpakken. Want elk slachtoffer is er een teveel.