Hoog tij(d) voor een revolutie

In 2015 beloofden wereldleiders op de klimaattop in Parijs de temperatuurstijging van de aarde te beperken tot “ver onder de 2°C” en zelfs te “streven naar 1,5°C”. Wetenschappers kregen de opdracht uit te zoeken hoe die beloftes werkelijkheid zouden kunnen worden, vandaag komen ze met hun huiswerk. Net op tijd voor de klimaattop eind dit jaar in Katowice waar het gebrek aan ambities bovenaan de agenda staat.

Op dit moment is de aarde al een graad opgewarmd en zijn de gevolgen overal ter wereld voelbaar, ook bij ons. Of daar straks nog een halve of een hele graad bijkomt is een wereld van verschil, stellen de wetenschappers van het IPCC. Zo zullen er minder extreme weersomstandigheden zoals droogtes of overstromingen zijn bij een stijging van 1,5°C dan bij 2°C. Minder dier- en plantensoorten zullen uitsterven. Het zeeniveau zal trager en minder hoog oprukken, waardoor zo’n tien miljoen mensen minder zullen worden blootgesteld aan de gevolgen daarvan. Honderden miljoenen mensen kunnen gespaard worden van armoede, honger en ziekte als we de 1,5°C halen. Het rapport geeft klimaatactivisten en bezorgde burgers munitie om verhoogde ambities te eisen van de beleidsmakers.

Want na duidelijke argumenten over het waarom, volgt de boodschap dat het kan. De wetenschappers werkten verschillende scenario’s uit die ons in staat zouden stellen de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C. Niet makkelijk, geven ze toe. Integendeel. De snelheid en de schaalgrootte waarop de verandering moet gebeuren is ongezien in de menselijke geschiedenis. Er moet een snelle en verregaande omwenteling komen die alle sectoren omhelst. Een (r)evolutie in energie, landbeheer, gebouwen, transport en de industrie.

Tien cruciale jaren

Er is geen tijd meer voor getalm. Waar het moment van klimaatneutraliteit voor 2°C nog ligt rond 2075 moeten we voor 1,5°C de klus klaren tegen 2050. Voor de geïndustrialiseerde landen – die al in 1992 beloofden het voortouw te nemen in de strijd tegen de klimaatopwarming – is dat dus nog veel vroeger. De deadline staat voor de deur, de komende tien jaar zijn cruciaal. En de wetenschappers van het IPCC herhalen wat ze al jaren zeggen: hoe langer we wachten, hoe hoger de prijs van inactie.

Enkele van de scenario’s gaan uit van een serieuze “overshoot”, waarop we teveel broeikasgassen uitstoten die we dan later weer uit de atmosfeer halen. Probleem daarbij is dat veel van de technieken om dat te doen nog in de kinderschoenen staan, gevaren inhouden of een negatieve impact hebben op water- en landgebruik. De klimaatdoelstellingen komen dan in conflict met andere doelstellingen zoals de uitroeiing van honger en armoede. De meest ambitieuze scenario’s daarentegen, waarin we op korte tijd fossiele brandstoffen bannen, hebben een positieve impact op armoede, ongelijkheid en honger, besluit het rapport. We hebben enkel maar te winnen bij een snelle en daadkrachtige aanpak.

Alles behalve de huidige gang van zaken dus. De plannen die nu op tafel liggen schieten ruim tekort om de beloftes van het akkoord van Parijs waar te maken. Momenteel stevenen we af op een opwarming van 3°C. De ambitie moet omhoog. En wel nu. Het Parijs-akkoord regelt de vermindering van uitstoot tot en met 2030. Maar als we niet méér ons best doen voor 2030, kunnen we dat erna nooit meer rechttrekken, stelt het IPCC-rapport.

Achterop hinken

De gigantische kloof tussen woord en daad is agendapunt nummer één op de klimaattop in Polen later dit jaar. Vooral de geïndustrialiseerde landen hinken hopeloos achterop, inclusief de Europese Unie. Onlangs liet Europees klimaatcommissaris en voormalig oliebaron Miguel Arias Canete nog weten de klimaatambities toch niet te willen verhogen. Op 9 oktober komen de ministers samen op de Europese milieuraad en wordt het EU-standpunt voor de klimaattop vastgelegd. Verschillende lidstaten ijveren voor meer ambitie, onze regering blijft stil. Een recent overleg met de Benelux viel in het water toen Marghem niet kwam opdagen. Het resultaat was dan de zoveelste mooie belofte op papier dat er binnenkort een betere belofte komt.

Intussen beseft iedereen dat we er met zo’n beschamend gebrek aan visie en wat gerommel in de marge niet gaan komen. We hebben nood aan een ambitieus en sociaal rechtvaardig klimaatplan, om van ons land een voortrekker te maken in de strijd tegen de klimaatopwarming. Als de vaudeville met de kerncentrales van de afgelopen weken iets toont, dan is het de totale afwezigheid van een toekomstgerichte energiepolitiek.

Vier ministers, geen visie

We hebben vier ministers maar geen visie. Zonder een coherent plan dat met voldoende financiële middelen wordt ondersteund zal elke klimaatpolitiek dode letter blijven, onvoldoende en te laat om de catastrofes die ons wachten af te wenden. Bovendien moeten de overheid en de burgers het heft zelf in handen nemen, om te breken met de winstlogica van de grote monopolies die de transitie blokkeren. In Duitsland maakte de sluiting van de kerncentrales na aanhoudend burgerprotest plaats voor honderden stadsbedrijven en coöperatieven die volop de kaart van hernieuwbare energie trekken.

We staan voor een enorme uitdaging die ongezien is in de geschiedenis van de mensheid. Het wetenschappelijke rapport van het IPCC vertelt ons dat we de kloof tussen woord en daad kunnen dichten. Mits de nodige politieke moed aan de dag wordt gelegd. Moed om verder te kijken dan de volgende verkiezingen. Moed om te breken met de kortetermijnwinstlogica die onze economie beheert. Moed om een langetermijnplan uit te stippelen om ons doel te bereiken, het heft in handen te nemen en de nodige investeringen te voorzien. De reactie van de wereldvermaarde Belgische klimaatwetenschapper Jean-Pascal van Ypersele op het nieuwe IPCC-rapport vat het goed samen: “We hebben een revolutie nodig.”

Natalie Eggermont (PVDA) is oprichtster en vrijwilliger Climate Express