Stop Frontex en het onmenselijke migratiebeleid van Vivaldi

Op de allerlaatste zitting van de legislatuur, zet de regering nog een laatste aanval in op de fundamentele mensenrechten. Het geeft, tot tevredenheid van het Vlaams Belang, het anti-migrantenkorps Frontex toestemming om op Belgische bodem te opereren, en voert een dure, inefficiënte en onmenselijke terugkeerwet in die vooral zal leiden tot meer detentie. Beide wetsontwerpen werden donderdagavond goedgekeurd door het Federaal Parlement, PVDA stemde consequent tegen.

De oorzaken van het vluchten aanpakken: het blijft taboe

Wereldwijd is oorlog nog steeds de voornaamste oorzaak die mensen doet vluchten. Ook in België zijn de meeste asielzoekers oorlogsvluchtelingen: de top drie van herkomstlanden zijn Syrië, Afghanistan en Palestina. De oorlogen in deze landen werden minstens gedeeltelijk veroorzaakt of verergerd door toedoen van België en de Europese Unie. Als we voor minder vluchtelingen willen zorgen, kunnen we dit debat niet uit de weg gaan. Hoe lang laat de regering bijvoorbeeld nog wapentransporten door en vanuit ons land richting Israël toe?

In plaats van de oorzaken van migratie aan te pakken, voerde de federale regering de ene aanval op mensenrechten na de andere uit. 

Voor het eerst in de geschiedenis koos een regering er bewust voor om mensen op de vlucht op straat te laten slapen. Sinds september 2021 slapen er dagelijks mensen op straat omdat ze geen plek vinden in het opvangnetwerk. Tijdens de koude wintermaanden kon er ook voor gezinnen met kinderen niet altijd een warm bed voorzien worden.

De Belgische staat werd maar liefst 9.000 keer veroordeeld omdat ze vluchtelingen niet de opvang geeft waar ze recht op hebben. Niet alleen door onze eigen Belgische arbeidsrechtbanken, ook door de Raad van State en ook door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. De federale regering legt die veroordelingen keer op keer naast zich neer. De rechtsstaat bleek in het asiel- en migratiebeleid niet langer van tel. 

Op Europees niveau wordt er volop gekozen voor de weg van ‘het Europees migratiepact’ dat op zijn beurt ook systematisch mensen zal opsluiten aan de buitengrenzen, inclusief kinderen.

Dure, inefficiënte en onmenselijke terugkeerwet

Ook op het vlak van het terugkeerbeleid toont Vivaldi dat ze niet langer bekommerd is om de mensenrechten. Zo keurde het federaal parlement donderdag op het laatste nippertje nog een dure, inefficiënte en onmenselijke terugkeerwet van de Vivaldi-regering goed die vooral zal zorgen voor meer detentie van mensen op de vlucht. PVDA stemde tegen.

Dokters van de wereld, Artsen Zonder Grenzen, het Collège de Médecine Générale de Belgique francophone, Medimmigrant, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, het CIRÉ, Caritas International, JRS Belgium, tal van migratie-experts… zowat alle organisaties die zich dagelijks inzetten voor de rechten van migranten en vluchtelingen, gesteund door vakbonden ABVV, ACV en ACLVB, trekken al maandenlang aan de alarmbel over deze terugkeerwet. Voor hen is het een flagrante aanval op de fundamentele rechten van mensen op de vlucht. 

Ter herinnering: staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) haalde de terugkeerwet uit de schuif daags na de terreuraanslag in Brussel op 16 oktober 2023. Verschillende regeringspartijen hielden vol dat de aanslag een gevolg was van een ‘falend terugkeerbeleid’. Dat Tunesië al lang om de uitlevering van de dader had gevraagd, en de fout dus bij een falende justitie lag, was van geen tel: de terugkeerwet moest en zou er komen. 

• Meer detentie

De regering verlengt de detentietermijn: het wil mensen tot 18 maanden in een gesloten centrum kunnen opsluiten. Gedwongen terugkeer via detentie is duur (het kost ons land zo’n 70 miljoen euro per jaar), inefficiënt (niet het aantal asielzoekers vermindert, wel hun rechten), en onmenselijk. We mogen niet vergeten dat het gaat om mensen zonder strafblad, maar mensen op de vlucht voor oorlog en geweld. 

Neem nu het verhaal van Hélène, uit Rwanda. Ze werkt vandaag als thuishulp in Hasselt, maar werd toch 6 maanden opgesloten in het gesloten centrum 127bis. Over haar ervaring vertelt ze: “Laat mensen zoals ik dus gewoon werken. Want wat heeft mijn opsluiting opgeleverd? Zes maanden heb ik niets gedaan. Ik heb de staat alleen maar geld gekost.”

• Verplicht medisch onderzoek

De regering wil mensen dwingen een medisch onderzoek te ondergaan. En neen, een covid-test is hier de kwestie niet. Het gaat om het precedent dat deze wet stelt: met hand- en voetboeien naar de dokter, ook voor zwangere vrouwen of mensen die eerder al het slachtoffer werden van marteling. Volgens het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing kunnen deze praktijken een vorm van mishandeling zijn. Ook Dokters van de Wereld is stellig: “Een verplicht medisch onderzoek druist tegen de belangen van de patiënt in en is in strijd met alle ethische beginselen en de medische deontologie (...) Het is evident  dat aan dit beginsel niet kan worden getornd.” Voor Vivaldi gelden deze rechten blijkbaar niet voor iedereen. 

• Verdenking van onderduiken

Iedereen die niet meewerkt aan een terugkeer wordt met deze wet verdacht van “onderduiken”. En ‘niet meewerken’ wordt heel vaag gedefinieerd, maar leidt wel onherroepelijk tot detentie. Dit zet de deur open naar de willekeurige en langdurige opsluiting van mensen op de vlucht. Er gaat veel te weinig aandacht naar individuele situaties. Stel, je bent gevlucht uit Afghanistan, een land dat al 20 jaar lang gebombardeerd wordt en waar nu de Taliban terug aan de macht zijn. Toch wordt je asielaanvraag geweigerd en er wordt je gevraagd een traject op te starten om terug te keren. Zal jij daar dan aan meewerken? Kan je verwachten dat iemand meewerkt aan zijn of haar terugkeer, goed wetende dat zij terugkeren naar een regime onder de Taliban? Met de PVDA vinden we van niet. En zeker niet als het niet meewerken een ticket richting detentie betekent. 

• Verbod op kinderdetentie

Groen verdedigt de terugkeerwet met hand en tand, als zogenaamd compromis om ook een wettelijk verbod op kinderdetentie te kunnen invoeren. Iets waar we met de PVDA volledig achter staan en waarvoor we ook zelf een eigen wetsvoorstel hebben. Maar zo’n verbod op kinderdetentie kan niet ingeruild worden voor andere fundamentele rechten, zoals het recht om een medische handeling te weigeren conform de wet op patiëntenrechten en het Europees verdrag van de rechten van de mens.  

Anti-migrantenkorps Frontex op Belgische bodem 

Een tweede wetsontwerp van de Vivaldi-regering geeft het Europese grens- en kustwachtagentschap Frontex de toestemming om op Belgische bodem te opereren. Frontex-agenten krijgen de bevoegdheid om in ons land wapens te dragen en dwang te gebruiken bij grenstoezicht, grensbewaking en gedwongen terugkeer. Enkel de PVDA stemde tegen.

Het is een nieuwe, verdere stap in het Belgische asiel- en migratiebeleid, naar nog meer repressie. Frontex is niet zomaar een organisatie. Vorig jaar nog kwam aan het licht dat ze de talloze pushbacks aan onze buitengrenzen toedekt en zelf mee organiseert. In juni vorig jaar werd ook nog een onderzoek opgestart naar de rol van Frontex bij een scheepsramp voor de Griekse kust met 750 migranten aan boord, waarvan maar 104 mensen gered konden worden.

De vorige Frontex-directeur, Fabrice Leggeri, moest opstappen onder de aanhoudende kritieken rond het pushback-beleid. Diezelfde Fabrice Leggeri staat nu op de lijst voor… de extreemrechtse partij ‘Rassemblement National’ van Marine Le Pen in Frankrijk.

Frontex is een organisatie die geweld en ontmenselijking gedoogt en zelf actief meedoet met de Bulgaarse grenspolitie waar migranten en vluchtelingen opgesloten worden in kooien. “Gezien de problematische geschiedenis van Frontex met politiegeweld en illegale pushbacks, is het essentieel dat dit wetsvoorstel grondig wordt heroverwogen”, stelt Tine Claus, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Voor PVDA is het duidelijk: zulke praktijken zijn ontoelaatbaar. Frontex verdient geen plaats in het Belgisch asiel- en migratiebeleid. 

Pak de oorzaken van vluchten aan, niet de vluchtelingen

De regeringspartijen, Groen en Vooruit op kop, hebben de mond vol over mensenrechten, een partij als CD&V voert zelfs campagne met de slogan “respect werkt”. De kloof tussen woorden en daden kon niet groter zijn, zeker als het gaat over mensen op de vlucht. 

Zoals Amnesty International, en tal van andere organisaties waaronder de Liga voor Mensenrechten en vakbonden vandaag stellen, is de Vivaldi-regering “één van de slechtste regeringen die we ooit zagen inzake migratie, respect voor de mensenrechten en de rechtsstaat. Ze voert een beleid dat erop gericht is bewust opvang te weigeren voor asielzoekers. Ze weigert Belgische en Europese gerechtelijke uitspraken uit te voeren. Ze toont minachting voor de situatie van mensen zonder papieren. Ze sluit mensen op met een geldig visum en stuurt hen terug. Een stem voor deze wet zou het sluitstuk zijn van een schandelijke legislatuur die we niet zullen vergeten”.   

Zolang oorlogen, economische ontwrichting en klimaatrampen blijven toenemen, zullen mensen gedwongen worden hun thuisland te ontvluchten. Die oorzaken moeten we aanpakken. Maar in plaats daarvan voerde de federale regering de ene aanval op mensenrechten na de andere uit.