Verenigde Staten: een ware revolte tegen racisme in reactie op de moord op George Floyd

Petya Obolensky

Op maandag 25 mei werd George Floyd, een 46-jarige zwarte man vermoord door politieagent Derek Chauvin. Die kreeg hierbij hulp van drie andere agenten. Voorbijgangers filmden Floyds lange lijdensweg. De beelden wekten in het hele land en overal ter wereld afschuw en woede op.

De eerste betogingen vonden plaats in Minneapolis, de stad waar de moord werd gepleegd. Daarna sloegen ze snel over naar andere Amerikaanse steden. We kunnen ondertussen spreken van een massale nationale revolte tegen racisme en politiegeweld. Ook elders in de wereld, in België bijvoorbeeld, vinden solidariteitsacties plaats.

Wat is er gaande in de Verenigde Staten en hoe kunnen we deze enorme volkswoede verklaren?

Structurele discriminatie en racisme

George Floyd is de laatste in een lange rij van Afro-Amerikanen die door de politie zijn gedood. Michael Brown, Keith Lamont Scott, Eric Garner, Sandra Bland, Laquan McDonald, Tamir Rice, Alton Sterling, Breonna Taylor, Freddie Gray, Rekia Boyd, Trayvon Martin, Walter Scott en nog vele anderen. De lijst is veel te lang.

Dat is geen toeval en het gebeurt ook niet per ongeluk. Tussen 2009 en 2019 maakten Afro-Amerikanen in Minneapolis 60% uit van de slachtoffers van schietpartijen door de politie, terwijl ze minder dan 20% procent van de bevolking van de stad uitmaken. Volgens een studie uit augustus 2019 wordt een op de duizend zwarten door een politieagent gedood. In dat onderzoek staat ook dat Afro-Amerikanen meer kans hebben om te sterven bij contacten met de ordehandhaving dan dat ze een krasspel zullen winnen.

Maar de hele geschiedenis van de Verenigde Staten van Amerika is doordrongen van racistisch geweld: van de afslachting van de inheemse volkeren en de slavernij van de zwarten over de invoering van segregatiewetten (de "Jim Crow-wetten") tot de recente moorden.

Na de Tweede Wereldoorlog groeide in de Verenigde Staten een beweging die voor gelijkheid ijvert. Die beweging wist een sterke krachtsverhouding op te bouwen, waardoor het racisme afnam. De beweging voor de burgerrechten van de Afro-Amerikanen boekte in de strijd voor gelijke rechten veel vooruitgang. De radicale tak van die beweging, die onder andere werd aangevoerd door Martin Luther King, staat dicht bij het marxisme (van Malcolm X tot de Black Panthers).

Helaas is de krachtsverhouding daarna gekeerd en is de balans tientallen jaren en een eerste zwarte president later, dramatisch.

De woede die we vandaag tegen het politiegeweld zien is echter ook veroorzaakt door de manier waarop de Amerikaanse leiders de coronapandemie hebben aangepakt. De bezuinigingen en de economische ellende in het land zijn oorzaak van het feit dat de slachtoffers van de pandemie hoofdzakelijk Afro-Amerikaans zijn. In een land waar het leger veel meer middelen krijgt dan het medisch personeel, in een land dat in oorlog is met de armen en dat zijn eigen zwarte bevolking als een vijand ziet, heeft de slogan "Black Lives Matter" (zwarte levens doen ertoe) een nieuwe en dringende bijklank gekregen.

De sociale kwestie

“Als je wil dat er een einde komt aan de onrust, maar je niet uitspreekt tegen politiegeweld, niet eist dat gezondheidszorg als een mensenrecht wordt beschouwd, niet vraagt om een einde aan de discriminatie in de huisvesting te maken, dan vraag je eigenlijk dat de stille onderdrukking gewoon wordt verdergezet”, zei Alexandria Ocasio-Cortez, een links parlementslid uit New York.

Naast politiegeweld krijgen zwarte Amerikanen ook te maken met ongebreideld economisch geweld. In het rijkste land ter wereld leeft een op de drie zwarte kinderen onder de armoedegrens. Meer dan de helft van de Afro-Amerikaanse arbeiders verdient minder dan vijftien dollar per uur. Jaarlijks sterven zo’n 60.000 Amerikanen, omdat ze zich de gezondheidszorg die ze nodig hebben, niet kunnen veroorloven. De meesten van hen zijn zwarten en latino’s. Van de 500.000 Amerikanen die voor de coronapandemie al dakloos waren, is een aanzienlijk deel Afro-Amerikaans. Ook in de Amerikaanse gevangenissen is die bevolkingsgroep oververtegenwoordigd.

De discriminatie op het gebied van werkgelegenheid of huisvesting is ingebed in het systeem en zorgt ervoor dat de meeste zwarte mensen onderaan de sociale ladder vast blijven zitten. Het succes van enkele individuen, levende vertegenwoordigers van de Amerikaanse droom, is de boom waardoor we het bos niet meer zien. Op enkele uitzonderingen na behoort de meerderheid van de Afro-Amerikaanse bevolking tot de arbeidersklasse en meer bepaald tot de meest uitgebuite en onderdrukte lagen daarvan. De strijd voor een verhoging van het minimumloon, voor het recht op gezondheid en huisvesting, heeft voor hen de meeste gevolgen.

Zoals Angela Davis, een communistische activiste en symbool van de strijd in de jaren 1970, zei: “Ik denk dat steeds meer zwarte mensen het racisme en de onderdrukking van zwarten als onderdelen zien van een groter systeem: het kapitalisme. Om de wortels van het racisme te vernietigen, is het dan ook noodzakelijk om het hele systeem omver te werpen.”

De factor Trump en fascisering

Wanneer ze geconfronteerd worden met die zeer brede volksbeweging tegen een achtergrond van een economische crisis, aarzelen Donald Trump en de politieke en economische krachten die hij vertegenwoordigt niet om het repressieapparaat te mobiliseren. Ook strooien ze vrolijk de leugens van Alt Right (het nieuwe extreemrechts) in het rond om progressieve organisaties in diskrediet te brengen. Donald Trump ging zelfs zo ver dat hij de antifascistische beweging gelijkstelde aan een terroristische organisatie.

Bovendien is in meer dan 40 steden en in 23 staten de avondklok ingesteld. Trump dreigt ermee om duizenden zwaarbewapende soldaten de straten op te sturen. Hij wijst met de vinger naar de “zwakke gouverneurs” die weigeren om de demonstraties gewelddadig te onderdrukken. De beelden van het Witte Huis, beveiligd door agenten van de Geheime Dienst, zwaar bewapende en volledig uitgeruste officieren van de nationale Garde en militaire voertuigen zijn de wereld rondgegaan.

Trump probeert om de mensen zijn rampzalige aanpak van het coronavirus en van de economische gevolgen van zijn beleid te laten vergeten. Hij grijpt de gebeurtenissen aan om het verzet te criminaliseren en om zijn agenda van fascisme en militarisering in de Verenigde Staten door te drukken.

Klassensolidariteit

Maar waar onderdrukking is, is ook verzet. Honderdduizenden mensen zijn in vele steden in de Verenigde Staten op straat gekomen om gerechtigheid te eisen. Vaak treden Afro-Amerikaanse jongeren in de vuurlinie, zij zijn dikwijls de eerste slachtoffers van dit structurele racisme. Maar ook de diversiteit en de multiculturaliteit van de demonstranten is indrukwekkend. De solidariteit neemt toe en is nu in de meeste grote steden en staten te zien. Er staan nieuwe leiders van die sociale bewegingen op.

Bovendien is het draagvlak voor de beweging bij verschillende bevolkingsgroepen erg groot, met tal van sport- en culturele persoonlijkheden die zich uitspreken, zowel op nationaal als internationaal niveau.

Het meest opvallende is de enorme opkomende klassensolidariteit. Zo weigerden buschauffeurs en hun vakbond in verschillende steden om gearresteerde demonstranten naar de gevangenis te voeren. Ze hebben diverse oproepen gedaan tot solidariteit en gerechtigheid en voor het stoppen van de racistische moorden in de Verenigde Staten.

In Minneapolis zelf lanceerden buschauffeurs een petitie: “We weigeren toe te staan dat ons werk wordt gebruikt om de politie van Minneapolis te helpen om de roep om gerechtigheid te stoppen.” Meer dan vierhonderd vakbondsleden, waaronder postbodes, verpleegsters, leraren, werknemers van Amazon en hotelbedienden uit Minneapolis, hebben die petitie uit solidariteit met de protestbeweging ondertekend. De chauffeursbond verklaarde: "Binnen de ATU (vakbond van buschauffeurs, n.v.d.r.) hebben we een motto als reactie op agressie tegen chauffeurs: ‘Genoeg is genoeg!’ Vandaag zeggen we ‘Genoeg is genoeg!’ als reactie op de moord op een zwarte man door de politie. Genoeg is genoeg! Wij willen gerechtigheid voor George Floyd.”

“Als vervoerswerknemer en vakbondslid weiger ik mensen uit mijn eigen klasse en jonge activisten naar de gevangenis te brengen”, zegt Adam Burch, een 32-jarige metrochauffeur. “Als je een van ons verwondt, verwond je ons allemaal. De politie heeft George Floyd vermoord. Het protest hiertegen is volkomen gerechtvaardigd en het moet doorgaan tot aan de eisen is voldaan.”

Politiegeweld mag er dan de start en het symbool van zijn, de grote protestbeweging die momenteel in de VS aan de gang is, gaat veel verder dan dat. Daarom vindt het ook elders in de wereld zo'n grote weerklank. De ontwikkeling van solidariteit en het vermogen om een brede beweging van alle arbeiders op te bouwen, zal doorslaggevend zijn om Trump en de Amerikaanse elite op de knieën te dwingen.