Trumpisme bestrijd je niet met status quo, maar door ongelijkheid bij de wortel aan te pakken

Wat op 6 januari in Washington gebeurde, zal niemand vlug vergeten. Op het moment dat het Amerikaanse Congres (het parlement) bezig was met de aanvaardingsprocedure van de nieuwe president Joe Biden, vond buiten een pro-Trumpmanifestatie plaats. Een menigte demonstranten kon door een opmerkelijk zwak beveiligingskordon breken en het Capitool binnendringen.

Dit is geen staatsgreep of een opstand, zoals sommigen beweren, maar een verontrustende demonstratie van de groeiende alt-rightbeweging in de VS. Dit was niet enkel de laatste stuiptrekking van Trump, die zich wil vastklampen aan de macht, maar een nieuwe stap in de fascisering van de samenleving in de Verenigde Staten. Enkel een moedig sociaal alternatief, dat alle Amerikanen betrekt en de diepe ongelijkheid bij de wortels uitroeit, kan winnen van het trumpisme.

Een bewust opgezet incident

Dit was geen opstand die in een soort van opwelling is ontstaan. De weg er naartoe is zorgvuldig geplaveid, door de president himself: Donald Trump. Reeds voor de verkiezingen liet hij weten dat er geen vreedzame machtsoverdracht zou komen, mocht hij de verkiezingen verliezen. Nog tijdens de verkiezingsnacht op 3 november begon hij al met verdachtmakingen van fraude. Trump bleef wekenlang op diezelfde nagel kloppen en mobiliseerde zijn achterban naar dit moment toe. “Laat dit een dag zijn om nooit te vergeten”, sprak hij zijn aanhangers voor de inval opzwepend toe.

Trumps bedoeling was om een precedent te scheppen. Toen de invallers naar buiten werden geleid, waren zij de overwinnaars in plaats van de losers. Trump heeft de verkiezingen dan wel verloren, maar hier heeft hij gescoord.

Net zoals in Charlottesville namen milities en georganiseerde extreemrechtse groeperingen het voortouw. Maar uit de beelden en verschillende interviews blijkt dat Trump door de mensen op te hitsen en hun frustratie te paken er ook in geslaagd is om een een breder doelpubliek aan te trekken.

Ondanks de haat en verdeeldheid die hij zaaide, ondanks zijn rampzalige aanpak van de coronapandemie is Trumps achterban wel degelijk gegroeid. Hij haalde tijdens de presidentsverkiezingen van november 2020 74 miljoen stemmen. Dat zijn er 12 miljoen meer dan in 2016. De bereidwilligheid van de ordediensten om de demonstranten geen strobreed in de weg te staan, doet vermoeden dat hij ook in het staatsapparaat veel steun geniet.

We mogen van de gebeurtenissen in het Capitool geen karikatuur maken van een mislukte farce en een laatste stuiptrekking van de ‘clown’ Trump. De actie was goed gecoördineerd – met gelijktijdige manifestaties in verschillende staten. Er zit ook een duidelijke strategie achter het ophitsen van de meest radicale segmenten van zijn achterban.

Biden mag vanaf 20 januari dan wel officieel president van de Verenigde Staten worden, deze gebeurtenissen tonen aan dat het trumpisme nog lang niet dood is.

Trump kaapte woede en frustratie tegen het establishment

Het is een onderschatting van het trumpisme als je het verengt tot het succes van zijn parallelle universum van complottheorieën en fake news. Aanhangers van Trump worden gelokt met een giftig radicaal reactionair betoog van nationalistisch chauvinisme en vijandigheid tegenover minderheden, wetenschappers, media, etc. Samen met het politieke establishment (merk op dat het grootkapitaal nooit de boeman is) zijn zij de verraders van het ‘gewone volk’.

De internationale alt-rightbeweging investeert massaal in een geoliede propagandamachine om die boodschappen steeds opnieuw in allerlei vormen te herhalen. Dat kost heel veel geld en toont dus aan dat er veel kapitaal achter deze communicatie zit.

Maar beweren dat het de algoritmes zijn die Trump hebben groot gemaakt, zoals Open Vld-politica Gwendolyn Rutten onlangs in De Afspraak deed, is slechts een deel van het verhaal. Namelijk enkel datgene wat zij als neoliberale wil horen.

Het trumpisme is bovenal succesvol omdat het erin slaagt de legitieme woede en frustratie van de werkende mensen tegen het neoliberale establishment te kapen en te misbruiken. Trump belooft hen dat industriële fabrieken die vandaag onder meer in China produceren, zullen terugkeren naar hun thuisland. Hij staat voor een agressief nationalistisch economisch beleid van ‘America First’, dat tegen de globalisering ingaat. Zeker de industriële handarbeiders en boeren zagen de voorbije jaren zwarte sneeuw, door de concurrentie met lagelonenlanden.

Dat Trump zelf een multimiljardair en een mediamagnaat is die amper een dollar belastingen betaalt, zal hen worst wezen. Want hij is een man uit één stuk, die hen voor het eerst sinds lang toespreekt in een taal die ze wel begrijpen. “Ik hou van jullie, jullie zijn speciaal”, riep hij hen tijdens de bestorming toe.

Maar hoeveel houdt Trump echt van de werkende klasse? Trump deukt dan misschien wel hard in tegen het status quo van de neoliberale democratie. Maar hij is ook reactionair, extreemrechts en uiterst agressief.

Het trumpisme is in wezen tegengesteld aan de belangen van de werkende klasse. Want vergis je niet, Trump en het trumpisme roepen en ageren wel hard tegen de politieke elite, tegen het establishment, maar willen vooral zélf aan het hoofd staan van het economische en politieke systeem dat de werkende klasse uitbuit en onderdrukt, ten voordele van het grootkapitaal.

Je zou het trumpisme zelf kunnen omschrijven als de reddingsboei die de kapitalistische elite achter de hand houdt indien het schip van het neoliberalisme zou zinken. Ze beseffen goed dat het neoliberalisme zich in een existentiële crisis bevindt. Een reddingsboei die men klaar houdt voor wanneer er een autoritaire wending nodig wordt geacht om een ‘nieuwe bedrijfsvriendelijke omgeving’ te garanderen.

Trump wordt daarom ook gesteund door een bepaalde factie van het Amerikaanse grootkapitaal (zoals de olie-, agro- en auto-industrie), dat uit ideologie of opportunisme voor het trumpisme kiest. Ze doen dat niet omdat ze de in de steek gelaten Amerikanen willen beschermen, maar omdat ze de belangen van de toplaag absoluut willen blijven beschermen.

Door de grote belastingverlaging die Trump doorvoerde, hoeven grote bedrijven in de VS nu nog maar 21% procent belastingen betalen in plaats van 35%. Die besparing verdween grotendeels in de zakken van de aandeelhouders. Tweehonderd Amerikaanse miljardairs zijn meer dan 1.000 miljard euro rijker geworden tijdens Trumps mandaat. Slechts 6% van de belastingverlaging vloeide terug naar de werknemers.

Arbeidsrechten daarentegen zijn aan een razend tempo stuk voor stuk verder afgebouwd. Trump was de president van de deregulering: regels werden afgebouwd om het ondernemingen goedkoper en makkelijker te maken. Maar daardoor worden arbeiders vandaag opnieuw makkelijker blootgesteld aan giftige stoffen, worden hun overuren minder makkelijk uitbetaald, worden vakbondsrechten meer dan ooit beperkt, etc.

Biden en status quo zijn het verkeerde antwoord

“Het is tijd om op te komen tegen extreemrechts én voor de verdediging van onze democratie”, is wat je vandaag als reactie hoort bij de traditionele partijen in België en in onze pers. Bidens speech voegde er ook nog een zweem van patriottisme aan toe en vreesde vooral de blaam die de VS nu heeft als ‘oudste’ democratie in de westerse wereld.

Wat er niet wordt bij verteld, is dat dit om verdediging van de neoliberale status quo gaat: het gefaalde recept dat net de voedingsbodem vormde waarop het trumpisme kon groeien.

Onder druk van het groeiende aantal linkse kiezers die Bernie Sanders als hun presidentskandidaat van de Democratische Partij zagen, en de context van de coronacrisis zette Biden enkele progressieve punten in zijn programma. Maar bij de benoeming van zijn kabinet werd meteen duidelijk dat hij voor dezelfde ouwe neoliberale koek kiest.

Biden verklaarde vorige zomer nog aan honderden rijke donateurs in het chique Carlyle Hotel in de Upper East Side in New York: “[Als ik tot president word gekozen] zal niemand zijn levensstandaard veranderen, niets zal fundamenteel veranderen.” Radicale sociale voorstellen die er concreet voor kunnen zorgen dat de situatie van de gewone Amerikanen verbetert, zoals Medicare For All – een publieke basisgezondheidsverzekering voor iedereen – of een jobgarantiewetgeving waar Bernie Sanders voor pleit, wijst hij resoluut af.

Joe Biden is en blijft de vertegenwoordiger bij uitstek van het verguisde establishment waar Trumpkiezers zo terecht van walgen. Gesponsord door Wall Street, de veiligheidsindustrie en gepokt en gemazeld in de wereld van de lobbygroepen, denktanken en VIP-feestjes is hij de weerwraak van de gevestigde orde.

Ongelijkheid bestrijden

Opkomen tegen extreemrechts mag nooit een excuus worden om een breed front te creëren met als enige doelstelling de status quo te redden. Als excuus kan dan eender welke vorm van kritiek op (en uitdaging van) het bestaande systeem de mond gesnoerd worden. Ook de vakbonden die hun stakingsrecht gebruiken of de gele hesjes die protesteren.

In de VS, maar ook hier, zullen Biden en zijn evenknieën van de bestorming van het Capitool gebruikmaken om onder het mom van verzoening ook linkse tegenstemmen te onderdrukken.

Opkomen tegen extreemrechts, dat doe je door de status quo uit te dagen en aan een volwaardig sociaal alternatief te werken. Een alternatief dat de fundamentele ongelijkheid – veroorzaakt door de uitbuiting van de overgrote meerderheid ten gunste van de verrijking van een heel kleine minderheid – bij de wortels aanpakt.

De linkse sociale onderstroom in de VS is de voorbije jaren sterk gegroeid. Het is dankzij deze kiemen van een brede linkse protestbeweging dat Trump op electoraal vlak, in het stof moest bijten. Biden ging het nooit gehaald hebben, zonder de anti-Trumpkiezers. Zij hebben gestemd tegen Trumps reactionaire, polariserende en extreemrechtse gedachtegoed.

Het is van cruciaal belang dat deze linkse beweging zich niet laat in slaap wiegen voor de comfortzone van de status quo. Haar politieke spreekbuizen mogen zich niet laten inkapselen in het Democratisch establishment.

Bernie Sanders geeft alvast een goede voorzet: “We moeten doen wat het volk wil dat we voor hen doen. We moeten voluit gaan voor een moedig programma dat de mensen uit hun miserie haalt. We moeten het opnemen tegen de grote financiële belangen die zo veel macht hebben. Indien we dit niet nu aanpakken, gaan die vele miljoenen mensen (die voor Trump stemden, n.v.d.r.) dat blijven doen en blijven geloven dat de overheid niets voor hen doet.”