‘Luister niet naar de nucleaire lobby, de toekomst is hernieuwbaar en publiek’

Kerncentrales zijn deel van het probleem, niet van de oplossing

Het verlengen van onze verouderde kerncentrales draagt niet bij aan de omslag naar een klimaatneutrale energievoorziening. Kernenergie concurreert immers rechtstreeks met hernieuwbare energie. Wanneer teveel elektriciteit geproduceerd wordt, worden windmolens en zonnepanelen stilgelegd, geen kerncentrales. Zo zag exploitant Eneco zich tijdens de coronacrisis genoodzaakt om een groot deel van haar 104 windmolens in de Noordzee stil te leggen, omdat de energievraag daalde en de kerncentrales hun productiecapaciteit niet konden verlagen. “De gezondheidscrisis laat zien dat kernenergie vanwege haar starheid voorrang heeft op groene energie, de energie van de toekomst” klaagde de CEO van Eneco, Jean-Jacques Delmée, terecht aan.

Bovendien is kernenergie de meest gesubsidieerde energiebron aller tijden. Nergens ter wereld is kernenergie rendabel zonder overheidssteun. Als de werkelijke kosten van kernenergie over de hele levensduur (ontmanteling centrales, verwerking hoogradioactief afval, verzekering bij ongeval, etc.) doorgerekend zou worden, zou kernenergie te duur en onverkoopbaar zijn. Het zijn publieke overheden die hier telkens voor garant staan. De kosten van het afval worden nu geschat op 10,7 miljard euro. Deze rekening wordt doorgeschoven naar toekomstige generaties. De werkelijke kost van een verlenging van de kerncentrales is ook onbekend, maar volgens de CEO van Electrabel Johnny Thijs zou het minimaal over 1,3 miljard euro gaan. Bovendien daalt onze energiefactuur amper bij het uitstellen van de kernuitstap, blijkt uit een nieuwe studie van onderzoekscentrum Energyville. Ambitieus investeren in hernieuwbare energie doet dat wél (1).

Elke euro die je in kernenergie of in nieuwe gascentrales pompt, is een euro die niet gaat naar energiebesparing, energie-opslag of hernieuwbare energie. Zo simpel is het. Elke euro kan je immers maar één keer uitgeven. Enkel de uitbater van de kerncentrales heeft voordeel aan het uitstellen van de kernuitstap. Deze week nog riep de milieubeweging de Vivaldi-partijen op om vaart te maken met de energietransitie en dus de kernuistap.

Het debat wordt vervalst

Het publieke debat wordt momenteel verengd tot een eenvoudige keuze: ofwel houden we onze kerncentrales langer open, ofwel bouwen we nieuwe gascentrales. Bij beide opties is het blijkbaar volstrekt vanzelfsprekend dat er miljarden euro belastinggeld naar grote energiemultinationals stromen. In beide gevallen wrijven de multinationals zich in de handen.

Nochtans is er volgens de laatste wetenschappelijke inzichten van energieregulator CREG bij een kernuitstap géén behoefte aan bijkomende gascentrales. Het federaal planbureau schreef in 2017 al dat de bevoorradingszekerheid bij een kernuitstap gegarandeerd zou kunnen worden als we de bestaande thermische capaciteit behouden (2). Het klopt dus niet dat we kerncentrales of nieuwe gascentrales nodig hebben opdat het licht zou blijven branden. Dat komt onder andere door een betere interconnectiviteit met onze buurlanden en een forse stijging aan productiecapaciteit daar, maar ook bij ons, onder meer in de windmolenparken op zee. Dat wil echter niet zeggen dat we niet massaal moeten investeren.

We staan voor een cruciale keuze

Voor de omslag naar 100% hernieuwbare energie zijn massale overheidsinvesteringen nodig. In plaats van te discussiëren over hoeveel belastinggeld we al dan niet geven aan grote energiemultinationals voor kerncentrales of nieuwe gascentrales, zouden we beter alle investeringen bundelen in een openbare investeringsmaatschappij die volop inzet op energiebesparing, 100% hernieuwbare energie en energie-opslag. Onder deze omstandigheden is het perfect mogelijk om een nucleaire uitfasering te plannen zonder stroomuitval, zonder investeringen in gascentrales, zonder afhankelijk te zijn van buitenlandse leveranciers. De meeste studies die momenteel in omloop zijn, houden geen rekening met dit scenario.

De cruciale vraag is dus hoe de publieke investeringen ingezet worden. Investeren we deze in technologieën van het verleden voor de privé-winsten van grote aandeelhouders of maken we de radicale keuze voor energiebesparing, -opwekking en -opslag in publieke handen?

Publieke planning is onmisbaar

De grootste belemmering voor een beleid dat de klimaatcrisis ten gronde aanpakt, is de kortzichtigheid van privé-investeringen, die wachten op subsidies om de investeringen winstgevend te maken. Alleen een doordachte en gecentraliseerde aanpak van de ecologische transitie maakt het mogelijk om de prioritaire investeringen in verschillende sectoren te plannen. Een beleid dat in de eerste plaats inzet op isolatie, energiebesparing en warmterecuperatie, en slechts in de tweede plaats op energie-infrastructuur en energieopslag.

Op het moment dat de Europese Commissie aankondigt haar klimaatdoelstellingen te verhogen naar -55% tegen 2030, wordt bij ons het debat gereduceerd tot de keuze van subsidies voor kernenergie (3) of gascentrales. De N-VA dreigt met het blokkeren van verdere klimaatactie. Met de Vlaamse regering blokkeert ze actief elke vooruitgang op Europees niveau en blijft ze, ondertussen als enige, halsstarrig vasthouden aan een ambitie van -35% (4). Maar ook de progressieve partijen zitten vast in een marktlogica die hen verhindert om in te zetten op een energietransitie die zowel ecologisch als sociaal is.

We kunnen niet aanvaarden dat zij de kernuitstap zouden uitstellen en weigeren de absoluut noodzakelijke afslag naar de energietransitie te nemen. Het is nu tijd om van logica te veranderen. De energietoekomst is hernieuwbaar en publiek, niet nucleair en privé.

Thierry Warmoes is volksvertegenwoordiger voor de PVDA in de commissie Energie en Klimaat van het federaal parlement.