Hoe het capaciteitstarief de energiekosten voor veel gezinnen in Vlaanderen nog verder doet stijgen

Wie zijn energiefactuur eens van dichterbij bekijkt, ziet een dure optelsom van allerlei verschillende onderdelen. Zo heb je een energiekost (de prijs voor elektriciteit/gas), transmissienetkosten, allerlei taksen, heffingen, BTW, maar ook distributienetkosten. Daarmee betaal je voor het gebruik en onderhoud van de distributienetten. Dat is het geheel van de elektriciteitskabels zoals je die kan terugvinden in jouw straat of wijk. Tot voor kort werd de kost van het distributienettarief berekend op basis van je totale energieverbruik. Met andere woorden: naargelang je elektriciteitsverbruik veranderde, volgden je netkosten fijntjes mee. Het capaciteitstarief is een nieuwe rekenmethode om de distributienettarieven voor elektriciteitsverbruik te bepalen. 

Wat kost mij dat?

Onderzoekers van de Universiteit Gent hebben berekend dat 40% van alle Vlaamse huishoudens door het capaciteitstarief een hogere energiefactuur zullen krijgen. Vooral kleine afnemers en huishoudens met een erg hoog elektriciteitsverbruik (door accumulatieverwarming bijvoorbeeld) zullen een merkbare stijging voelen. Voor sommige gezinnen kan die oplopen tot een meerkost van €100 euro per jaar. Door de complexe rekenmethode en afhankelijkheid van diverse factoren, is het voor veel mensen niet meteen duidelijk wat het capaciteitstarief voor hen precies betekent. De Vlaamse energieregulator (VREG) heeft op haar website een rekenmodule geplaatst waarmee je de impact van het nieuwe tarief kan proberen berekenen. Helaas zijn de resultaten van die simulator slechts een zeer ruwe inschattingen van de werkelijke uitkomst.

Wat is het doel van het capaciteitstarief? 

De toenemende elektrificatie van verwarming en vervoer zet onze stroomnetten onder druk. In verschillende dorpen is het al voorgevallen dat wanneer de zon fel schijnt, de stroom die opgewekt wordt via zonnepanelen niet op het net raakte. Dat verschijnsel heet netwerkcongestie, is niet goed voor de spanningskwaliteit en zelfs schadelijk voor je elektrische apparaten. Netbeheerder Fluvius kan dit probleem oplossen door het net te verstevigen met dikkere kabels en betere infrastructuur, maar dat kost geld. Om dit soort investeringen in het elektriciteitsnetwerk af te remmen hebben energiebollebozen een alternatieve ‘oplossing’ bedacht. “Wat als we in plaats van het net voldoende te verstevigen, pieken proberen vermijden door het gedrag van gezinnen met hogere prijzen proberen te sturen?”

Vanaf nu zullen gezinnen die pieken veroorzaken, omdat ze bijvoorbeeld huishoudelijke taken op hetzelfde tijdstip uitvoeren, meer moeten betalen. Gezinnen die kunnen spreiden krijgen een korting. Energie spreiden doe je door je verbruik te monitoren, en dat lukt het best als je investeert in toestellen die automatisch met jouw meetgegevens aan de slag kunnen zoals een ‘slimme’ vaatwasser of een moderne warmtepomp. Alleen zijn die toestellen ontzettend duur en voor de meesten niet betaalbaar. Wie zich een elektrische auto kan veroorloven met een slimme laadpaal komt er met het capaciteitstarief goed vanaf. De batterij van die auto kan namelijk bijspringen als de vraag naar stroom groot is, en zo piekverbruik beperken. 

Daarnaast heeft Fluvius zelf gezegd dat een tarief op basis van pieken alleen niet voldoende is om het elektriciteitsverbruik van mensen “voldoende af te remmen”. Daarom voert de netbeheerder dit jaar een onderzoek naar de mogelijkheid om het capaciteitstarief tijdsafhankelijk te maken. Dit betekent dat elektriciteitsgebruik ‘s ochtends bij het opstaan en ‘s avonds tijdens het koken binnenkort nog duurder zal worden omdat de vraag op die momenten het hoogst liggen.

Sociale aanpak

De verdere elektrificatie van onze samenleving is nodig. Dat onze netbeheerder en de regulator op de centen proberen te letten is niet meer dan normaal. Maar dat ze in een periode waarin miljoenen gezinnen lijden onder torenhoge energiefacturen een mini-belastingshift doorvoeren die geen rekening houdt met sociale situaties, dat is onbegrijpelijk. Fluvius en de VREG verdedigen het capaciteitstarief door het een eerlijkere verrekening van de kosten te noemen, maar het enige wat zij doen is een maatschappelijk probleem opnieuw individualiseren. Men gaat er - net zoals bij een kilometerheffing of koolstoftaks - vanuit dat iedereen controle heeft over zijn eigen verbruik. Dat je als individu zelf verantwoordelijk bent voor de oplossing ervan en dat als je die oplossing niet kan leveren, je dat maar financieel moet doen.

Het wordt dringend tijd dat we overschakelen naar een sociale aanpak op de uitdagingen van de elektrificatie. We moeten ons energiebeleid focussen op gezinnen ondersteunen om minder energie te gebruiken, niet op financieel straffen. In de energiesector worden momenteel miljardenwinsten gemaakt. Laat ons die middelen gebruiken om het beleid van morgen te financieren. Laat ons investeren in projecten om woningen van hele wijken tegelijk beter te isoleren. Laat ons investeren in meer en degelijk openbaar vervoer om de nood aan personenwagens te beperken. Tijd om een sociaal energiebeleid te voeren, waarbij de mensen centraal staan.