Verzet bij Delhaize: wat de strijd oplevert

Heel België zag hoe een arrogante multinational zijn personeel in de uitverkoop zette en ook nog eens het stakingsrecht probeerde te fnuiken, met medewerking van regering, justitie en politie. Toch gaven de Delhaiziens niet op. Ze wonnen de harten van de bevolking. Met onder meer als gevolg dat de regering in het stof moest bijten rond de invoering van een nieuw betogingsverbod. 

1. Overwinning tegen betogingsverbod: ‘Er is een voor en na Delhaize’

De directie had het verzet van de leeuwen en leeuwinnen duidelijk onderschat. Daarop schakelde het bedrijf de hulp in van het staatsapparaat. Met eenzijdige verzoekschriften trommelde de directie deurwaarders op om stakingspiketten op te breken. Een ernstige inbreuk op het stakingsrecht.  Elke dag verschenen deurwaarders aan elke winkel waar gestaakt werd en zwaaiden ze met dwangsommen van 500 tot 1000 euro. Waar het personeel toch zijn stakingsrecht bleef uitoefenen, kwam de lokale politie hardhandig tussen, zoals tijdens het Paasweekend in Gent. Ook de federale oproerpolitie verscheen meermaals in vol strijdornaat aan de hoofdzetel en distributiecentra van Delhaize in Zellik om acties en stakingen te verhinderen.

Uiteindelijk floot de rechtbank de deurwaarders terug. Maar de beelden van brave kassiersters die in de boeien worden geslagen omdat ze opkomen voor hun job, zullen nog lang nazinderen. In theorie is het stakingsrecht beschermd door de grondwet en internationale mensenrechtenverdragen. Maar in de praktijk vond Delhaize meerdere rechters bereid om de wet in zijn voordeel te interpreteren. Dat was een belangrijke wake-up call voor de vakbondswereld en het middenveld. Dat kwam op een goed moment, want op de achtergrond bereidde de federale Vivaldi-regering een nieuwe aanval op het recht op sociale actie voor: het betogingsverbod, ook wel de Wet-Van Quickenborne genoemd. Beloftes dat het verbod niet zou gebruikt worden tegen stakers of rechtschapen actievoerders maakten geen indruk meer: na Delhaize weet iedereen dat dit in de praktijk wél zou gebeuren. Op korte tijd kwam een brede alliantie tot stand om de nieuwe wet aan te vechten, met onder meer een grote betoging in oktober. 

Onder druk van de vakbonden, het middenveld en de oppositie van PVDA, kondigde de PS in november aan dat ze het betogingsverbod dan toch niet zou goedkeuren. ‘Er is een voor en een na Delhaize’ zei PS-voorzitter Paul Magnette daarover. Hij heeft gelijk. Vóór Delhaize was de PS vragende partij voor het betogingsverbod. Dat de Delhaiziens een belangrijke rol hebben gespeeld in het terugfluiten van de sociaaldemocraten en het beschermen van het recht op protest, is zeker iets om trots op te zijn. 

2. Afschrikfeffect: ‘Andere werkgevers zullen twee keer nadenken’

Erik Dirkx is vakbondssecretaris voor BBTK-ABVV en volgt de strijd bij Delhaize van dichtbij op. Hij wijst erop dat het verzet van de Delhaiziens ook voelbaar is buiten het bedrijf. ‘Andere werkgevers in de sector zullen twee keer nadenken voor ze met een gelijkaardig plan komen, wetende hoe zwaar het verzet tegen sociale afbraak kan zijn. De staking heeft Delhaize tientallen miljoenen euro gekost en voor flink wat imagoschade gezorgd. Daar zit geen enkel bedrijf op te wachten.’ 

Volgens cijfers die De Tijd kon inkijken, moest Delhaize in de eerste helft van 2023 in totaal zo’n 87 miljoen euro aan ‘herstructureringskosten’ maken, terwijl de omzet daalde met 108 miljoen euro. In totaal heeft het franchiseringsplan en het verzet daartegen dus 195 miljoen euro gekost. Volgens een syndicale bron zou het nog meer zijn, ongeveer 250 miljoen. Dat is zelfs voor een multinational veel geld. En de effecten blijven nazinderen. Tot vandaag blijft de omzet veel lager dan normaal, meldt De Tijd. Dat komt onder meer doordat veel klanten hun solidariteit met het personeel willen tonen door niet meer bij Delhaize te winkelen. Het is nog maar de vraag of de directie haar plannen had doorgevoerd als ze dat van tevoren had geweten. Voor alle andere multinationals in België geldt: een gewaarschuwd werkgever is er twee waard.

3. Toegevingen afgedwongen: ‘Zonder acties was van premie en garanties nooit sprake geweest’

Vakbondssecretaris Erik Dirkx benadrukt dat de directie na maandenlange acties haar houding heeft moeten veranderen. ‘De eerste maanden klonk de directie als een gebroken plaat. Ze herhaalde telkens dat er niet te onderhandelen viel over haar plan. Op de vraag naar garanties rond behoud van loon- en arbeidsvoorwaarden, verwezen ze telkens naar de zogenaamde cao 32bis om maar niks op papier te moeten zetten.’

‘We hebben ons hoofddoel niet bereikt, namelijk het tegenhouden van de franchisering. Maar dat wil zeker niet zeggen dat alles voor niks is geweest', gaat Erik verder. ‘Onder druk van het personeel hebben de directie en de nieuwe uitbaters een papier ondertekend om te beloven dat het huidige personeel loon- en arbeidsvoorwaarden behoudt. Delhaize belooft ook dat alle winkels tot minstens 2028 open blijven. En de directie geeft onder bepaalde voorwaarden ook een transitiepremie aan het personeel. Voor de ontslagen werknemers van de hoofdzetel hebben de vakbonden verkregen dat ze een ontslagpremie kregen die hoger is dan het wettelijk minimum, bovenop de vertrekpremie voor degene die akkoord waren om op vervroegd pensioen te vertrekken. Zonder acties was daar allemaal nooit sprake van geweest.’

4. Klassenbewustzijn verhoogd: ‘Wat we hebben geleerd, zullen we niet meer vergeten’

Als gevolg van de plannen van de directie en haar reactie op de staking, zijn veel maskers afgevallen. Het kapitalistische systeem heeft haar ware aard getoond. Om 1 miljard euro extra uit te delen aan de aandeelhouders, is een multinational bereid om zijn personeel in de uitverkoop te zetten, het stakingsrecht aan te vallen en zijn zelfstandige uitbaters wurgcontracten op te leggen. De Delhaiziens hebben ook gezien hoe de liberale regeringspartijen de directie ter hulp schoten en hoe Minister van Werk Dermagne (PS) maandenlang weigerde om in te grijpen en uiteindelijk slechts ‘akte nam’ van het feit dat de directie haar plannen doordrukt. Bovendien is gebleken dat justitie en politie niet altijd neutraal optreden en in dit geval meestal kant kozen voor de multinational. 

Dankzij het maandenlange verzet bleef de strijd bij Delhaize het nieuws halen. Zo heeft heel de bevolking deze lessen in klassenstrijd mee kunnen leren. De solidariteit bij de bevolking was dan ook groot. Een petitie van het gemeenschappelijk vakbondsfront verzamelde op enkele weken tijd meer dan 43.000 handtekeningen. Een steunbetoging in mei lokte twintigduizend deelnemers, dubbel zoveel als verwacht. De boycot tegen Delhaize waartoe een aantal bekende Belgen in de media opriep, is ook succesvol gebleken.

Bovenal hebben de werknemers die in de vuurlinie staan ontzettend veel geleerd over hoe ze strijd kunnen voeren en omgaan met repressie. Dat zegt ook Silke Inghels, vakbondsvertegenwoordiger in de winkel van Delhaize Wondelgem: ‘Zolang ik delegee ben, blijf ik verder opkomen voor mijn collega’s en onze job. Alles wat we de afgelopen maanden hebben geleerd, zullen we niet snel vergeten. We blijven strijden voor onze job. Of het nu een grote multinational is of een kleine zelfstandige, uiteindelijk is solidariteit op de werkvloer het allerbelangrijkste.’