Het plan van de PVDA om prijzen van brandstof en basisgoederen te blokkeren

1. De brandstofprijs weer onder 1,40 euro per liter brengen

Brandstof is onbetaalbaar geworden. Veel mensen hebben geen alternatief, waardoor ze vaststellen dat ze moeten gaan werken om de brandstof te kunnen betalen om te kunnen gaan werken ... De gezinnen zijn de grote verliezers in dit verhaal, maar er zijn ook twee grote winnaars: de oliemultinationals, die recordwinsten boeken, en de overheid, van wie de belastinginkomsten stijgen.

De oliereuzen hebben allemaal recordwinsten aangekondigd voor 2021: 14 miljard voor Total, 18 miljard voor Shell, 21 miljard voor Exxon Mobil. En de overheid, die strijkt door de prijsstijgingen op jaarbasis 1,1 miljard euro op, zo berekende de PVDA-studiedienst.

Vandaag bestaat de helft van de brandstofprijs uit taksen: accijnzen en 21% btw, die je ook nog eens betaalt op de accijnzen. Onder de vorige regering hebben liberalen, CD&V en N-VA die belastingen nog verhoogd. Dat is onhoudbaar. De PVDA pleit daarom voor een verlaging van de accijnzen om de prijs van benzine 95 en van diesel onder de 1,40 euro per liter, inclusief btw, te houden. Dit omgekeerde cliquetsysteem moet radicaal worden toegepast, wat betekent dat men ingaat tegen de Europese regels op dit gebied.

“Toen de banken in 2008 moesten worden gered, bliezen de regeringen alle Europese regels op. Hetzelfde gold voor de bescherming van bedrijven ten tijde van de coronacrisis. Deze keer is het tijd om de werkende klasse te beschermen, gezien de urgentie van de situatie”, zegt Raoul Hedebouw. Om die maatregel te bekostigen kan de regering de extra btw-inkomsten gebruiken, maar ze kan ook de oliemultinationals doen bijdragen via een bijzondere heffing op hun winsten.

De regering had eerst geen oren naar de eisen van de PVDA – en vooral van de bevolking – maar werd gedwongen het geweer van schouder te veranderen door enkele weken geleden eindelijk een omgekeerd cliquetsysteem toe te passen. Deze maatregel stelde echter niet veel voor. De prijs van benzine en diesel ging slechts met 17 cent naar beneden en de prijsverlagingen werden snel ingehaald en uitgewist door nieuwe verhogingen van de brandstofprijzen. Sindsdien gebeurt er niets meer en blijft de regering enorme overschotten aan btw-inkomsten opstapelen. Het is tijd voor actie.

2. De gas- en elektriciteitsrekeningen halveren

De PVDA stelt een schokplan voor om de prijzen van elektriciteit, gas en stookolie te bevriezen en de energierekeningen te halveren. Het is dringend. In één jaar tijd is de energiefactuur van een gemiddeld gezin meer dan verdubbeld, van iets meer dan 2.100 euro tot gemiddeld 5.000 euro voor variabele contracten..

Wij willen de energierekeningen terugbrengen tot het niveau van september 2021 en stabiele prijzen verzekeren. Daartoe pakken wij de onderliggende oorzaken van deze stijgingen aan, namelijk de liberalisering van de Europese energiemarkt, die de prijzen onstabiel en oncontroleerbaar maakt, en de belangrijkste winnaars daarvan, de Europese en mondiale energiemonopolies, die nu van de oorlog profiteren om honderden miljarden winst binnen te rijven.

De liberalisering van de energiesector heeft ertoe geleid dat de prijzen voortaan grotendeels via marktmechanismen worden vastgesteld op Europees niveau. Een groot deel van het gas wordt geleverd via zogenaamde spotmarkten, waar het niet langer wordt verkocht op basis van langetermijncontracten met vaste prijzen, maar op basis van (hyper)kortetermijncontracten van dag tot dag, met veel ruimte voor speculatie door een hele reeks spelers. Dit verklaart de huidige explosie van de gasprijs, ook al is er momenteel geen tekort op de markt. Gas dat op basis van langetermijncontracten wordt geleverd, is nu 2,5 keer goedkoper dan de marktprijs van gas.

Voor elektriciteit betekent het systeem van de marginale kosten dat de prijs wordt vastgesteld op basis van de duurste productiecapaciteit (momenteel gas), waardoor met andere productiewijzen – met name kernenergie in België – enorme overwinsten kunnen worden gemaakt op de rug van de gezinnen, die hun facturen zien exploderen.

Wij willen deze problemen fundamenteel aanpakken. Belgische en Europese maatregelen – zoals de door de Belgische regering voorgestelde verlaging van de btw tot 6% enkel in de zomer – komen veel te laat en zijn volstrekt onvoldoende om de energieprijzen te verlagen en te stabiliseren. Wij zien dat er ook druk is van belangengroepen, met name vanuit de VS, die de Europese energiecrisis als een buitenkans beschouwen om nieuwe markten te veroveren. Het gevolg is dat, in plaats van af te stappen van de logica van de energiebeurzen die de prijzen voor de mensen instabiel maken, de Europese Unie voorstelt om meer Amerikaans schaliegas in te voeren, dat zeer vervuilend en duur is en niets oplost vanuit het oogpunt van afhankelijkheid van externe energiebronnen.

Ons plan daarentegen is erop gericht de energierekening van de werkende mensen onmiddellijk te doen dalen. Daarom pleiten wij voor:

• de permanente verlaging van de btw tot 6% op elektriciteit en gas alsook op stookolie in België,

• de terugkeer naar stabiele energieprijzen op lange termijn op Europees niveau door een einde te stellen aan de marktmechanismen

• het opleggen van een heffing voor multinationale energiebedrijven die sinds het begin van de crisis enorme overwinsten hebben gemaakt

(zie het volledige plan dat onze studiedienst op dit punt heeft uitgewerkt)

3. De prijs van brood en basisvoedingsmiddelen vastleggen

De mensen merken dat de voedselprijzen in de winkels voortdurend stijgen. Er wodt ons verteld dat dit komt door tekorten als gevolg van de oorlog in Oekraïne of de stijging van de energieprijzen die de bedrijven moeten betalen. Hoe dan ook leveren deze prijsstijgingen vaak grote winnaars op: de monopolies van de voedingsindustrie, die hun winsten zien door het dak gaan.

Om deze stijgingen een halt toe te roepen willen wij de prijs van brood en andere essentiële producten – bloem, pasta, rijst, griesmeel en aardappelen – bevriezen. Samen zijn deze goederen goed voor 20% van de voedseluitgaven van de gezinnen, ofwel 1.000 euro per jaar. Maatregelen zoals de maximumprijs voor brood zijn in het verleden al toegepast. Het is absoluut noodzakelijk ervoor te zorgen dat deze basisbehoeften vandaag voor alle mensen toegankelijk blijven. Om te voorkomen dat kleine producenten het gelag betalen, moet deze maatregel worden gefinancierd met een bijdrage uit de overwinsten van de levensmiddelengiganten.

4. Verzekeringsprijzen en huurindexering blokkeren

De prijsstijgingen treffen ook de huisvesting.

De twee grootste verzekeraars van het land, AG en AXA, kondigen voor 2022 aan dat de premies voor woonverzekeringen met meer dan 7% zouden stijgen, in naam van de stijgende prijzen van bouwmaterialen en de kosten van natuurrampen. Toch maakte de sector de afgelopen jaren enorme winsten en betaalden vooral de overheid en de slachtoffers het leeuwendeel van de schade van de overstromingen van 2021. De particuliere verzekeringsmonopolies winnen dus altijd: in naam van de hogere risico's en prijzen van de werken verhogen ze voortdurend de premies die de mensen moeten betalen en wentelen ze de kosten van rampen af op de gemeenschap.

Als gevolg van de indexering zullen huurders dan weer hun huurprijzen in 2022 waarschijnlijk met meer dan 7% zien stijgen, gemiddeld meer dan 600 euro per jaar. Zij zullen dus meer moeten betalen om op dezelfde plaats te wonen.

Wij verwerpen deze verhogingen. Wij willen de verzekeringspremies bevriezen op hun peil van 2021, door de monopolies van de sector te laten betalen. Wij willen ook een maximum vastleggen voor de indexering van de huurprijzen en de onroerende voorheffing tot 2% in 2022, want de overheid en de grote verhuurders mogen zich in volle crisis niet verrijken.

5. De oorlogsprofiteurs moeten betalen

De prijsstijgingen zorgen voor grote winnaars bij de particuliere monopolies. Deze oorlogsprofiteurs moeten de rekening betalen, niet de werkende vrouwen en mannen.

In de eerste plaats de energiemonopolies. Engie, BP, TotalEnergies, Shell kondigen recordwinsten aan door de stijgende gas-, olie- en elektriciteitsprijzen. Volgens officiële cijfers van het Internationaal Energieagentschap zullen de winsten van de Europese energiereuzen in 2022 met meer dan 200 miljard stijgen. Dit betekent dat elk Europees gezin in 2022 gemiddeld 1.000 euro zal betalen om deze superwinsten te voeden.

Ook de voedselgiganten wrijven zich in de handen. AB InBev (14 miljard winst in 2021), Mondelez, Ferrero, Tereos en Cargill kondigen allemaal uitzonderlijke winsten aan als gevolg van de stijgende voedselprijzen. Deze reuzen zijn allemaal actief of zelfs gevestigd in België. Veel van deze bedrijven hebben een quasimonopolie, zij beheersen het grootste deel van de markt en kunnen dus vrij hun prijzen vaststellen en verhogen.

Ook verzekeringsmaatschappijen vormen een zeer winstgevende sector. Tussen 2012 en 2020 hebben zij in België bijna 17 miljard winst geaccumuleerd. Zelfs de overstromingen van 2021 hebben deze winsten niet aangetast. Zo hebben de twee marktleiders, AG Assurance en Axa, in 2021 een winst geboekt van respectievelijk meer dan 500 miljoen en bijna 250 miljoen. Vandaag grijpen ze de gestegen prijzen van de bouwmaterialen aan om de premies van de woningverzekering te verhogen. Tussen 2006 en 2021 stegen die premies in België echter met meer dan 75%, terwijl de prijs van bouwmaterialen slechts met 40% steeg.

Politici en oorlogsstokers die voor militaire escalatie en confrontatie pleiten, zeggen dat we alle kosten van de oorlog en de sancties moeten aanvaarden. Maar het zijn niet zij die de gevolgen dragen, maar de werkende klasse. Ondertussen doen oorlogsprofiteurs en speculanten gouden zaken. Er zijn dringend sociale maatregelen nodig om de koopkracht van de mensen te beschermen door de prijzen van basisgoederen te bevriezen. Deze maatregelen moeten de oorlogsprofiteurs doen betalen door middel van een crisisbijdrage op hun winsten en voorkomen dat zij miljarden blijven opstrijken, en daarbij komaf maken met het liberale beleid dat hen in staat stelt zich te verrijken.