Migratiedeal met Tunesië ontmaskert een hardvochtig Europa

Midden juli dit jaar geven de Tunesische president Kais Saied, Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, de Nederlandse premier Mark Rutte en de Italiaanse premier Georgia Meloni een gezamenlijke persconferentie in de Tunesische hoofdstad Tunis. Ze kondigen aan dat de Europese Unie en Tunesië een deal gesloten hebben om samen de illegale migratie naar Europa in te perken. In ruil voor Europese investeringen zal Tunesië, een van de belangrijkste doorreislanden, zijn grenzen beter bewaken.

Grote woorden zijn niet uit de wind. Rutte noemt de deal “essentieel om meer grip te krijgen op de strijd tegen irreguliere migratie”. Von der Leyen zegt dat we “moeten optreden tegen de criminele netwerken van mensensmokkelaars, want zij maken misbruik van de wanhoop van mensen”.

Maar mensenrechten- en vluchtelingenorganisaties trekken meteen aan de alarmbel. Het is immers dan al bekend dat Tunesië vluchtelingen, en in het bijzonder zwarte mensen, onmenselijk behandelt. Het is geweten dat mensen aan hun lot overgelaten worden in de woestijn aan de grens met Libië en Algerije. Het is ook bekend dat de Tunesische president al langer openlijk oproept tot geweld tegen migranten. Hij is een fervent aanhanger van de “omvolkingstheorie” en stelt migranten verantwoordelijk voor alles wat in zijn land misloopt. Maar dat alles houdt Europa niet tegen om met veel tromgeroffel de migratiedeal met Tunesië aan te kondigen en te verdedigen.

Zo ook Nicole de Moor (CD&V), Belgisch staatssecretaris voor Asiel en Migratie. Ook zij verkondigt dat het een goede zaak is dat Europa afspraken maakt met de omringende landen. De kritiek over schendingen van de mensenrechten wuift ze van de hand. Die problemen zullen volgens haar net door deze deal en de investeringen die daarmee gepaard gaan, verbeterd worden.

Resoluut nee tegen zo’n beleid

Amper negen dagen later gaat een gruwelijke foto de wereld rond. Hij toont de dode lichamen van een moeder en haar kind, van ontbering omgekomen in de woestijn. Het blijkt dat Tunesië, terwijl de onderhandelingen over de migratiedeal nog liepen, maar liefst 1200 migranten naar de woestijn deporteerde en zonder water of voedsel achterliet. De ongelukkige vrouw en haar kind zijn niet de enigen die het leven laten. Er worden in totaal 36 doden geteld, 800 mensen zijn vermist.

Sofie Merckx, onze fractieleidster in de Kamer, reageert: “Is dit de Europese migratiedeal? Dit moet anders en menselijker...Al wekenlang deporteert Tunesië mensen van Afrikaanse afkomst naar de woestijn met Libië. De EU sloot een deal met de Tunesische president. In ruil voor 1 miljard euro moet hij ervoor zorgen dat er geen mensen meer in bootjes stappen naar de EU. Maar hoe hij dat precies doet, daar ligt de EU minder van wakker. Toch wisten de beleidsmakers maar al te goed met wie ze aan het onderhandelen waren. President Saied is gekend om zijn racistische en xenofobe uitspraken, hij roept op tot geweld en één dag voor de deal ondertekend werd, waren er al meerdere berichten over de deportaties...De EU moet de deal opschorten. Voor de EU zulke deals sluit, moet er een garantie zijn dat de mensenrechten gerespecteerd worden. Mensen deporteren, mensen laten sterven in de woestijn, dat is onbegrijpelijk en onaanvaardbaar. Wij zeggen resoluut nee tegen zo’n beleid.”

Europa, inclusief België, reageert bijzonder cynisch. “Het is nu niet het moment om de deal met Tunesië af te blazen”, luidt het. Staatssecretaris de Moor sluit zich daarbij aan. Ze wil liever geen doden meer zien, maar blijft volhouden dat deze deal de democratie en het respect voor de mensenrechten in Tunesië zal bevorderen.

Menselijk beleid is mogelijk

De migratiedeal met Tunesië ontmaskert een hardvochtig en hypocriet Europa. Het is een volgende stap in een beleid dat alleen tot doel heeft zoveel mogelijk mensen uit Europa weg te houden, wat ook de menselijke kost daarvan moge zijn. Eerder zagen we al gelijkaardige deals met Turkije en Libië, illegale pushbacks, en het harde optreden van Frontex, het Europese agentschap dat de buitengrenzen bewaakt.

Het altijd terugkerende argument voor dit onmenselijke beleid, is de strijd tegen mensensmokkelaars. Maar ondertussen is het meer dan duidelijk dat het optrekken van muren en het hardhandig terugdringen van vluchtelingen geen oplossing biedt. Integendeel. “Zolang de Europese Unie haar buitengrenzen angstvallig verder afschermt, en geen veilige toegangswegen opent, kunnen mensen op de vlucht niet anders dan gebruik maken van irreguliere migratieroutes. Laat dit net het speelveld zijn van mensensmokkelaars, wiens model draait op het gebrek aan veilige toegangswegen”, schrijft Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Europa moet stoppen met de aanpak van migratiestromen uit te besteden aan dubieuze partners zoals Tunesië. Zolang er geen harde garanties zijn dat deze partners vluchtelingen menswaardig behandelen, kunnen er geen deals gesloten worden. De deal met Tunesië moet dan ook onmiddellijk opgeschort worden. Ook illegale pushbacks kunnen niet getolereerd worden.

Er moet werk gemaakt worden van legale en veilige vluchtwegen, alleen zo kan het model van mensensmokkelaars worden tegengegaan. Daarnaast moet Europa ook daadwerkelijk investeren in menswaardige opvang en bescherming in de regio’s van herkomst.

Als Europa wil dat mensen niet langer de oversteek wagen, moet het er ook mee voor zorgen dat daar geen reden toe is. Het moet daarom een einde maken aan nefaste politieke, economische en militaire inmenging. Landen van het globale Zuiden moeten alle steun krijgen om zich te kunnen ontwikkelen tot samenlevingen waar mensen veilig en welvarend kunnen leven en niet gedwongen worden om omwille van oorlog, geweld of uitzichtloosheid op de vlucht te gaan.