NMBS aangeklaagd voor slagen en verwondingen wegens blootstelling aan chroom-6

De man die het aandurfde de NMBS voor de rechter te dagen, luistert naar de naam Tony Fonteyne. Hij is secretaris voor ACOD Spoor in Vlaanderen en stelde samen met zijn collega van het ACV het dossier op.

Tony Fonteyne. Het is allemaal begonnen in januari 2016, toen enkele vakbondsmilitanten ons alarmeerden. De preventiediensten van de NMBS hadden namelijk vastgesteld dat er in het bloed en de urine van de werknemers die in de werkplaats van Gentbrugge oude treinstellen aan het renoveren waren, abnormaal hoge concentraties chroom-6 zaten. Zo’n honderddertig werknemers waren al jaren – minstens sinds 2014 - zonder de vereiste bescherming aan het werken aan de renovatie van oude treinstellen. Ze moeten dan ook de oude verf verwijderen en allerlei laswerk uitvoeren. Daarbbij komen er giftige dampen vrij, chroom-6-verbindingen. Chroom-6 werd tot de jaren 60 gebruikt om verf, vooral grondverf, steviger, hittebestendiger en meer roestwerend te maken. Het is eigenlijk nog schadelijker dan asbest, zo weten we sinds een aantal jaren, omdat de kleine stofdeeltjes van die dampen niet alleen via de longen en de maag maar ook via de huid in je lichaam binnendringen.

Een gasmasker biedt hier dus niet genoeg bescherming?

Tony Fonteyne. Neen, je moet een volledige bescherming dragen, net zoals bij asbest. Met een volledig beschermingspak, met zuurstoftoevoer, enzovoorts. En je moet in een afgesloten ruimte werken, zodat mensen die in directe omgeving werken, daar ook geen last van ondervinden.

In januari 2016 had ik er geen idee wat dat kon betekenen, maar via internet en andere bronnen kwam ik te weten dat chroom-6 kankerverwekkend is en dat het ook het DNA-mutaties veroorzaakt bij de mensen die eraan blootgesteld worden. Ook hun kinderen kunnen daardoor last krijgen van huidirritatie, nierbeschadiging, tumoren, enzovoorts.

Ik heb de werken onmiddellijk doen stilleggen en geëist dat de directie alles grondig zou onderzoeken vooraleer er verder zou worden gewerkt.

U vond de informatie over het gevaar van chroom-6 op het internet. Dat was dus al gekend?

Tony Fonteyne. Bij de Nederlandse spoorwegen waren ze in 2015 ook al op dat probleem gestoten. En zelfs de eigen preventiedienst van de NMBS had in 2008 al een nota van 18 bladzijden opgemaakt over “gezondheidsrisico’s verbonden aan het werken met chroom-6”. In die nota beschrijft de preventiedienst alle gevaren van chroom. Hij was gericht aan de verantwoordelijken van de tien werkplaatsen van de NMBS en de meeste hebben toen ook de nodige maatregelen getroffen. Maar in Gentbrugge hebben ze daar duidelijk niets mee gedaan. Via een gunstige wind, zoals ze dat dan noemen, is die nota ook op mijn bureau terechtgekomen. Daarmee hebben we een sterk argument in handen dat de NMBS heeft nagelaten haar werknemers in de atelier van Gentbrugge voldoende bescherming te bieden tegen dit chroom-6..

Wij hebben in 2016 al een klacht ingediend bij de Arbeidsinspectie. Die heeft dan een hele reeks controles op de site verricht, aangekondigde zowel als onaangekondigde. Wat de Arbeidsinspectie daarbij heeft vastgesteld, staat nu ook in de dagvaarding. We verwijten de NMBS-directie dat ze tussen 2014 en januari 2016 niet de wettelijk verplichte risicoanalyse heeft verricht om te voorkomen dat werknemers en hun collega’s aan kankerverwekkende agentia zijn blootgesteld. Ze heeft ook nagelaten alle mogelijk risico’s te beperken “voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers die bij al die werkzaamheden betrokken waren”. En ten slotte zegt de aanklacht dat de NMBS geen enkele preventiemaatregel heeft genomen, zoals voorgeschreven in de codex “Welzijn op het werk” rond kankerverwekkende en mutagene agentia. Chroom-6 is een van die agentia en die zijn dus nog iets erger dan ‘alleen kankerverwekkend’: ze tasten ook het DNA aan.

Wat zeggen die codex en de wet over werken met chroom-6?

Tony Fonteyne. Ze leggen bijvoorbeeld grenswaarden op van 0,01 milligram per kubieke meter. Die grens is in Gentbrugge meerdere keren overschreden.

En dus kunnen die 130 werknemers nog altijd ziek worden, ook als ze niet meer aan die giftige dampen worden blootgesteld? Net als bij asbest, dat tot 30 jaren na de blootstelling longvlieskanker dan veroorzaken?

Tony Fonteyne. Precies. Daarom hebben we die werknemers als “benadeelde werknemers” laten registreren. Uit ervaring in het buitenland blijkt het 10 tot 15 jaar kan duren vooraleer iemand effectief ziek wordt. Dat maakt de vergelijking met asbest nog frappanter. In Nederland zijn werknemers van Defensie die aan het onderhoud van tanks en vliegtuigen hadden gewerkt, effectief ziek geworden. Zij hadden om en bij de 20 jaar gewerkt, wel met een bescherming van een lasser, maar zonder de vereiste bescherming tegen chroom-6. De Nederlandse vakbond FNV heeft daar een zaak van gemaakt en dat heeft ertoe geleid dat er een Chroom-6-commissie is opgericht, een paritaire commissie die de hele problematiek op een wetenschappelijke manier onderzoekt. En advocaten proberen voor de werknemers die aan chroom-6 zijn blootgesteld, maar nog niet ziek zijn, een soort smartengeld te bekomen. Omdat die mensen wel met de angst leven dat ze vroeg of laat ziek worden.

Bij ons staan al de werknemers die tussen 2014 en 2016 aan die treinstellen gewerkt hebben, op de lijst van de beroepsziekten, zodat ze, als het slecht uitdraait, onmiddellijk als beroepszieken erkend worden.

Wanneer komt het proces voor?

Tony Fonteyne. Op 7 februari. Het wordt het eerste proces rond chroom-6 in België en daardoor krijgt dat natuurlijk een bijzondere betekenis. De aanklacht is niet min: de NMBS-directie wordt onder andere beschuldigd van “het onopzettelijk toedienen van slagen en verwondingen aan werknemers”. Dat is een zware aanklacht, maar ze is terecht, want de risico’s die de verantwoordelijken van de werkplaats van Gentbrugge de werknemers daar heeft laten lopen, zijn een echte schande.