“Voor een Europa van de mensen, niet van de multinationals”

De PVDA heeft een duidelijke ambitie voor de Europese verkiezingen. Voor de eerste keer in haar geschiedenis wil de partij minstens één verkozene halen in het Europees parlement. Lijsttrekkers worden Line De Witte aan de Nederlandstalige kant en Marc Botenga aan Franstalige kant. Line De Witte is gemeenteraadslid in Leuven en schreef eerder een boek over vrijhandelsakkoorden. Marc Botenga is Europa-specialist van de PVDA en medewerker van de fractie van Verenigd Links in het Europees parlement.

“Onze ambitie is zeker haalbaar, zoals uit een recente peiling blijkt”, zegt Marc Botenga. “En dat wordt een historisch resultaat, want voor de allereerste keer krijgt Belgisch authentiek links dan een voet binnen in de Europese instellingen. Niet dat we denken dat we het daar allemaal gaan veranderen. Maar één voet binnen en duizenden voeten buiten, kan een serieus verschil maken.”

Laten we met de deur in huis vallen. De PVDA wordt vaak als eurosceptisch omschreven, een partij die tegen de Europese Unie is. Terecht?

Marc Botenga. Als je over de huidige Europese Unie spreekt: ja. Hoe kun je ook anders? De Europese wetten worden vandaag rechtstreeks geschreven door de multinationals van Business Europe. Voor hij Europees commissaris voor klimaat werd, was Miguel Cañete baas van twee petroleumbedrijven. Voormalig Europees commissievoorzitter Barroso werd na zijn mandaat bedankt voor bewezen diensten met een plaatsje bij zakenbank Goldman Sachs, enzovoort enzovoort. Geen wonder dus dat deze Unie synoniem staat voor loondumping, sociale afbraak en het kapot besparen van openbare diensten. En als pakweg de Grieken een socialer beleid willen, sluit de Unie hun banken en legt ze hun economie plat.

Line De Witte. De huidige Europese Unie is een instrument van en voor de multinationals en het grootkapitaal. Die Europese Unie is gebaseerd op concurrentie en ongelijkheid. Wij zijn voorstander van Europese samenwerking, maar op een heel andere basis. Daarom willen we een duidelijke breuk met de Europese verdragen die ons besparingen en liberalisering opleggen, die openbare diensten kapot maken, die Europa militariseren ... Wij willen een totaal ander Europa, een Europa dat de kant kiest van de mens, van de natuur en het klimaat.

Waarom is Europa dan toch belangrijk voor de PVDA?

Marc Botenga. Allereerst bepaalt de Europese Unie voor een groot stuk ons dagelijkse leven. Als de NMBS of Infrabel geen geld vrijmaken om in de winter de sporen ijsvrij te maken, dan is dat een gevolg van het besparingsbeleid van de Europese Unie. Als Proximus 1.900 mensen wil ontslaan, dan heeft dat te maken met de liberalisering van de telecomsector die de Europese Unie oplegde. Als er in Luik vandaag nog geen tram is, dan komt dat omdat de boekhoudkundige regels van de Europese Unie het project tien jaar vertraging deden oplopen. Als de uitstoot van CO2 in 2017 steeg door de handel in uitstootrechten, dan ligt dat aan Europese regelgeving. We moeten voor onze strijd dus ook naar het Europese niveau kijken.

Line De Witte. De Europese Unie is een enorme bulldozer, hè. Die kun je niet gewoon negeren. Anderzijds vereisen bepaalde fundamentele problemen ook gewoon een Europese aanpak. Belastingontwijking van multinationals bijvoorbeeld. Daarvoor moet je Europees belastingparadijzen aanpakken. En gegarandeerde minimumbelastingen opleggen aan multinationals. Ook het klimaatprobleem is minstens een Europese kwestie. We schuiven daarom een plan voor een ambitieuze Europese sociale klimaatrevolutie naar voor. Ook een menswaardige opvang voor vluchtelingen organiseren, moet je op Europees vlak doen.

Veel mensen hebben kritiek op de Europese Unie omdat ze niet democratisch zou zijn, of dat de graaicultuur erg groot is. Hoe reageren jullie daarop?

Line De Witte. Die kritiek is terecht. Europese commissarissen krijgen vandaag tussen de 20.000 en de 30.000 euro per maand. Ook de lonen van de parlementsleden zijn hallucinant, en dan spreken we nog niet over alle ontransparante extra’s. Weet je dat Europese parlementsleden 300 euro per dag krijgen gewoon om naar het werk te komen? Bovenop hun salaris! En 4.000 euro “forfaitaire werkingskosten”. Hoe kun je nog voeling hebben met de mensen als je zoveel geld verdient? Wij willen daarom die lonen halveren. Voor onszelf zijn we trouwens strenger, wij blijven leven aan een gemiddeld werknemersloon, zoals Raoul dat nu al doet in het federaal parlement en zoals ik dat nu zelf al doe als gemeenteraadslid.

Marc Botenga. We willen ook komaf maken met achterkamerpolitiek. Onderhandelingen en vergaderingen tussen allerlei instellingen moeten openbaar via livestream en officiële verslagen. En we willen een eind maken aan de draaideuren tussen de Europese instellingen en het grootbedrijf. Wij zeggen: gedurende vijf jaar na het eind van een mandaat mag een Europees Commissaris of Parlementslid geen mandaat aanvaarden bij banken, multinationals en beursgenoteerde bedrijven. We willen ook dat fundamentele beslissingen over de toekomst van de EU in iedere lidstaat ter referendum worden voorgelegd. En tot slot willen we dat parlementsleden hun contacten met lobbygroepen bekendmaken, ook buiten de muren van het parlement. Dat is niet meer dan normaal.

Het is een vaak gehoord argument van onze Belgische politici: “We kunnen er niks aan doen, Europa legt dat op.” Hebben ze gelijk?

Marc Botenga. De tegenstelling tussen de Europese Unie en de Belgische staat bestaat niet echt, hè. Europa is opgebouwd door dezelfde politieke families en vaak zelfs dezelfde mensen. Binnen de liberale Commissie is er een meerderheid van christendemocraten en socialisten. Karel De Gucht was eerst in België minister en werd dan Europees Commissaris. Marianne Thyssen komt van de CD&V. De Raad van de Europese Unie bestaat uit ministers en diplomaten van de Belgische regering die daar mee beslissen. De Europese Unie is vooral een wapen dat gebruikt wordt tegen ons.

Wat kan de PVDA in Europa verwezenlijken?

Line De Witte. We gaan daar op dezelfde manier werken zoals we nu doen in het federale parlement en in de gemeenteraden waar we vertegenwoordigd zijn. We gaan in de eerste plaats de bestaande strijdbewegingen ondersteunen en versterken. Heel vaak is het nog moeilijk om op Europees vlak bewegingen op te zetten. Daar kunnen we een rol in spelen als PVDA. We doen dat nu al, maar met een Europarlementslid kun je dat nog veel luider doen, tot binnen het parlement zelf.

Marc Botenga. Dat is zeker nu belangrijk. Je voelt de verandering opborrelen door Europa. Je hebt de beweging tegen de vrijhandelsakkoorden, je hebt de Europese stakingen bij Ryanair, je hebt in meerdere landen een hele beweging rond watervoorziening, je had strijdbewegingen rond de hervorming van de arbeidsmarkt – in België tegen de wet-Peeters, in Frankrijk tegen de Loi Travail, in Italië tegen de Jobs Act, in Spanje tegen de Reforma Laboral ... Wij zouden kunnen helpen al die bewegingen dichter bij elkaar te brengen. Want tegenover die machine van de Europese Unie, heb je een andere machine nodig. Daar kan een PVDA-volksvertegenwoordiger toe bijdragen.

Line De Witte. Ik denk nu ook aan de klimaatbeweging die begon in Zweden, maar zich quasi spontaan verspreidt over Europa, met acties in Duitsland, Nederland, Zwitserland ... Je hebt een linkse partij nodig om dat soort initiatieven te ondersteunen en te doen groeien.

Wat zijn voor de PVDA de basisprincipes voor dat totaal andere Europa?

Marc Botenga. Om te beginnen mag Europese samenwerking enkel dienen voor sociale vooruitgang. Als we via strijd over heel Europa een hoog minimumloon kunnen bereiken dat voor iedereen een verbetering is: prima. Maar wanneer de Europese regels sociale dumping toelaten, dan moet een land kunnen zeggen: nee, dat doen we niet. We geven sociale rechten voorrang op economische vrijheden. Alles wat achteruitgang is, weigeren we.

Line De Witte. We stellen ook een ambitieus openbaar investeringsplan voor, via een Toekomstfonds. We hebben echt nood aan investeringen in het sociale, in openbare diensten, in infrastructuur, in energietransitie. Maar de huidige besparingsverdragen, zoals het Begrotingspact en het Stabiliteitspact, houden dat tegen. Je kunt geen zuurstof geven en wurgen tezelfdertijd. Daarom willen we breken met de besparingsverdragen. We zijn de enige partij in België die dat zegt. Maar het is wel fundamenteel.

Marc Botenga. Ten derde vervangen we concurrentie door solidariteit. Momenteel is in Europa iedereen in concurrentie met iedereen. Dat zorgt voor verschrikkelijke ongelijkheden, binnen landen, maar ook tussen landen. Sommige landen zijn letterlijk leeggelopen. Landen als Letland, Litouwen, Bulgarije en Roemenië verloren tot een kwart van hun bevolking. Industriële woestijnen worden het. Italië heeft op pakweg 20 jaar tijd 25% van zijn productiecapaciteit verloren. Andere landen zitten met enorme exportoverschotten. Je kan Europa niet opbouwen zonder solidariteitsmechanismen om die onevenwichten tegen te gaan. (zie kader)

De PVDA wil op sociaal vlak een opwaartse spiraal, met onder meer gelijk loon voor gelijk werk om sociale dumping tegen te gaan.

Line De Witte. De Europese economische vrijheden maken het voor de werkgevers gemakkelijk om mensen elders aan het werk te zetten voor een veel lager loon. Voor de gewone mens betekent dat een negatieve spiraal. Zij zien dan ook: de Europese Unie is slecht voor ons. Daarom stellen wij een Europa voor dat op een heel andere leest is geschoeid. Voor de gemiddelde werknemer in de bouw of in de transportsector is het beter dat ook een Poolse collega goed betaald wordt, anders krijg je onderlinge concurrentie.

Marc Botenga. We zitten nu aan de derde detacheringsrichtlijn (Europese regelgeving over werken in andere landen binnen de EU, n.v.d.r.). Daar staat voor het eerst in: gelijk loon voor gelijk werk. Maar toch geeft iedereen toe, zelfs Eurocommissaris voor Sociaal Beleid Marianne Thyssen die ze geschreven heeft, dat er geen gelijk loon voor gelijk werk zal komen. Die Bulgaarse en Poolse bouwvakkers of vrachtwagenchauffeur zal nog altijd minder rechten hebben. Wat een hypocrisie. Een solidariteitslogica breekt daarmee. We zeggen: we gaan voor een hoog minimumloon in heel Europa, en we garanderen dezelfde arbeidsvoorwaarden en dezelfde lonen aan wie hier komt werken.

Welke rol kan of moet Europa spelen in het klimaatprobleem?

Line De Witte. Je moet de klimaatkwestie Europees en zelfs gewoon wereldwijd aanpakken. Daar kun je niet om heen. Alle politici willen op dit moment het klimaatprobleem oplossen binnen de vrije markt. Ze denken: als we het verhandelbaar maken, geraakt het wel opgelost. Maar wat zien we? Uitstootrechten worden verhandeld en de prijs ervan keldert, waardoor CO2 uitstoten goedkoper wordt en de uitstoot niet vermindert. Bedrijven gebruiken deze uitstootrechten zelfs om zich te verrijken op kap van het klimaat én de mensen. Er zijn dus structurele maatregelen nodig. Je moet grote bedrijven bindende normen opleggen. Punt.

Daarnaast moet je openbaar vervoer in Europa stimuleren. Ik ging vorig jaar naar Berlijn met mijn leerlingen. We zochten naar een betaalbare trein die ons binnen een redelijke tijd naar Berlijn bracht. Wel, dat bleek onmogelijk. De Europese Unie zou dus openbaar vervoer goedkoper en aantrekkelijker kunnen maken, zodat binnen Europa de trein de beste optie is in plaats van het vliegtuig.

Marc Botenga. Maar wat doet de Europese Unie nu? Zopas werd het vierde spoorwegpakket klaargemaakt dat het reizigersvervoer per spoor moet liberaliseren. We hebben gezien dat de liberalisering van het goederenvervoer per spoor geleid heeft tot minder goederenvervoer per spoor en meer over de weg. In Groot-Brittannië faalde de liberalisering van het spoor en nu wil men dat over heel Europa opdringen. Dat is antisociaal en anti-ecologisch. Je moet daarmee breken.

Handel is een van de pijlers van de Europese Unie. Wat is jullie kijk daarop?

Line De Witte. Wat vooral opvalt, is de macht van grote bedrijven. Vrijhandelsakkoorden worden onderhandeld achter gesloten deuren – zelfs parlementsleden kunnen ze nauwelijks inkijken –, maar grote bedrijven zitten wel mee aan tafel. 95% van de voorbereidende gesprekken zijn met multinationals of lobby’s van die multinationals. Rond het Europese parlement en de Europese Commissie zwermen dagelijks zowat 25.000 lobbyisten. Hun enige doel is het beïnvloeden van de wetgeving. In die vrijhandelsakkoorden doen ze dat heel direct. Die verdragen voldoen aan de noden van de grote bedrijven. Bedrijven zouden bijvoorbeeld een land kunnen aanklagen als dat land iets doet dat ingaat tegen de belangen van het bedrijf. Dat is voor een gewone mens onmogelijk. Stel je voor dat jij de regering zou kunnen aanklagen omdat ze bespaart op openbaar vervoer. Dat zou nog eens wat zijn!

Mensen denken vaak dat die vrijhandelsakkoorden enkel gaan over het wegwerken van in- en uitvoertarieven om meer concurrentie te organiseren. Maar CETA (het verdrag met Canada, n.v.d.r.) en TTIP (het verdrag met de Verenigde Staten, n.v.d.r.) zijn een nieuw soort akkoorden en ze gaan vooral over regelgeving. Verschillende landen hebben verschillende regels om zaken te regelen. En heel vaak heeft die regelgeving te maken met arbeidswetgeving, met voedselveiligheid. Regels om mensen te beschermen dus. De multinationals willen die regels harmoniseren, maar eigenlijk betekent het: regels in het voordeel van de winsten en in het nadeel van de mensen.

Er is in Europa ook veel te doen rond het vluchtelingenthema, en hoe we dat samen aanpakken.

Marc Botenga. Het belangrijkste is dat je de oorzaken aanpakt. Rechtse partijen willen geen vluchtelingen, maar diezelfde partijen stemmen wel voor bombardementen in het Midden-Oosten, waardoor mensen naar hier vluchten. De oorzaken van de migratie aanpakken is geen detail, hè. Oorlog, handelsbeleid, maar ook klimaatbeleid hebben een directe impact op het leven van de mensen daar. Ten tweede, de vluchtelingen die er zijn door de crisissen die wij ginds hebben veroorzaakt, moeten we eerlijk verdelen over Europa, en alleen Europa kan dat doen. Daarom stellen we voor om een Europees fonds voor gastvrije gemeenten op te zetten. Ten derde moeten de mensen die naar hier komen, humaan worden opgevangen en met een vooruitzicht op integratie. Je ziet vaak dat vluchtelingen, eens ze de taal leren, vrij snel een job vinden en bijdragen aan de sociale zekerheid. Dat is dan een aanwinst. De EU zou dat kunnen promoten in plaats van steeds verder te militariseren en mensen op te sluiten in kampen in Libië.

Hoe kijken jullie aan tegen de extreemrechtse stromingen in Europa?

Line De Witte. Overal waar extreemrechts macht krijgt, doen ze dingen die slecht zijn voor de gewone mensen. Kijk maar naar Hongarije, waar extreemrechts een “slavenwet” heeft ingevoerd. Of in Oostenrijk de 60-urenweek. Of in Italië waar ze vakbonden aanvallen en betogingen moeilijker maken.

Marc Botenga. De Europese Unie heeft door haar asociaal beleid zelf de voedingsbodem voor extreemrechts gecreëerd. Als er nooit geld is voor je school, voor je kinderopvang, voor huisvesting, dan ben je natuurlijk gevoeliger voor argumenten van extreemrechtse partijen die je opzetten tegen mensen die het nog moeilijker hebben. En daar speelt de Europese Unie een centrale rol in, want ze maakt investeringen onmogelijk.

Autoritaire besparingen en nationalisme zijn twee zijden van dezelfde medaille. Wij kiezen voor een heel andere weg. Niet de concurrentielogica van de neoliberalen, niet het nationalisme van extreemrechts. Wij schuiven beide aan de kant. Wij hebben een alternatief: solidariteit en samenwerking.