'Mensen straffen met een kilometertaks is sociaal onrechtvaardig'

Het is de olifant in de kamer: de kilometertaks. Van Groen tot N-VA: alle partijen zijn van plan om de autofiscaliteit na de verkiezingen grondig te hervormen, maar niemand durft erover spreken. Ik hoor het N-VA-voorzitter Bart De Wever nog zeggen, tijdens een kopstukkendebat: 'We gaan onvermijdelijk bij rekeningrijden eindigen'. 'Maar', voegde hij er in een zeldzame bevlieging van eerlijkheid aan toe, 'niemand zal daar campagne voor voeren'.

De reden daarvoor is zonneklaar. Rekeningrijden dreigt autorijden minstens dubbel zo duur te maken. De Vlaamse regering liet twee scenario's doorrekenen. Een kilometerheffing van 2 eurocent per kilometer, ofwel een heffing van 5 eurocent per kilometer. Die twee scenario's beschrijft de Vlaamse administratie in een recente versie van het Mobiliteitsplan Vlaanderen, zo weet De Tijd.

Even rekenen. Neem nu het voorbeeld van Mathias, die in Edegem woont, maar elke dag aan de slag moet bij Indaver, hoog in de haven van Antwerpen.

Vandaag betaalt Mathias 193 euro aan jaarlijkse verkeersbelasting voor zijn Renault Kangoo. Met een kilometertaks van 2 cent betaalt hij voortaan 311 euro, enkel voor zijn woon-werkverkeer. Reken daar de zondagse bezoekjes aan de familie in de Kempen bij, en Mathias kijkt aan tegen een jaarlijkse factuur van 400 euro. Dubbel zoveel dus.

Ook Groen kiest resoluut voor een kilometertaks. 'We vervangen de jaarlijkse verkeersbelasting en de belasting op inverkeerstelling door een slimme kilometerheffing', staat er in het 'paKt 2030' van Groen. In het scenario van Groen, dat volgens onze berekeningen neerkomt op 3,3 cent per kilometer, wordt de rekening voor Mathias een flink pak duurder: 650 euro. Bij 5 cent per kilometer, het maximale scenario van de Vlaamse administratie, komt Mathias uit op bijna 1.000 euro per jaar. Of... 5 keer zoveel als de jaarlijkse verkeersbelasting die hij vandaag betaalt.

SP.A is dan weer gewonnen voor een andere vorm van rekeningrijden. De partij wil een 'stadstol' heffen rond de steden, geïnspireerd op het voorbeeld van Göteborg. Mogelijke kostprijs: tot 3,7 euro in de spits, waardoor de factuur voor iemand die met de auto moet gaan werken oploopt tot bijna 1.000 euro per jaar.

Vlaktaks

We zouden bijna vergeten dat autorijden al lang per kilometer belast wordt, door de accijnzen op diesel en benzine. De prijs ligt tussen 200 en 300 euro per ton uitgestoten CO2, tien keer zo veel als de grote vervuilers op de Europese koolstofmarkt betalen. Hoe kan je daar taksen en tolheffingen aan blijven toevoegen, als veel mensen gewoon geen alternatief hebben?

De kilometertaks straft immers werknemers en zelfstandigen die simpelweg niet zonder auto kunnen. En dat zijn er nogal wat. Fabrieken en kantoren liggen niet noodzakelijk naast treinstations en busvervoer naar industrieterreinen is schaars. In de Antwerpse haven werken 62.000 mensen, maar openbaar vervoer naar de haven is er niet of nauwelijks. Dan is het niet verwonderlijk dat de wegen dichtslibben. Mensen straffen omdat er geen openbaar vervoer in de buurt is, is sociaal onrechtvaardig.

Bovendien is de kilometertaks een onrechtvaardige vlaktaks op verbruik. Bij lage inkomens komt de kilometertaks in verhouding veel harder aan, en dat is allesbehalve sociaal. Wie weinig verdient, betaalt dubbel en dik, terwijl grootverdieners de kilometertaks nauwelijks voelen. Is dat de samenleving die wij willen? Waar het recht op mobiliteit alleen nog geldt voor wie het kan betalen?

En dan is er nog het recht op privacy. De Vlaamse regering wil uw smartphone inzetten om de kilometertaks te innen. Elke automobilist zou op zijn gsm een app moeten installeren, zodat de overheid - en de private firma's die de apps leveren - ons verplaatsingsgedrag via gps-tracking kan volgen. Big Brother is watching you. Hoe de Vlaamse regering dat denkt te rijmen met de privacywetgeving is mij een groot raadsel.

In plaats van ons blauw te betalen aan groene taksen, kunnen we beter investeren in alternatieven. Vier op tien bedrijven geeft aan niet bereikbaar te zijn met trein of bus. Zolang daar geen mouw aan gepast wordt, is een kilometertaks asociaal en valt er weinig effect van te verwachten.

De Vlaamse regering bespaarde 115 miljoen euro op De Lijn, bovenop de 60 miljoen die de vorige regering uit het bedrijf haalde. De NMBS kreeg besparingen van niet minder dan 3 miljard euro te slikken. De stiptheidscijfers voor trein, tram en bus zijn dieper weggezakt dan ooit tevoren en we betaalden nog nooit zo veel voor een ticket. Terwijl de Vlaamse overheid De Lijn op een besparingsdieet zet, krijgen werknemers die noodgedwongen met de auto naar het werk moeten een kilometertaks opgelegd. Sociaal is anders.

Laat ons anderhalf miljard per jaar investeren in nieuwe tramlijnen, stipte treinen en betere busverbindingen, ook naar werkplekken die vandaag niet of nauwelijks bediend worden door het openbaar vervoer. Wij kiezen resoluut voor het openbaar vervoer van de toekomst: hypermoderne, ecologische bussen op waterstof, zoals die bij Van Hool aan de lopende band gemaakt worden. Een treinaanbod op mensenmaat, met verbindingen om de tien minuten tussen de grote steden. Met een betere dienstverlening, afgestemd op mensen met vroege en late shiften. Met een fijnmazig busnetwerk dat heel Vlaanderen bestrijkt. Zo geef je mensen een écht alternatief.

Investeren in efficiënt, comfortabel en fijnmazig openbaar vervoer: dat is een sociaal én duurzaam mobiliteitsplan.