Trump of Harris? Een keuze die ook gevolgen heeft voor ons

Hoe werken de verkiezingen in de VS?

Om te beginnen een woordje over de keuze die de Amerikaanse kiezer mag maken. Wat meteen opvalt, is dat de winnaar van de presidentsverkiezingen altijd uit ofwel de Democratische ofwel de Republikeinse partij komt. Al meer dan 150 jaar!

Dat komt doordat het Amerikaanse kiessysteem in de praktijk een soort ‘tweepartijenstelsel’ bevordert. Alle verkiezingen in de VS werken volgens het ‘winner takes all’-principe: per kiesdistrict kan bijvoorbeeld maar één parlementslid verkozen worden. Daarom groeperen kandidaten zich in maximaal twee partijen, om een kans te maken op de zetel.

De presidentsverkiezingen zijn een getrapte verkiezing: het volk verkiest zogenaamde ‘kiesmannen’ die op hun beurt de president aanduiden. Per staat ligt het aantal kiesmannen vast en deze gaan allemaal naar de kandidaat die in deze staat de meeste stemmen haalt.

Doordat kleine staten in verhouding meer kiesmannen hebben dan grote, gebeurt het regelmatig dat een kandidaat president wordt dankzij een meerderheid in kiesmannen, hoewel de tegenkandidaat in totaal meer stemmen haalde in het hele land.

De Democraten en de Republikeinen zijn ook geen partijen zoals wij die kennen, met een duidelijke ideologie en een duidelijk intern besluitvormingsproces. Het zijn eerder open platformen die enkel om verkiezingen draaien.

Binnen elke partij bestaan verschillende stromingen die in Europa aparte partijen zouden zijn. Alexandria Ocasio-Cortez is bijvoorbeeld een progressieve sociaaldemocrate, maar ze zit in dezelfde partij als de liberale Kamala Harris. Ook binnen de Republikeinse partij zijn er grote tegenstellingen tussen de gematigden en de Trump-aanhangers. Maar omdat het kiessysteem nu eenmaal duwt naar een keuze tussen twee kandidaten, scharen alle traditionele politici zich nu dus ofwel achter Harris ofwel achter Trump.

Een derde (extreem)rechtse kandidaat zou namelijk enkel de rechtse stem verdelen en dus Harris aan de overwinning helpen, terwijl een derde centrum(linkse) kandidaat ervoor zou zorgen dat Trump zeker wint.

Een tweede bijzonderheid van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, is dat de uitslag in minstens 40 van de 50 staten op voorhand vastligt.

Neem bijvoorbeeld Californië, de staat met de meeste inwoners. Daar winnen de Democraten altijd. De Republikeinen verspillen geen geld en moeite meer om daar campagne te voeren.

Andersom winnen de Republikeinen altijd in bepaalde dunbevolkte en rurale staten, zoals Idaho of Alabama. Daar voeren de Democraten dan weer geen campagne.

De hele kiesstrijd speelt zich bijgevolg af in de zogenaamde swing states, staten waar de strijd nipt is en waarvan de kiesmannen het verschil kunnen maken tussen winst en verlies. Dit keer zijn er amper zeven strijdstaten waar de gehele campagne zich afspeelt: Michigan en Wisconsin in het noorden, Pennsylvania in het oosten, Arizona en Nevada in het zuidwesten en Georgia en North Carolina in het zuidoosten. De stem van ruim 80% van de Amerikaanse kiezers doet er dus eigenlijk niet toe.

Een laatste belangrijk kenmerk is dat de verkiezingen gedomineerd worden door het grote geld. Miljardairs en grote bedrijven geven enorme bedragen uit om de ene of andere kandidaat te steunen, in ruil voor inspraak in het beleid. Een legale vorm van omkoping dus.

Dat de belangen van de elite voorop staan, merk je ook aan de kandidaten. Deze presidentsverkiezingen zijn eigenlijk een onderonsje binnen het establishment, met aan de ene kant ex-president Trump die zelf miljardair is en aan de andere kant vicepresident Harris die in haar familie omringd is door hooggeplaatste adviseurs, elite-advocaten en topmanagers van multinationals.

De werkende klasse heeft beduidend minder invloed op het electorale proces. Het feit dat de verkiezingen traditioneel plaatsvinden op een dinsdag en niet op een zon- of feestdag, maakt het voor werkende mensen ook moeilijker om hun stem te gaan uitbrengen.

De plannen van miljardair Trump om de werkende klasse te pluimen

In veel Europese media wordt Donald Trump afgeschilderd als een gek of een clown die we niet serieus moeten nemen. In werkelijkheid is hij een gewiekst politicus en maakt hij een realistische kans om opnieuw president te worden. Niet door meer stemmen te halen dan Harris, maar wel door meer kiesmannen binnen te rijven vanuit de kleine staten en swing states, net zoals in 2016. Laten we daarom eens kijken naar wat Trump van plan is te doen in zijn land.

Tegen zijn kiezers zegt Trump dat hij de gewone werkende Amerikaan wil steunen. Maar is dat echt zo?

Als president veranderde Trump de regels voor overuren, waardoor 8 miljoen Amerikaanse werkers hun overuren niet meer uitbetaald krijgen. 

Hij maakte het ook makkelijker voor werkgevers om personeelsleden te ontslaan wanneer deze hoger loon of betere werkomstandigheden vragen.

De afgelopen legislatuur hield de Republikeinse meerderheid in het Congres (het Amerikaanse parlement) wetsvoorstellen tegen om het federale minimumloon te verhogen dat al sinds 2009 niet meer gestegen is. Trump belooft nu dat als hij wint maar de Democraten de meerderheid in het Congres halen (een realistisch scenario), hij zijn presidentieel veto zal gebruiken om te verhinderen dat het Congres het minimumloon verhoogt.

Trump voerde ook een belastingvermindering door voor hoge inkomens en grote bedrijven. Een cadeautje voor zichzelf en zijn medekapitalisten. Maar dat was blijkbaar nog niet genoeg, want Trump wil deze belastingen nog verder verlagen. Hij wil zelfs de erfbelasting voor de allerrijksten helemaal afschaffen. 

De impact op de begroting willen de Republikeinen compenseren door te besparen op sociale uitgaven. Voor de duidelijkheid: de gewone Amerikanen profiteren niet van die belastingverlagingen, maar voelen wel de gevolgen van die besparingen.

Trumps aanval op vakbonden en democratische rechten

In een live uitgezonden gesprek met de rijkste Amerikaan Elon Musk, zei Trump dat werknemers die staken ontslagen moeten worden. Hij belooft zjn veto uit te spreken over wetsvoorstellen die het makkelijker moeten maken om een vakbond op te richten.

Door Trump benoemde rechters zijn zelfs van plan om de wet uit 1935 die collectieve onderhandelingen mogelijk maakt te vernietigen. Dan zou iedere werknemer helemaal alleen moeten onderhandelen over zijn eigen loon en arbeidsvoorwaarden. Toen hij president was stelde Trump ook iemand aan het hoofd van de nationale arbeidsraad (National Board for Labor Relations, een orgaan dat sociale conflicten reguleert) die het de vakbonden zo moeilijk mogelijk maakte om zich te organiseren.

Die anti-vakbondshouding is een voorbeeld van hoe Trump het gemunt heeft op de democratische rechten van het Amerikaanse volk. Zowel in het bedrijfsleven als in de politiek wil Trump elk verzet van onderuit onmogelijk maken.

Dat hij liever een autoritair politiek systeem zou hebben, maakte hij in januari 2021 al duidelijk toen hij zijn verkiezingsnederlaag weigerde te aanvaarden. Zijn oproep aan zijn aanhangers om zich te verzetten tegen de machtsoverdracht mondde uit in de gewelddadige bestorming van het Capitool, het parlementsgebouw in Washington.

Als Trump nog eens president kan worden, heeft hij zich voorbereid om de macht niet opnieuw uit handen te geven. Hij krijgt daarvoor hulp van een conservatieve denktank die het zogenaamde ‘Project 2025’ heeft opgericht dat onder meer voorbereidingen treft om tienduizenden federale ambtenaren en magistraten te vervangen door Trump-getrouwen die bereid zijn het protocol om te buigen of te breken, of in sommige gevallen wetten te overtreden, om zijn doelen te bereiken.

Hoe kan een miljardair die openlijk de werkende klasse wil pluimen, de vakbonden wil muilkorven en de democratische rechten wil afbreken de macht veroveren? Door de mensen tegen elkaar op te zetten.

We zijn allemaal wel vertrouwd met Trumps tactieken van verdeel-en-heers: haat zaaien tegen migranten, moslims, vrouwen, LGBT+ personen... Hij wil zo de Amerikaanse werkende klasse verdelen en verzwakken, zodat ze niet gezamenlijk in opstand zou komen tegen de miljardairsklasse die hen uitbuit en onderdrukt. 

Voor veel mensen zijn de gevolgen van die sinistere strategie dramatisch. Denk maar aan de miljoenen vrouwen die hun recht op abortus zijn verloren door een uitspraak van het door Trump benoemde Hooggerechtshof. Trump probeert nu te verhinderen dat een nationale wet abortus terug legaal zou maken in elke staat.

Of denk aan de vele dode en gewonde vluchtelingen aan de grens met Mexico, waar Trump zijn beruchte muur liet bouwen en waar sindsdien ordetroepen met veel geweld optreden tegen migranten. Daar is geen enkele gewone Amerikaan beter van geworden. Toch wordt de racistische retoriek steeds harder. In plaats van ‘build the wall!’ zoals acht jaar geleden, laat Trump zijn aanhangers nu ‘mass deportation now!’ scanderen. Hij wil miljoenen gezinnen deporteren, gezinnen van arbeidsmigranten die vaak al vele jaren in de VS wonen, werken en naar school gaan. Hiervoor wint Trump steun door migranten de schuld te geven van alles wat er misloopt, tot en met fake news over vluchtelingen die de huisdieren van Amerikanen zouden opeten.

Republikeinen en Democraten op één lijn over China

Op buitenlands vlak heeft Donald Trump China tot hoofdvijand nummer één uitgeroepen. Om de ontwikkeling van China tegen te gaan, heeft Trump acht jaar geleden een echte paradigmashift ingezet. Sinds de Tweede Wereldoorlog heeft de VS altijd gepleit voor vrijhandel.¹ Daarvoor heeft de VS internationale instellingen zoals de Wereldhandelsorganisatie opgericht en zijn politiek van globalisering² met zachte of harde hand opgelegd aan de rest van de wereld. Lange tijd konden vooral de Amerikaanse multinationals daarvan profiteren, maar nu China aan een economische opmars bezig is, was Trump de eerste president om het roer om te gooien en opnieuw invoerheffingen te installeren tegen bepaalde Chinese goederen en diensten. Sommige Chinese bedrijven zoals Huawei werden zelfs helemaal uit de VS verbannen. Als Trump opnieuw verkozen wordt, belooft hij een invoerheffing van 60% op alle Chinese producten.

In zijn boek Muiterij beschrijft Peter Mertens hoe de opkomst van China bijdraagt aan een veranderende wereld waarin de positie van de VS als leidende supermacht ter discussie wordt gesteld.

Vandaar dat ook de Democraten, die gedurende tientallen jaren de luidste voorstanders van vrijhandel waren, de protectionistische bocht van Trump zijn gevolgd. De handelstarieven die Trump invoerde tegen China, zijn onder president Joe Biden behouden en zelfs aangevuld met nieuwe in- en uitvoerbeperkingen voor strategische technologieën. De invoerheffing op Chinese elektrische auto’s werd zelfs verhoogd van 25% naar 100%.

Biden heeft ook het taboe op industrieel beleid doorbroken met zijn ‘Inflation Reduction Act’, het grootste industriële subsidieprogramma sinds de Tweede Wereldoorlog. Met 800 miljard dollar aan subsidies probeert Washington investeringen in strategische technologieën naar de VS te lokken.

Al zijn er bepaalde verschillen in hun aanpak, toch marcheren Trump en Biden dezelfde richting uit. En dat is richting een nieuwe koude oorlog. De VS probeert namelijk ook zijn bondgenoten ervan te overtuigen om minder handel te drijven met China.

Het blokdenken van de koude oorlog is terug: in de vorige eeuw was er het blok van de Verenigde Staten versus het blok van de Sovjet-Unie, vandaag zou Washington opnieuw zo’n blok willen vormen tegen China. Die strategie is niet onschuldig, want de Amerikaanse handelsoorlog en blokvorming tegen China dragen het risico op militaire escalatie in zich. In dat geval zou een Derde Wereldoorlog niet veraf zijn.

Verenigde Staten maakt genocide in Gaza mogelijk

In de context waarin de VS strijdt voor het behoud van zijn imperium, groeien de verschillende politieke stromingen ook naar elkaar toe over andere internationale kwesties. Van Trump wordt vaak beweerd dat hij ‘pro-Rusland’ is, maar in werkelijkheid verlangen de Democraten en Republikeinen ongeveer hetzelfde: dat Europa geen Russisch maar Amerikaans aardgas koopt en dat de Europese Navo-landen hun militaire uitgaven verhogen om Rusland in bedwang te houden, zodat de VS de handen vrij heeft om zich op China te focussen.

Een ander voorbeeld van die strategische focus op China is de terugtrekking uit Afghanistan, die onderhandeld werd door Trump en uitgevoerd door Biden.

Ook in het Midden-Oosten wegen de verschillen niet op tegen de overeenkomsten. Donald Trump noemt zich de ‘beste vriend van Israël’ en is al jaren close met de uiterst rechtse Israëlische premier Benjamin Netanyahu, die momenteel verantwoordelijk is voor de oorlog in Gaza en Libanon. Als president maakte Trump duidelijk dat hij het recht van de Palestijnen op een eigen staat verwerpt, toen hij de VS-ambassade in Israël verplaatste van Tel Aviv naar Jeruzalem. Die stad is volgens internationaal recht de hoofdstad van de Palestijnse gebieden en wordt illegaal bezet door Israël.

Daarnaast trapte Trump de zogenaamde Abrahamakkoorden af, een reeks diplomatische verzoeningen tussen Israël en Arabische en Noord-Afrikaanse landen. Het strategisch doel hiervan is om op termijn een regionale coalitie tegen Iran op te zetten, onder leiding van Israël. Onder Biden werden nieuwe Abrahamakkoorden gesloten, al spreekt zijn regering niet hardop over oorlog tegen Iran zoals Trump dat wel doet.

In woorden blijven de Democraten achter het Palestijnse recht op een eigen staat staan, maar hun daden zeggen iets anders. Niet alleen heeft de regering-Biden het afgelopen jaar niets gedaan om de oorlog en mogelijke genocide van Israël in Gaza te stoppen, terwijl Washington heel wat manieren heeft om Tel Aviv in het gareel te houden als het dat wil. Erger nog, de oorlog zou niet eens mogelijk zijn zonder de actieve steun van de VS. 

Sinds 7 oktober 2023 heeft de VS elke maand wapens en munitie naar Israël gestuurd, voor in totaal al meer dan 50 miljard dollar. Het meest recente steunpakket met onder meer straaljagers en bommen werd op 14 augustus goedgekeurd door de Amerikaanse regering. Geen enkele president gaf ooit zoveel militaire steun aan Israël als Joe Biden. En ook Kamala Harris heeft op de Democratische Nationale Conventie³ herhaald dat ze Israël altijd zal blijven steunen.

Complexe situatie voor links in de VS

Voor veel Amerikaanse jongeren die actief zijn in de protestbeweging tegen de oorlog in Gaza, gaf dat de doorslag om zich van het hele tweepartijstelsel af te keren. Pogingen om de Democraten onder druk te zetten om een wapenembargo in te stellen tegen Israël en zich uit te spreken voor een staakt-het-vuren botsten op een muur. Harris sneerde naar actievoerders die haar toespraak onderbraken en weigerde dat een Palestijn zou spreken op de Democratische Nationale Conventie, hoewel er wel iemand van Israël mocht speechen.

De pro-Palestijnse beweging roept daarom op om noch op Trump, noch op Harris te stemmen. Net zoals de Vietnambeweging in de jaren zestig ook de verkiezingen boycotte, omdat beide partijen voor de voortzetting van de oorlog waren.

Ook veel vakbonden zijn kritisch voor het beleid van Biden en Harris en steunen de oproep voor een staakt-het-vuren in Gaza, waaronder de United Auto Workers (UAW).

Toch sprak Shawn Fain, de leider van de UAW, zijn steun uit voor Harris tijdens de Democratische Nationale Conventie. Voor hem is de houding tegenover de vakbonden doorslaggevend. In zijn speech wees Fain er op dat Biden de eerste president ooit was om een stakingspiket te bezoeken, terwijl hij Trump een “scab” (stakingsbreker) noemde omdat die in 2019 weigerde om een grote staking bij General Motors in Ohio te steunen. 

Fain gaat zeker niet akkoord met alles wat de Democraten doen, maar op het vlak van syndicale rechten waren de ambtstermijnen van Trump en Biden als dag en nacht verschil.

Het hoofd van de Nationale Arbeidsraad dat Trump aanstelde, verbood bijvoorbeeld om vakbonden te organiseren aan private universiteiten. De persoon die Biden in de plaats aanstelde, draaide dit verbod weer terug. Daardoor kon de UAW een vakbond voor doctoraatsstudenten oprichten aan de prestigieuze universiteit CalTech in Californië.

Pas wanneer de werkende klasse de vrijheid heeft om zich te organiseren, kan ze terugvechten. Vandaar dat de meeste linkse syndicalisten oproepen om tegen Trump te stemmen, zodat het onder Harris nog mogelijk is om de strijd verder te zetten.

Een deel van de linkerzijde probeert inmiddels om de impasse van het tweepartijenstelsel te doorbreken. Zo probeert Jill Stein als kandidaat van de groene partij Democratische kiezers aan te trekken die willen protesteren tegen de steun aan Israël of het feit dat Biden meer fossiele brandstoffen heeft laten oppompen dan eender welke president ooit.

Ook de socialistische en antiracistische filosoof Cornel West komt op als onafhankelijke kandidaat.

Claudia de la Cruz is kandidaat voor de Party for Socialism and Liberation (PSL), een linkse antikapitalistische partij die van de presidentsverkiezingen wil gebruikmaken om haar boodschap bij een breder publiek bekend te maken.

Een andere linkse partij, de Democratic Socialists of America (DSA), heeft dan weer beslist om zelf niet deel te nemen maar ook géén steun te verlenen aan Kamala Harris. Zij richten zich vooral op de parlementsverkiezingen, waar zij proberen om linkse kandidaten via de Democratische kieslijsten te laten verkiezen. 

Europa heeft strategische autonomie nodig

Voor de Amerikaanse werkende klasse is Trump een grotere bedreiging dan Harris, voor de Palestijnen in Gaza is er amper verschil. Maar wat is de inzet voor ons in Europa? Een overwinning van Trump zou de koude oorlog met China versnellen en een opsteker zijn voor de extreemrechtse krachten in Europa, van Viktor Orbán in Hongarije en Giorgia Meloni in Italië tot Tom Van Grieken in België. Maar een overwinning van Harris zou ook niet goed zijn voor de vrede en de Europese economie, met een gelijkaardig beleid ten aanzien van China als de Republikeinen.

Of het nu Trump wordt of Harris, als Europa zich door de VS laat meeslepen in een koude oorlog tegen China dan zouden de gevolgen dramatisch zijn.

In 2023 bedroeg de totale waarde van de handel in goederen tussen China en de Europese Unie bijna 740 miljard euro. Meedoen aan een handelsoorlog tegen China komt voor de EU dus neer op economische zelfmoord.

Zeker voor Duitsland, de motor van de Europese economie waar ook een groot deel van de Belgische economie van afhankelijk is. De Duitse economische groei steunde jarenlang op twee pijlers: import van goedkope energie uit Rusland en export van industriële producten naar China. Onder druk van de VS legde de Europese Unie zichzelf al een embargo voor Russische energie op als ‘sanctie’ voor de invasie in Oekraïne (een sanctie die de EU meer treft dan Rusland). President Biden sloot daarop een deal met de EU om het goedkope Russische aardgas te vervangen door veel duurder en vervuilender Amerikaans schaliegas.

De verhoogde energiekosten in de industrie dreigen Duitsland en België in een recessie te duwen. Als Europese fabrieken straks ook minder mogen exporteren naar China, dan stort de Duitse en dus de Europese economie helemaal in.

Bovendien heeft de VS het op de Europese industrie gemunt. De ‘Inflation Reduction Act’ van Joe Biden maakt het voor de Europese multinationals nog aantrekkelijker om activiteiten te ontplooien aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Bedrijven als Volkswagen, Tesla en ArcelorMittal dreigen geplande investeringen in Europa te annuleren omdat de VS met tientallen miljarden dollars aan subsidies zwaait. Als het zo ver komt, gaan duizenden goedbetaalde banen aan onze neus voorbij.

Trump wil daar nog een schepje bovenop doen: hij wil een invoerheffing van 10% invoeren op producten uit de hele wereld, dus ook uit Europa. Naast China is de VS voor Duitsland en andere EU-landen het belangrijkste exportland, dus zo’n invoerheffing zou nog meer bedrijven doen besluiten om hun productie over de oceaan te verplaatsen.

Tegen die economische achtergrond eist de VS bovendien ook nog eens dat de Europese Navo-landen hun militaire uitgaven fors verhogen. Eerst naar minstens 2% van het bbp, nadien wellicht nog meer.

Ook hierover zijn Trump en Harris het eens. Zij willen dat Europa de wapenleveringen aan Oekraïne kan overnemen en in het algemeen zelf kan instaan voor de ‘afschrikking’ van Rusland, zodat het Amerikaanse leger zich kan voorbereiden op een eventuele oorlog met China.

Voor België komt de 2%-norm neer op een jaarlijkse stijging van minstens 5 miljard euro.

Tegelijkertijd heeft de Europese Unie haar strenge begrotingsregels weer uit de kast gehaald. België moet van de Europese Commissie 27 miljard besparen, maar tegelijk zou ons land dus 5 miljard extra in defensie moeten pompen. Het Europese establishment zal proberen de kosten af te wentelen op de werkende klasse in de vorm van bezuinigingen, hogere taksen en lagere lonen. Daarom is de strijd voor onze koopkracht en onze sociale rechten verbonden met de strijd voor een autonoom Europees beleid op alle vlakken (handel, energie, defensie...), onafhankelijk van de Verenigde Staten van Amerika.
 

1 Vrijhandel is wederzijdse handel met zo min mogelijk douanetarieven of andere beperkingen. Het omgekeerde van vrijhandel is protectionisme. Ook nationale overheidssubsidies voor industrie worden gezien als een verstoring van de vrijhandel en dus als protectionistisch beleid. In de praktijk combineren de meeste supermachten vrijhandel en protectionisme, afhankelijk van de situatie.

2 Globalisering is het proces van het openstellen van alle binnenlandse markten voor de internationale handel, tot er uiteindelijk één globale markt overblijft. De VS was de motor van de globalisering na de val van de Sovjet-Unie in de jaren 1990 en 2000.

3 Zowel de Democraten als de Republikeinen houden in de zomer voor elke presidentsverkiezing een Nationale Conventie om officieel een presidentskandidaat aan te duiden. In de praktijk ligt de kandidaat dan meestal al vast en stelt deze op de conventie zijn/haar programma voor. De Conventies zijn in de eerste plaats grote verkiezingsshows, met vele tientallen toespraken om de achterban aan te vuren.