Trump gaat met Poetin praten over Oekraïne en zet Europa buitenspel. Wat is er echt aan de hand?

Trump jaagt Europese establishment de gordijnen in

Sinds Donald Trump vorige maand aan de macht kwam in de Verenigde Staten, heeft hij de wereld al meerdere keren verrast. Op 12 februari was het opnieuw prijs. 

Trump maakte zelf bekend dat hij een lang telefoongesprek gevoerd had met zijn Russische collega Poetin. Daarbij kwamen ze overeen om rechtstreekse onderhandelingen op te starten over de oorlog in Oekraïne, over de hoofden van het land zelf en van Europa heen. Trump wil de aandacht verleggen naar de confrontatie tussen zijn land en China, waar hij een strategische rivaal in ziet. De problemen in Europa moeten de Europeanen maar zelf oplossen.

Tezelfdertijd maakte hij bekend dat zijn minister van Financiën op weg was naar Kiev voor een bezoek aan de Oekraïense president Zelensky om er een deal te sluiten. Volgens Trump zelf zou de VS voor 500 miljard dollar aan Oekraïense grondstoffen willen, in ruil voor verdere veiligheidsgaranties. Daarmee zou Trump drie dollar terugkrijgen voor elke dollar aan financiële en militaire steun die de VS sinds het begin van de oorlog gegeven heeft. Een winstgevende investering dus, zo’n oorlog!

Dezelfde dag nog verkondigde VS-minister van Defensie Pete Hegseth op een NAVO-vergadering in Brussel dat Oekraïne in die onderhandelingen toegevingen zou moeten doen: een stuk territorium opgeven is onvermijdelijk en het is onrealistisch dat het land lid zou worden van de NAVO. Bovendien zouden de Europeanen na het staakt-het-vuren voor de veiligheidsgaranties moeten zorgen.

En om de Europese politici helemaal de gordijnen in te jagen voegde Trumps speciale gezant voor Oekraïne, Keith Kellogg, er uitdrukkelijk aan toe dat Europa geen plaats had in die onderhandelingen. Hij deed dat op de Munich Security Conference, een conferentie die gesponsord wordt door de militaire industrie.

Trump mag dan onberekenbaar zijn, maar dit leek echt wel menens. De aanwezige Europese politici konden hun oren niet geloven en eisten een plaatsje aan de onderhandelingstafel. Bovendien konden ze Zelensky overtuigen om zijn land aan Europa vast te klikken en tegen de VS in te gaan.

Eigenbelang en machtspolitiek

In de hele discussie ging het alleen nog over eigenbelang en machtspolitiek. Niemand had het nog over de oorlog zelf. Dat is nochtans geen detail. Na drie jaar oorlog tellen we al honderdduizenden slachtoffers. Zowel in Oekraïne als in Rusland zijn de mensen de oorlog moe en verlangt men naar een einde van het bloedvergieten.

Bovendien gaat het op het slagveld niet goed voor Oekraïne, dat langzaam maar zeker meer grondgebied verliest aan de oprukkende Russen. Zelfs Zelensky sluit onderhandelingen niet uit. Daarbij heeft hij ook al geopperd dat hij het oorspronkelijke territorium waarschijnlijk niet zal kunnen herstellen.

Natuurlijk zijn er veel kanttekeningen te maken bij het initiatief van Trump, zeker gezien zijn intentie om meteen ook de bodemrijkdommen van het land aan te slaan. Men had dus kunnen verwachten dat de Europese politici zich in de eerste plaats voor het hoofd zouden stoten over hun volgzaamheid aan de VS: “Waarom volgen we nu al decennia lang slaafs de VS? Waarom hebben we ons militair aan hen vastgeklonken in dat NAVO-bondgenootschap onder hun commando?”

Niets van dat alles. De Europese leiders waren zo uit hun lood geslagen dat ze niet tot een zinvolle en eensgezinde reactie kwamen. Sommigen, waaronder Zelensky, wilden een Europees leger uitbouwen. Anderen wilden vooral zo vlug mogelijk terug in de gratie komen bij Uncle Sam. Maar over één ding leken ze het eens: Er moet vooral meer geld gaan naar wapens en naar het leger. 2%, 3%, 4%, 5% van het bruto binnenlands product (bbp) het kan niet op, zo lijkt het. En ondanks alle verontwaardiging over de démarches van Trump blijft West-Europa schuilen onder de NAVO-paraplu, waar de VS de lakens uitdeelt.

Spek naar Theo’s bek

Dat is natuurlijk spek naar de bek van onze nieuwe minister van Defensie, Theo Francken (N-VA). Die vatte het dit weekend op zijn manier nog eens samen in een interview in de krant De Tijd: “Hegseth zegt in feite dat de Amerikanen weg zijn uit Oekraïne en we niet meer op hen kunnen rekenen. De Donbas en de Krim zijn voor de Russen, Oekraïne mag het NAVO-lidmaatschap vergeten, de VS zullen niet tussenkomen als het toch nog fout loopt, er moet een internationale troepenmacht komen maar zonder de Amerikanen en de NAVO-lidstaten moeten naar een nieuwe norm van 5 procent van het bbp voor defensie-investeringen.” 

Hij wilde al meteen extra F-35-jachtvliegtuigen bestellen en de 2% halen tegen deze zomer in plaats van tegen 2029 zoals in het regeerakkoord voorzien. Bovendien vond hij het ook ‘evident’ dat België ‘boots on the ground’ zou leveren voor Oekraïne.

In hetzelfde interview drijft Francken de spot met iedereen die wijst op de sociale kost van hogere uitgaven voor oorlogstuig: “Wij hebben de Amerikanen jarenlang uitgelachen om hun armoede, hun verslavingen, hun gebrek aan sociaal vangnet of het feit dat je 1.000 dollar moet betalen bij de tandarts. Wij wilden er niet wonen omdat ze al hun geld aan harde veiligheid gaven. Het is natuurlijk veel plezanter om geld uit te geven aan pensioenen, aan werkloosheid, aan een Cubaans gezondheidssysteem waarbij je voor 13 euro met een grote zak medicijnen uit de apotheek kan stappen.” 

De sociale zekerheid is voor watjes, geef Theo maar gevechtsvliegtuigen!

Collectieve veiligheid

Na de Amerikaanse demarches van vorige week had men kunnen verwachten dat de Europese politici zich beschaamd zouden afvragen waarom ze in de voorbije drie jaar zelf nog geen enkel vredesinitiatief genomen hebben om de oorlog in Oekraïne te beëindigen. Als er één ding is waarover Trump gelijk heeft, dan is het dat die oorlog al veel te lang duurt.

Voor de PVDA is veiligheid niet enkel een militair vraagstuk. Daarom zijn we ook niet akkoord met de stijgende uitgaven voor wapentuig. De oorlog in Oekraïne bevestigt net de noodzaak van collectieve veiligheid op het Europese continent. De enige weg die uitzicht biedt op stabiliteit en vrede, is een oplossing die de veiligheid van het hele continent in rekening brengt.

Daarvoor zullen overleg, dialoog en diplomatie nodig zijn. Ook met Rusland? Ja ook met Rusland want – of we dat willen of niet – dat land maakt nu eenmaal deel uit van ons continent. We moeten niet noodzakelijk de beste vrienden worden, maar vlammende ruzie met de buren is nooit goed. Onderhandelen doe je trouwens niet met je vrienden, maar wel met degenen waarmee de relatie niet zo goed is, en zelfs met je vijanden.

Om sterker te staan bij zo’n onderhandelingen, kan Europa maar beter op zoek gaan naar bondgenoten in de wereld. Door ons via de NAVO aan de VS te binden, het land dat al in meer dan 100 landen militair is tussengekomen, maken we ons niet geliefd en dreigen we deuren te sluiten. Europa moet juist de deuren openhouden met zoveel mogelijk landen in de wereld en zeker ook met de nieuwe opkomende landen zoals Zuid-Afrika, India, Brazilië, Indonesië en China.

Als we met Europa hadden gekozen voor collectieve veiligheid, dan zou de situatie er nu totaal anders uitzien en hadden we honderdduizenden doden kunnen voorkomen. Bovendien zou het aanzien van Europa in de wereld er veel beter uit gezien hebben.

Het is immers niet door zich tot de tanden te bewapenen dat we ons kunnen laten gelden. Op dat vlak kunnen we de VS nooit inhalen. Internationaal aanzien kan je ook verdienen door diplomatieke initiatieven te nemen en op te komen voor de mensenrechten, zoals landen als Zuid-Afrika nu doen in het geval van de genocide in Palestina. Het is nog niet te laat voor Europa. Laten we alsnog die keuze maken.