Waarom herziet de Vivaldi-regering het F-35 miljardencontract niet?

F-35's blijven

Het regeerakkoord gaat voor meer parlementaire controle en inspraak van het Rekenhof bij toekomstige legeraankopen. Dit is een goede stap vooruit, maar deze regering neemt geen standpunt in rond het concrete F-35 dossier, alsof gedane zaken geen keer nemen. Terwijl Groen en sp.a vanuit de oppositie zelf meermaals standpunt hebben ingenomen om de contracten tenminste te herzien. De eerste F35’s worden pas verwacht binnen enkele jaren. Het is deze (en de komende regering) die het groteske budget van minstens 15 miljard euro moet uitgeven. Geld dat - zeker vandaag- beter in gezondheidszorg en sociale zekerheid kan besteed worden. Uitzonderlijke tijden van grote economische recessie naar aanleiding van covid-19 zouden uitzonderlijke beslissingen rechtvaardigen. Bovendien was er amper een democratisch debat over het contract en de mogelijke extra’s. Daarnaast hebben verschillende experts aangetoond dat het gekozen vliegtuig veel gebreken vertoont: er kunnen bijvoorbeeld scheurtjes ontstaan in het kanon.

Nu het regeerakkoord pleit voor meer transparantie in defensie aankopen, zullen we de druk vanuit de oppositie opvoeren. De voormalige regering weigerde steevast om publieke inzage te geven in het F-35 contract van de aankoop en de andere belangrijke documenten. We staarden tot nu toe in het donker. Hoe kun je een eerlijk transparant debat over dit miljardencontract voeren als we bijvoorbeeld niets weten over de grootte van de schadevergoeding bij contractbreuk?

Extra investeringen in Defensie

De - in de vorige regering - geplande militaire investeringen gaan niet op de schop. Naar alle waarschijnlijkheid zullen die investeringen nog gaan toenemen. Dit is opvallend, omdat vooral sp.a altijd heeft gepleit voor minder militaire investeringen en al zeker niet voor militaire investeringen die budgettaire verplichtingen opleggen aan volgende regeringen.

Waarover gaat het dan concreet? De vorige regering kocht maar liefst 442 pantservoertugigen (1,5 miljard euro), 6 mijnenjagers (1 miljard) en verkenningsdrones (226 miljoen euro). De facturen voor deze aankopen zijn voor de volgende regering(en). Er staan nog een aantal dure aankopen op til , bijvoorbeeld een aantal fregatten. Om dit de komende jaren te bekostigen moet het defensiebudget dus geleidelijk omhoog: een stijging van 0,93% van het BBP tot 1,3% in 2030.

In het regeerakkoord verklaart men dat er meer investeringen in het militaire personeel komen. Op die manier wil de regering een halt toeroepen aan de leegloop. Militaire vakbonden klagen al langer dan vandaag de slechte arbeidsvoorwaarden van de militairen aan maar het zal zeker niet bij investeringen in personeel alleen blijven. Zo valt de zin op: “In het interfederale investeringsplan kunnen aanvullende uitgaven voor infrastructuur worden opgenomen.” Lees dit als: er worden extra budgetposten buiten de Defensiebegroting voorzien voor investeringen in defensie-infrastructuur. We kregen er al een voorproefje van te zien in september. Toen kondigde de voorlopige regering Wilmès aan dat er 300 miljoen moest geïnvesteerd worden in infrastructuurwerken van de luchthavens van Florennes en

Kleine Brogel om hen te upgraden voor de komst van de beruchte F-35 en enkele drones. Er kwam geen enkele duidelijkheid of dit bedrag al dan niet binnen het F-35 dossier valt.
In het regeerakkoord staat nog een andere dubieuze passage. De regering wil onderzoeken hoe ze tegen 2030 een groeipad kan uittekenen om onze defensie inspanning tegen 2030 opnieuw af te stemmen op de Europese NAVO-bondgenoten. Wetende dat de NAVO - onder leiding van de VS- druk zetten om 2% van het BBP aan defensie te besteden, belooft dit niet veel goeds.

Binnen het kader van de NAVO

Het regeerakkoord stelt dat België een proactieve rol gaat spelen in nucleaire ontwapening, maar over de kernbommen in Kleine Brogel en de geplande vernieuwing ervan geen woord. Het was nochtans Groen parlementslid Wouter Devriendt, die meermaals pleitte voor de verwijdering van de kernwapens van Belgisch grondgebied. “Willen we echt dat Donald Trump met één druk op de knop kernwapens vanop ons grondgebied kan inzetten?”, dixit De Vriendt.

Vandaag is het uitgelezen moment, want de vernieuwing van de kernwapens staat vanaf dit jaar gepland. Dus het is deze regering die moet beslissen of de nieuwe bommen welkom zijn of niet. De stationering van Noord-Amerikaans kernwapens is een politieke keuze, geen tijdloze verplichting waar ons land niet van onderuit kan– zelfs niet eens binnen de NAVO. Andere NAVO-landen deden het België al voor en beslisten om geen Noord-Amerikaanse kernwapens meer te herbergen op hun grondgebied.

De regering wil nucleaire ontwapening gaan bepleiten op mondiale fora. Volgens specialisten is het een positief signaal dat België expliciet opneemt in het regeerakkoord dat ze zal bekijken wat haar engagement is in het VN-verdrag voor het verbod op kernwapens. Maar hoe kan ze dit echt geloofwaardig doen, als ze tegelijkertijd ook zegt dat ze geen afbreuk wilt doen aan haar engagementen en de verplichtingen binnen de NAVO? De NAVO stelt immers klaar en duidelijk dat de nucleaire doctrine – de noodzaak aan kernwapens- een hoeksteen is van haar veiligheidsconcept.

Militaire interventiecapaciteit blijft prioriteit

“Onze Europese en trans-Atlantische partners verwachten van ons land een inzetbare capaciteit”, gaat het regeerakkoord verder. Dit betekent dat België zal blijven meewerken aan militaire interventies in het buitenland. België pleit voor een effectieve Europese defensie , maar ook de NAVO blijft een hoeksteen voor onze strategische veiligheid. Niets nieuws onder de zon dus.

1 oktober startte er een Belgische missie van enkele F-16- gevechtsvliegtuigen in de Noord-Amerikaanse militaire operatie ‘Inherent Resolve’ boven Irak en Syrië. De voorlopige regering keurde die missie goed. Ze had daarvoor de steun nodig van het Vlaams Belang, want de toenmalige oppositiepartijen Sp.a/PS en Groen/Ecolo onthielden zich bij de stemming omdat er geen sluitend internationaalrechtelijk mandaat voor was. In het huidige regeerakkoord staat dat missies enkel nog onder die voorwaarden kunnen doorgaan.

Ook dit is een stap vooruit, maar het is een gemiste kans dat deze regering zich niet uitspreek over de huidige missie. Wel zet ze serieus in op meer transparantie over het aantal burgerslachtoffers. Met andere woorden: de bombardementen boven Syrië en Irak gaan gewoon door, maar het parlement zal voor het eerst wel inzage krijgen over aantallen en redenen waarom er burgerslachtoffers vallen. Om er achteraf wat mee te doen? Het regeerakkoord stelt letterlijk dat deze regering zal onderzoeken om de burgerslachtoffers te vergoeden. Best wel cynisch.

Geen breuk met verleden

Het Defensieluik in het regeerakkoord borduurt verder op de lijn die is ingezet met deze vorige regering. Het F-35 contract wordt niet herzien en er komen nog meer investeringen in militarisering. De NAVO blijft de hoeksteen van hoe België veiligheid wilt garanderen. We kiezen voor meer Europese defensie, maar dit blijft binnen het raamwerk van een goede EU-VS verstandhouding. Alle mooie en terechte maatregelen rond transparantie en meer democratische controle ten spijt, blijven nucleaire bewapening en militaire interventies de realiteit voor de komende jaren.