Hoe de effectentaks de grote vermogens ongemoeid laat

Op 1 oktober 2020 kondigden formateurs Alexander De Croo (Open Vld) en Paul Magnette (PS) trots de geboorte van de Vivaldi-regering aan. Magnette was er als de kippen bij om te stellen dat er in 2021 “een vermogensbelasting” komt, en dat “we het bankgeheim zullen opheffen”. (Le Soir, 3 oktober 2020)

Een paar dagen later laat MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez weten dat het gaat om de effectentaks. En dat er geen vermogenskadaster komt, en ook geen opheffing van het bankgeheim.

Die zogezegde bijdrage van de “sterkste schouders” is niet meer dan een copy-paste van de effectentaks van de zeer rechtse regering-Michel, de voorganger van de Vivaldi-regering.

De regering-Michel bedacht een belasting die vooral symbolisch was. Een belasting enkel op effectenrekeningen, dat zijn bankrekeningen waarmee je aandelen en andere financiële producten kan kopen en verkopen. Dat is in feite de enige formule waarvoor noch de opheffing van het bankgeheim, noch een vermogenskadaster nodig is. De liberalen leggen dus hun taboes op aan de sociaaldemocraten en de ecologisten.

Het ABVV had in zijn memorandum voor de verkiezingen van 2019 nochtans gewaarschuwd: “Het ABVV pleit voor de invoering van een echte vermogensbelasting in België. De maatregelen van deze regering zoals belastingen op speculatie of de effectentaks zijn grotendeels ontoereikend. We kunnen ze beschouwen als een rookgordijn.”

Het ACV vond deze belasting ook “zeer bescheiden gezien de welvaartsongelijkheid in België”.

Vivaldi recycleert echter dit rookgordijn, en neemt daarbij zelfs het microscopische belastingtarief van 0,15% van de versie-Michel over.

Toch zijn er enkele aanpassingen. Een van de aanpassingen is de verhoging van het vermogen waarop de taks van toepassing is: dat gaat van 500.000 euro naar 1 miljoen.

De belasting is ook niet langer van toepassing op personen, maar wel op de effectenrekeningen zelf. Stel dat vier personen een effectenrekening van 1,2 miljoen euro hebben (bijvoorbeeld, de vier erfgenamen van een overleden houder), dan zijn zij onderworpen aan de belasting, terwijl het financieel vermogen per persoon slechts 300.000 euro bedraagt. En omgekeerd, als eenzelfde persoon drie effectenrekeningen van 900.000 euro bezit, kan die misschien wel door de mazen van het net glippen en de belasting omzeilen

Het grootste probleem met de effectentaks bis ligt nochtans elders. Het fundamentele gebrek is dat slechts één element van het vermogen wordt geviseerd, namelijk het geld dat op een effectenrekening staat. Alle andere soorten vermogens zijn uitgesloten. Daaronder vallen bijvoorbeeld de onroerende goederen, maar vooral de financiële activa zonder een effectenrekening. En dat is net waar het vermogen van de allerrijksten zit. De bijdrage van de sterkste schouders richt zich dus niet echt op de sterkste schouders ...

Dit onderscheid dat gemaakt werd tussen verschillende soorten vermogens was een van de redenen waarom de effectentaks van de regering-Michel in 2019 vernietigd werd door het Grondwettelijk Hof, dat de tekst discriminerend achtte. De versie van de regering-De Croo pakt andere bezwaren van het Hof aan, maar niet de meest fundamentele, namelijk dat andere soorten vermogens onbelast blijven. Enkele voorbeelden.

Jef Colruyt: 3,2 miljard euro vermogen, 0 euro belasting

Neem nu baron Jef Colruyt, de zevende rijkste Belg met een vermogen van 3,2 miljard euro.4 Zijn vermogen boerde goed tijdens de coronacrisis en bestaat voornamelijk uit aandelen van Colruyt Group.

Wat doet een kleine of middelgrote belegger die Colruyt-aandelen wil kopen? Hij of zij gaat naar de bank, opent een effectenrekening en vraagt via homebanking om bijvoorbeeld duizend Colruyt-aandelen van 49 euro te kopen voor een bedrag van 49.000 euro. Via deze bankrekening kan de belegger ook de eventuele dividenden van de Colruyt Group ontvangen en uiteraard de aandelen doorverkopen. De effectenrekening is dus het instrument van de relatief “kleine spelers”, ook al kan hun vermogen oplopen tot meer dan een miljoen euro.

Jef Colruyt bezit zijn Colruyt-aandelen niet met een effectenrekening, maar op naam. Die zijn ingeschreven in het aandelenregister dat elke vennootschap moet bijhouden. Dit register bevat onder andere het totaal aantal uitgegeven aandelen, het aantal aandelen dat elke aandeelhouder in zijn bezit heeft en de identificatiegegevens van zowel natuurlijke personen als ondernemingen.

De Colruyt-aandelen zijn dus in het bezit van twee soorten aandeelhouders: degenen die bekend zijn bij de Colruyt Group via het aandelenregister en degenen die bekend zijn bij de banken via effectenrekeningen. Enkel de tweede categorie betaalt de effectentaks.

Dus, hoe groot is de effectentaks die de familie Colruyt betaalt op de ongeveer 77 miljoen Colruyt-aandelen die ze bezit? Nul euro, want ze heeft geen aandelen via effectenrekeningen. Net als alle andere superrijke Belgen bezit ze aandelen op naam en zal ze nooit, zoals gewone boerenpummels, een effectenrekening openen bij een bank.

Een andere miljardairsfamilie, de familie Boël, is via haar holding Sofina een grote aandeelhouder van Colruyt. Ze bezit zo’n 7,5 miljoen aandelen. Op dezelfde manier houdt Sofina aandelen op naam die ingeschreven zijn in het register van Colruyt. Ook zij zal dus geen euro effectentaks betalen.

Luc Bertrand en zijn dochter Alexia: 17 miljard euro vermogen, 0 euro belasting

Baron Luc Bertrand is voorzitter van de machtige, beursgenoteerde holding Ackermans & van Haaren. AvH is actief in onder andere de baggersector (DEME), het bankwezen (Delen), onroerend goed, etc. De baron is getrouwd met Fabienne Ackermans, een telg uit een van de twee historische aandeelhoudersfamilies van de groep. Samen zetten ze politica Alexia Bertrand (MR) op de wereld. De families Bertrand en Ackermans en van Haaren bekleden de twaalfde plaats op de lijst van rijkste Belgen, met een vermogen van 1,7 miljard euro.

Alexia Bertand is momenteel fractieleidster van de MR in het Brussels Parlement. Ze is ook zaakvoerster van AvH en maakt zo deel uit van papa’s bestuur. Ze bekleedde die functie al toen ze kabinetchef was van de liberale vicepremier Didier Reynders in de regering-Michel. Daar moest zij onderhandelen over de eerste versie van de effectentaks. Aangezien haar familie 0 euro bijdrage betaalt, kunnen we vermoeden dat ze deze belasting vlotter heeft goedgekeurd dan mocht het gaan om een echte vermogensbelasting.

De functie van een holding is aandelen bezitten in andere bedrijven. Dat is zeker het geval voor AvH dat grote aandelenpakketten heeft van talrijke bedrijven in diverse sectoren, maar nooit via effectenrekeningen.

De families Bertrand, Ackermans en van Haaren bezitten 33% van de AvH-aandelen via een reeks bedrijven. Zet je schrap: deze gezinnen besturen de Nederlandse Stichting Administratiekantoor Het Torentje, die de Nederlandse onderneming Palamount SA bestuurt, die de Luxemburgse onderneming Apodia International Holding BV bestuurt, die de Nederlandse onderneming Celfloor SA bestuurt, die de Luxemburgse onderneming Belfimas SA bestuurt, die de Belgische onderneming Scaldis Invest SA bestuurt, die eigenaar is van 33% van AvH.

In heel deze waterval is nergens sprake van aandelen via effectenrekeningen. De Bertrands en co. betalen dus nul euro belasting op de effectenrekeningen.

De familie Boël: kastelen en duizenden hectaren domein, en 0 euro belasting

Zoals al gezegd, valt ook vastgoed buiten het domein van de taks die de sterkste schouders zou aanspreken. Waarom? Paul Magnette verduidelijkt: “De effectentaks was de veiligste weg. (...) De federale overheid heeft alleen iets te zeggen over roerende goederen, omdat de onroerende goederen een bevoegdheid van de gewesten zijn.” (La Libre Belgique, 1 december 2020)

Deze verklaring is een flagrante onwaarheid die geen enkele jurist zou durven te verdedigen. De PS-Kamerleden hebben trouwens een wetsvoorstel ingediend om een (federale) belasting in te voeren op grote onroerende en roerende (financiële) vermogens. Als Vivaldi onroerend goed niet aanpakt, is dat eerder omdat verschillende databanken dan zouden moeten samengevoegd worden. Dat zou namelijk neerkomen op een vermogenskadaster, en dat is een liberaal taboe.

Neem nu de familie Boël.Volgens journalist Ludwig Verduyn bezit de nummer 16 op de lijst van rijkste Belgen een financieel vermogen van 1,6 miljard euro via de Sofina holding – bestuurd door voormalig premier Guy Verhofstadt.

Als we verder kijken dan degenen die de naam Boël zelf dragen, maar alle nakomelingen van de oprichter van het kapitalistisch imperium, Gustave Boël (1837-1912) meerekenen – via huwelijken verbonden met andere rijke families (denk aan Bracht, de Spoelberch, Emsens, Goblet d’Alviella, Janssen, Solvay, Thys, Vaxelaire …) dan komen we aan een bedrag twee tot drie keer hoger ligt, zelfs als men de specifieke vermogens van verwante families buiten beschouwing laat. Bovendien wordt hun immense vastgoedbezit daar niet bijgerekend.

Zo bezit Domanoy, het gezamenlijke vastgoedbedrijf van de nakomelingen van Gustave Boël, alleen al 2.400 hectare grond in Waals-Brabant, naast eeuwenoude boerderijen en andere gebouwen. Verder bezitten veel van deze nakomelingen zelf kastelen en landgoederen.

Enkele voorbeelden: het kasteel van Chenoy – met 140 kamers – van graaf Pol Boëlin in Court-Saint-Etienne, het Beauregard-domein van Jacques Boël – de ex-vader van Delphine –, het kasteel van Goblet d’Alviella van graaf Richard Goblet d’Alviella, het Champia-domein van graaf Michaël Goblet d’Alviella, burgemeester van Court-Saint-Etienne, het kasteel van Michel Boël in Watermaal-Bosvoorde, het kasteel van Wavrin dat de schoonzoon van graaf Pol Boël bewoont in La Louvière, het immense en weelderige Janssen-domein in Terhulpen – een leefgebied waarin je een auto nodig hebt om van het ene naar het andere herenhuis te gaan –,het kasteel van Lombise van Marc-Éric Janssen de la Boëssière-Thiennes ...

Hoewel de kastelen en parken gigantisch zijn, gaat het vaak om tweede verblijven. Ze bezitten ook herenhuizen in Brussel, villa’s in Knokke-Zoute, chalets in de Alpen, landhuizen in de Provence en nog andere prestigieuze residenties. Hoeveel belasting wordt er geheven op de effectenrekeningen van de financiële en onroerende vermogens van de Boëls? Nul euro.

Marc en Nicolas Saverys: enorme jachtgebieden, 0 euro belasting

De familie Saverys was vroeger actief in de voormalige scheepswerven van de Boelwerf. De familie is rijk geworden door een pak overheidssteun voor deze sector in moeilijkheden te verduisteren. Dankzij deze buit zit de huidige generatie er warmpjes bij.

Nicolas Saverys, de 54ste rijkste Belg met een vermogen van 421 miljoen euro staat aan het hoofd van het maritieme gastransportbedrijf Exmar bestuurder was. Zijn broer Marc Saverys, de 65ste rijkste Belg met een vermogen van 368 miljoen euro is het hoofd van de Belgische Scheepvaartsmaatschappij CMB. Hun zus Virgine Saverys, de 82ste rijkste Belg met een vermogen van 276 miljoen euro is aandeelhoudster van Euronvav en CMB.

Terwijl Virginie Saverys een lucratieve wijnpassie heeft met aandelen in enkele van de meest gerenommeerde Italiaanse wijngoeden, beoefenen haar broers alleen maar democratische sporten: tennissen, skiën, golfen, zeilen, diepzeeduiken, vliegen met de helikopter en vooral jagen. Marc en Nicolas zijn eigenaar van een groot deel van het bos in de regio Saint-Hubert – de jachthoofdstad van België – om herten of everzwijnen te schieten.

De Vlaamse bazen zijn veranderd in de heren van deze Waalse contreien waar ze gevleid en bediend worden door lokale mandatarissen. Om te vleien is niets beter dan de adrenaline van een jachtpartijtje. Je moet alleen verzekeren dat er een overvloed aan illegaal gevoed wild is om te voorkomen dat je met lege handen terugkomt.

Eerst kocht de grote broer Marc het kasteel Buchay in Libin. Zijn domein telt 50 hectare park en 700 hectare bos. Hij liet de woning rijkelijk renoveren en installeerde een bibliotheek volledig uit eikenhout. Hij inspireerde zich op de kastelen van de Loirestreek. Om de zondagavondspits op de Ardense autosnelweg te vermijden, verplaatst hij zich met een helikopter.

Nicolas Saverys liet dan weer het kasteel van Warinsart bouwen midden in zijn uitgestrekte bosgebieden tussen Saint-Hubert en Libramont. De privéweg ernaartoe begint op het bijna onzichtbaar kruispunt met de N86 en is een kilometer lang.

Hoeveel bedraagt de belasting van de Saverys op hun effectenrekeningen van hun financiële activa, wijndomeinen, jachtgebieden, kastelen en helikopters? Nul euro.

Thomas Leysen: een indrukwekkende kunstcollectie, 0 euro belasting

De twee snelste manieren om rijk te worden zijn de geboorte en het huwelijk. Thomas Leysen en zijn oudere broer Christian zijn een gevolg van het eerste, terwijl hun vader André Leysen (1927-2015) het tweede toepaste in 1951 met Anna Ahlers. Ze was erfgename van het Duits scheepsagentschap Ahlers dat actief is in de haven van Antwerpen.Voor dit huwelijk voedde hij nog een andere liefde: het nationaalsocialisme. Hij zette zich in voor de Hitlerjugend, de Waffen-SS, het Oostfront en de collaboratie. Het leverde hem vier maanden in de gevangenis op en … vijftig jaar an de top van het bedrijfsleven.

Vandaag de dag is ook Thomas Leysen een prominente bedrijfsleider binnen het Belgisch kapitalisme. Hij is actief in de industrie (Umicore), de financiële sector (KBC) en de pers (Mediahuis). Daarnaast verzekert hij zich van een plaats in de machtige internationale zakenkringen zoals de Bilderberggroep en de Europese Ronde Tafel van Industriëlen. Zijn vermogen van 50,8 miljoen euro brengt hem naar de 374ste plaats in de lijst van rijkste Belgen.

De waarde van zijn grote kunstverzameling blijft echter buiten beschouwing. Hij legde zijn collectie van jongs af aan en voedde die zonder al te veel na te denken hoe. In 2012 verkoopt de familie De Roest d'Alkemade het kasteel Hof ter Linden in de buurt van Antwerpen aan de overheid. De familie ontfutselt zo schilderijen die deel uitmaken van de kadastrale roerende goederen om ze discreet te verkopen aan Leysen. Een zaak die zou eindigen in de rechtbank.

Christian Leysen, 472ste rijkste Belg met “slechts” 37 miljoen euro leidt de bedrijven Ahlers en Anacom. Hij is daarnaast parlementslid voor Open Vld en lid van de Kamercommissie Financiën. Daar schreef hij mee aan een wetsvoorstel om een belastingaftrek toe te staan op de aankoop van kunstwerken. Een daad van broederliefde, zou je kunnen zeggen.

Hoeveel zal de effectentaks bedragen op de financiële vermogens en de kunstcollectie van de Leysens? Nul euro. We veronderstellen dus dat het Kamerlid Christian Leysen geen moeite zal kosten om de effectentaks goed te keuren als het wetsontwerp voorligt in de Kamercommissie Financiën.

De dertig Belgische miljardairs: een totaal vermogen van 83 miljard euro, nul euro belasting

Een laag belastingtarief toegepast op een belastbare basis die lijkt op een blok emmental waarvan de gaten groter zijn dan de kaas ... verwacht niet dat de effectentaks veel zal opbrengen

Volgens de ramingen van de FOD Financiën – die zich baseert op de jaarlijkse enquêtes van het adviesbureau Capgemini – zouden 132.000 Belgen een financieel vermogen bezitten van meer dan een miljoen. Hun gemiddeld vermogen zou 2,5 miljoen euro bedragen. Dat komt neer op een totaal vermogen van 330 miljard euro. De FOD Financiën schat dat 54% van dit bedrag op een effectenrekening staat. De belasting van 0,15% zou dus van toepassing zijn op een vermogen van 178,2 miljard euro, goed voor een opbrengst van 267,3 miljoen euro voor de natuurlijke personen.

Daar komt 161,4 miljoen bij, aangezien de belasting ook geldt voor de effectenrekeningen van bedrijven. De Belgische niet-financiële ondernemingen hebben naar schatting 717,4 miljard euro aan beleggingen, waarvan 15% op effectenrekeningen van meer dan 1 miljoen euro. Dat staat gelijk aan 107,61 miljard met een aanslagvoet van 0,15%, of 161,4 miljoen euro veronderstelde inkomsten voor bedrijven

De volledige opbrengst van de effectentaks bis (natuurlijke personen en bedrijven) zou dus 428,7 miljoen euro bedragen. Dat komt overeen met nauwelijks 0,36% van de door de federale overheid geïnde belastinginkomsten.¹

We kunnen deze opbrengst van 428,7 miljoen ook vergelijken met de opbrengst van de miljonairstaks van de PVDA, al was het maar voor de dertig miljardairsfamilies in België. Aangezien hun gecumuleerd vermogen 83 miljard euro bedraagt18, zou de jaarlijkse opbrengst oplopen tot 2,5 miljard. In plaats daarvan brengt de effectentaks op het vermogen van die miljardairs nul euro in het laatje.

Conclusie: laten we de echte miljonairstaks verdedigen en niet effectloze effectentaks bis. De miljonairstaks kan in totaal 8 miljard euro opleveren, waarmee we kunnen investeren in pensioenen, gezondheid, onderwijs, klimaatbeleid ...

1. Belastingontvangsten geïnd door de federale overheid voor 2021: 119,3 miljard €, cf. Begroting 2021, Algemene toelichting, p. 99