Oekraïne: dringend terugkeren naar de Minsk-vredesakkoorden

“De erkenning van de onafhankelijkheid door Rusland van Donetsk en Loegansk in het oosten van Oekraïne schendt de soevereiniteit en de territoriale integriteit van Oekraïne. Dat is onaanvaardbaar,” stelt Marc Botenga, Europees Parlementslid voor de PVDA. Volgens Botenga moeten respect voor het internationaal recht en de principes van het Handvest van de Verenigde Naties de basis zijn voor de vreedzame oplossing van conflicten.

Toen in 2014 in Oekraïne een pro-westerse regering geïnstalleerd werd, werd die in het oosten van het land, dat veel Russischtaligen kent, niet erkend. Onder meer de beslissing van de nieuwe regering om een taalwet af te schaffen die het Russisch in 13 regio’s het statuut van officiële taal gaf, veroorzaakte verzet. Sindsdien is er in het oosten van Oekraïne, met name in het Donetskbekken, een oorlog aan de gang tussen pro-Russische separatisten en de Oekraïense regering. In Loegansk en Donetsk riepen de separatisten onafhankelijke republieken uit. Om dat conflict te beëindigen sloten Oekraïne, Rusland, Frankrijk, Duitsland en de zelfverklaarde republieken van Donetsk en Loegansk de Minsk-akkoorden. Die akkoorden voorzien dat de Oekraïense regering de controle over haar oostgrenzen terugkrijgt, op voorwaarde dat Oekraïne voor eind 2015 een grondwetshervorming doorvoert richting decentralisatie, met name voor de regio's Donetsk en Loegansk. Aan de regio’s werd een bijzondere status beloofd, met respect voor hun taalkundige specificiteit.

De kern van het probleem is dat de opeenvolgende pro-westerse Oekraïense regeringen, gesteund door de Verenigde Staten en de Navo, de Minsk-akkoorden nooit hebben gerespecteerd. De grondwetswijziging is zeven jaar later nog steeds niet doorgevoerd. Het conflict in het oosten, waarbij ook extreemrechtse milities aan de kant van de Oekraïense regering strijden, gaat daardoor voort. De reactie van Poetin wakkert het Russisch nationalisme aan. Zo opent hij zelfs de weg naar het in vraag stellen van Oekraïne als staat. Dat is problematisch en zeer gevaarlijk. “In plaats van meer wapens naar de regio te sturen, of een escalatie van sancties en tegensancties, moet Minsk-II nu snel onverminderd worden uitgevoerd,” vindt Botenga. “Daarvoor moeten we op het hoogste niveau rond de tafel gaan zitten.”

In die discussies moet ook een nieuwe veiligheidsarchitectuur voor Europa op tafel komen. Rusland vreest dat Oekraïne straks lid wordt van de Navo. Het Westen weigert dat uit te sluiten. Zoals de Verenigde Staten geen pro-Russische of pro-Chinese militaire alliantie zouden aanvaarden in Mexico, zo heeft Rusland de offensieve Navo liever niet aan haar grenzen. Om aan die bezorgdheden tegemoet te komen, werd tijdens de Koude Oorlog aan Oostenrijk en Finland een neutraal statuut toegekend. Een gelijkaardige oplossing moet ook voor Oekraïne overwogen worden.

Respect voor het internationaal recht is fundamenteel. Vladimir Poetin gebruikt nu technieken die eerder door Westerse mogendheden gebruikt werden. Zo beroept Rusland zich op het concept “Responsibility to Protect” om zogenaamd de Russischtaligen in Oost-Oekraïne te beschermen. Dat begrip werd destijds door Tony Blair misbruikt om militaire interventies te rechtvaardigen. Ook de erkenning van de onafhankelijkheid van Kosovo door verschillende Europese landen, en de erkenning door voormalig Amerikaans president Donald Trump van de illegale annexatie van de Golanhoogte door Israël, beide onverenigbaar met het internationaal recht, stelden een gevaarlijk precedent dat Rusland inzet om zijn eigen illegale acties onterecht te rechtvaardigen.