Nieuwe regering in Nederland: wat zegt het akkoord en welke lessen zijn er te trekken?
Geert Wilders belooft dat “de zon weer gaat schijnen”. De leider van de extreemrechtse partij PVV, die voor het eerst in een regering stapt samen met drie rechtse partijen, had grote verandering beloofd voor de gewone Nederlanders. Maar uit de tekst van het regeerakkoord blijkt dat er helemaal geen verbetering zal komen voor de gewone Nederlander.
Van de PVV werd jarenlang gezegd dat ze “cultureel rechts, maar sociaaleconomisch links” zou zijn. Die mythe is nu verbrijzeld. Het kille, asociale besparingsbeleid van de rechts-liberale premier Mark Rutte (VVD, premier sinds 2010) en zijn verschillende sociaaldemocratische en christendemocratische coalitiepartners zal gewoon worden verder gezet – met een anti-migranten- en anti-klimaat-sausje erover.
Cadeaus voor de rijken, lagere minimumlonen en besparingen voor de werkende klasse
Ruim een miljard euro bezuinigingen op zorg. Minder geld voor onderwijs en zware besparingen op publieke diensten. Een uitholling van de sociale zekerheid ter waarde van één miljard euro. Minder belastingen voor de rijken en grote bedrijven. Werken tot 67 jaar. Geen hogere lonen.
Het klinkt de Nederlanders helaas allemaal zeer vertrouwd in de oren. Dit is de voortzetting van hetzelfde beleid van de afgelopen vijftien jaar dat al voor zoveel miserie heeft gezorgd. Dat is geen toeval: de begrotingstabel die als aparte bijlage bij het regeerakkoord hoort, is op enkele punten na overgenomen van de uittredende regering-Rutte IV. Het beleid dat werd weggestemd, komt zo toch weer in het regeerakkoord terecht.
“We hadden wel verwacht dat de publieke sector en werknemers te grazen genomen zou worden, maar dit gaat alle perken te buiten”, aldus Tuur Elzinga, voorzitter van FNV, de grootste vakbond van Nederland.1 FNV betreurt vooral dat hun twee centrale eisen – om het zacht uit te drukken – niet zijn gehoord. Namelijk een pensioenregeling voor de zware beroepen en een verhoging van de minimumlonen.
78% van de Nederlanders vraagt een hoger minimumloon dan de huidige 13 euro per uur.2 Wilders had dan ook een verhoging beloofd in zijn kiesprogramma. In januari van dit jaar stemde de Tweede Kamer alvast voor een verhoging van het minimumloon met 1,2% boven de index, in te gaan vanaf 1 juli 2024. Nog niet genoeg om de gestegen levensduurte te compenseren, maar alvast een begin. De rechtse coalitiepartners van Wilders kelderden het wetsvoorstel echter in de Eerste Kamer. Nu staat ook zwart op wit in het regeerakkoord: de geplande verhoging van het minimumloon komt er niet.
Hogere pensioenleeftijd, verbroken beloftes en gebakken lucht
In 2010 verbrak Wilders al eens zijn centrale verkiezingsbelofte, het terugdraaien van de verhoging van de pensioenleeftijd, toen hij gedoogsteun gaf aan het eerste kabinet van Rutte. In 2024 flikt hij het opnieuw.
De pensioenleeftijd blijft op 67 jaar en zal zoals voorzien stijgen naar 67 jaar en 3 maanden vanaf 2028. Zelfs voor de zware beroepen. “Er wordt helemaal niks ondernomen voor mensen met zwaar werk”, gaat vakbondsman Elzinga verder. “Zij moeten doorwerken tot ze erbij neervallen. Ondertussen worden belastingen op de rijksten en hun vermogen weer teruggedraaid. Voor wie zitten ze daar?”
Ook van de andere grote verkiezingsbeloftes waarmee Wilders in november vorig jaar de verkiezingen won, komt amper of niets in huis. Het verlagen van de huurprijzen? Geen spoor van terug te vinden in het regeerakkoord. De afschaffing van het eigen risico (bedrag dat de zorgverzekering niet dekt)? En wel onmiddellijk, want “de mensen kunnen niet wachten” zoals Wilders uitdrukkelijk zei in tv-debatten? Komt er niet. Pas in 2027 wordt het eigen risico verlaagd van 385 naar 165 euro. Een doekje voor het bloeden, want die tweehonderd euro per jaar zal zeker niet volstaan om het koopkrachtverlies van de asociale besparingen te compenseren.
En hoe zit het met de investeringen in de kapot bespaarde zorgsector? Wilders beloofde op de persconferentie vanochtend alvast beterschap: er zou 600 miljoen euro bijkomen voor de ouderenzorg … al leert de begrotingstabel wel dat er tegelijk 1,1 miljard bespaard wordt. Bovendien wordt er geknipt in de middelen van de gemeenten, die in Nederland een groot deel van het zorgaanbod voorzien.
Bert de Haas, bestuurder FNV Zorg & Welzijn: “De 600 miljoen euro extra voor ouderenzorg lijkt een omslag ten opzichte van het bezuinigingsbeleid van het huidige kabinet, maar het komt te laat en is nog veel te weinig om de tekorten in de sector op te lossen. En we zien ook dat geplande bezuinigingen niet worden teruggedraaid.”
Zijn collega Elise Merlijn treedt hem bij: “Ik lees vooral ambities, maar als er niet flink meer geld bijkomt is het vooral intentionele gebakken lucht.”3
Rutte en Timmermans hebben de weg voor Wilders geplaveid
Met hun jarenlange asociale beleid hebben Rutte en zijn verschillende coalitiepartners, waaronder de huidige kopman van GroenLinks-PvdA Frans Timmermans, de weg geplaveid voor extreemrechts en Wilders. De wooncrisis, de crisis in de zorg, de dalende koopkracht, de verhoogde pensioenleeftijd… Het is allemaal de erfenis van traditionele beleid dat overal in de Europese Unie door het establishment wordt aangemoedigd.
De strategie van Frans Timmermans om als alternatief voor de nieuwe coalitie opnieuw een regering te vormen waarin centrumlinks meestapt in een rechtse meerderheid, doet dan ook de wenkbrauwen fronsen. Als het alternatief voor Wilders een terugkeer naar het beleid van het tijdperk-Rutte is, dan zijn de verschillen op sociaal vlak niet groot. En vooral: dan spreidt men het bedje voor nóg een grotere verkiezingsoverwinning voor Geert Wilders.
Het is namelijk door het beleid dat de PvdA samen met de VVD voerde dat Frans Timmermans dé ideale boksbal werd voor Wilders tijdens de afgelopen campagne. Debat over zorg? Wilders won altijd, want Timmermans was minister toen de regering het mes in de zorgfinanciering zette. Debat over de wooncrisis? Wilders won altijd, want Timmermans was erbij toen het ministerie voor volkshuisvesting gewoon werd afgeschaft, vanuit de gedachte dat het woonbeleid beter aan de markt wordt overgelaten.
Natuurlijk was Wilders nooit van plan om zelf een andere koers te varen, zoals nu ook blijkt. Maar als een valse profeet kon hij liegend en bedriegend wel een groot deel van de terechte volkswoede over de traditionele politiek voor zich winnen.
De lessen van Nederland: nood aan authentieke linkse breekpunten
Twee lessen moeten we trekken voor België en Vlaanderen.
Ten eerste dat het ware gelaat van extreemrechts helemaal niet sociaal is, maar puur neoliberaal.
En ten tweede dat wie per se wil regeren met traditioneel rechts en hun neoliberale agenda doorvoert, zogezegd om extreemrechts buiten te houden, daarmee net extreemrechts groter zal maken.
Voor links moet de prioriteit zijn om de sociale voedingsbodem aan te pakken waarop extreemrechts teert. Door echte linkse breekpunten naar voren te schuiven, zoals de pensioenleeftijd op 65 jaar, een miljonairstaks en hogere lonen. Enkel als links, samen met de vakbonden en het middenveld, een echt sociaal alternatief voor het traditionele beleid kan afdwingen, zal het asociale en valse alternatief van extreemrechts zijn aantrekkingskracht verliezen.
Aanval op migranten, provocatie in het Midden-Oosten en democratische rechten onder druk
Over de pensioenen of minimumlonen hoor je Wilders vandaag niet meer. Hij zet vooral in de verf dat het regeerakkoord “het strengste asielbeleid ooit” bevat voor Nederland. ‘Streng’ is echter een te beleefd woord voor de voorgestelde maatregelen die indruisen tegen de mensenrechten, zoals het beperken van het recht op juridische bijstand van asielzoekers.
Dat schept een gevaarlijk precedent: van wie gaat men morgen deze en andere basisrechten nog afpakken? Een ander opmerkelijk voorstel is om asielzoekers die naar Nederland komen “direct terug [te] sturen naar Duitsland en België”. Het lijkt erop dat de Nederlandse regering haar asociale beleid zal proberen te verbergen achter een zinloze klopjacht op vluchtelingen die zich niet kunnen verweren, net zoals extreemrechts dat ook bij ons wil doen.
De tekst richt zich volledig tegen de migranten als personen en zwijgt over de oorzaken van migratie. Alhoewel. Net op een moment dat Israël met zijn oorlog tegen de Palestijnen en mogelijke genocide in Gaza ervoor zorgt dat een nieuwe vluchtelingencrisis in de stijgers staat, betuigt het Nederlandse regeerakkoord expliciet zijn steun aan de staat Israël.
De nieuwe Nederlandse regering wil zelfs voor een nieuwe provocatie zorgen in het Midden-Oosten door, naar het voorbeeld van Donald Trump, haar ambassade in Israël te verhuizen van Tel Aviv naar Jeruzalem. Toen Trump dat deed met de Amerikaanse ambassade, leidde het tot grootschalige protesten in heel de regio, omdat Jeruzalem volgens het internationaal recht aan Palestina toebehoort. Blijkbaar vinden Wilders en co het een goed moment om nog eens olie op het vuur te gooien.
Enkele passages in het hoofdstuk veiligheid doen ook vermoeden dat het recht op protest onder druk zal komen, in de eerste plaats om de solidariteitsacties met Palestina aan banden te leggen.
1 https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2024/05/fnv-ziet-een-aanval-op-de-overheid-de-solidariteit
2 https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2023/03/nederlandse-kiezer-wil-hoger-minimumloon-en-vaste
3 https://www.fnv.nl/nieuwsbericht/algemeen-nieuws/2024/05/fnv-ziet-een-aanval-op-de-overheid-de-solidariteit
