Het Mercosur-verdrag, een gevaar voor mens en milieu
Het vrijhandelsverdrag tussen de Europese Unie en Zuid-Amerika zit in een stroomversnelling. Het akkoord zou een drama zijn voor milieu en landbouw. Maar ook inzake de gevolgen voor de kwaliteit van ons voedsel rijzen belangrijke vragen. Waar gaat het over? Kunnen we dit verdrag nog tegenhouden?
Een handelsverdrag met Mercosur?
De Mercosur-landen (Mercado del Sur, Markt van het Zuiden) zijn Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay. De uitvoer vanuit de Europese Unie (EU) naar Mercosur bedroeg 45 miljard euro aan goederen in 2018 en 23 miljard euro aan diensten in 2017. De EU is ook de grootste buitenlandse investeerder in Mercosur met een aandeel van 381 miljard euro, terwijl Mercosur 52 miljard euro in de EU investeerde in 2017. Met die landen wil de Europese Unie een nieuw uitgebreid handelsakkoord sluiten. Voorlopig gaat het slechts om een principeakkoord van grofweg 17 pagina’s.
De onderhandelingen begonnen in 2000 en zaten meermaals vast omdat de Mercosur-landen meer vlees willen exporteren dan de Europese landen willen toelaten. Sinds 2016 kwamen de onderhandelingen in een stroomversnelling terecht. De reden voor het nu ‘overhaast’ sluiten van een dergelijk akkoord is politiek. Straks komt er een nieuwe Europese Commissie in het zadel. Ook in Argentinië zijn er binnenkort verkiezingen en de volgende regering zou wel eens veel minder vrijhandelsgezind kunnen zijn.(1)
Waar gaat het over?
Het akkoord moet de importtarieven voor onder meer vlees, suiker, tarwe en ethanol flink verlagen. Hierdoor krijgen de vier Zuid-Amerikaanse landen verdergaande en eenvoudigere toegang tot de Europese voedselmarkt, terwijl ze al flinke hoeveelheden afzetten op de Europese markt. Dit baart grote zorgen, vooral aangezien Brazilië enkele maanden geleden besloot om meer dan 150 nieuwe pesticiden toe te laten die in Europa verboden zijn wegens te gevaarlijk.
De Europese markt dreigt te worden overspoeld met goedkoop rund-, kippen- en varkensvlees. Dit vlees wordt onder veel lagere dierenwelzijns- en milieustandaarden geproduceerd dan in de EU, met een veel lagere kostprijs. Europese rundvleesprijzen staan al geruime tijd onder druk. 99.000 ton rundvlees vanuit Mercosur zal deze druk alleen maar verhogen.
De soepelere toegang tot de Europese suikersector zal de oneerlijke concurrentie vergroten. Vooral de pluimveesector wordt bedreigd met extra toegang voor 180.000 ton kippenvlees.(2) De kleinschalige landbouw en de jobs aan beide kanten van de oceaan verdienen bescherming tegen oneerlijke concurrentie uit dit soort landbouwsystemen.
Ook rijzen er vragen over voedselveiligheid en controles. Zo waren er in de betreffende landen al meerdere gevallen van vleesschandalen, is hormoonvlees meer toegestaan en zijn inspectiediensten niet altijd betrouwbaar. In het door de Europese Commissie gepubliceerde document komt het voorzorgsbeginsel niet voor. Dit beginsel houdt in dat als een maatregel ernstige schade kan veroorzaken aan de samenleving of het milieu, de bewijslast bij de voorstanders van de maatregel ligt als er geen wetenschappelijke consensus bestaat over de toekomstige schade.
Als gevolg van massaproductie van onder meer vlees en soja vindt er op grote schaal ontbossing plaats in Zuid-Amerika. Dit bedreigt niet alleen het milieu, de biodiversiteit en de lokale bevolking, maar ook het klimaat. Bomen leveren immers een significante bijdrage aan de wereldwijde CO2-reductie. De extreemrechtse president Bolsonaro van Brazilië is van mening dat landbouw-, mijn- en waterkrachtbedrijven ongeremd hun gang mogen gaan in grote delen van het Amazonegebied. Als Brazilië de strijd tegen ontbossing niet opvoert, zal de uitstoot toenemen met 1,3 gigaton per jaar, stellen Braziliaanse wetenschappers.
Ook milieuorganisaties, wetenschappers en wetgevers uiten kritiek op de deal.(3) De Braziliaanse regering respecteert het akkoord van Parijs bijvoorbeeld niet. Zij ontkent het bestaan van de klimaatverandering, vernietigt het Amazonewoud, wil inheemse stammen uitroeien, vervolgt LGBTI’ers en schendt mensenrechten.(4)
Ons alternatief
Zoals steeds verlopen de onderhandelingen niet transparant. De teksten van handelsakkoorden zouden tijdens de onderhandelingen vrij beschikbaar moeten zijn op het internet, en er zou in elk geval een breed publiek debat over moeten worden gevoerd.(5)
Marc Botenga, Europees volksvertegenwoordiger van de PVDA, pleit voor een win-winhandelsbeleid: “Dit vrijhandelsverdrag is precies het omgekeerde van wat we nodig hebben. Hier worden enkel grote multinationals beter van. Wij willen een win-win voor de landen, win-win voor hun bevolkingen. Ieder land kan zijn rijkdommen via internationale handel gebruiken voor een evenwichtige en duurzame ontwikkeling.”(6)
We hebben eerlijke handel nodig. De PVDA wil niet dat er door vrijhandelsovereenkomsten meer macht naar multinationals gaat. Daarom roept de PVDA op tot het stopzetten van de Mercosur-verdragsonderhandelingen. Eerder verzette de partij zich om soortgelijke redenen ook al tegen TTIP en CETA, de vrijhandelsakkoorden van de Europese Unie met respectievelijk de VS en Canada. Ondanks vele handtekeningen en brieven uit de hele EU en de grote demonstraties gaat de EU toch door met het sluiten van vrijhandelsverdragen. De Europese Commissie luistert niet naar de wensen van de bevolking en sluit nu een vrijhandelsverdrag met Mercosur.
Maar we kunnen dit nog tegenhouden. Als er straks een definitieve tekst komt, moet die ook door de relevante nationale regeringen en/of parlementen worden goedgekeurd. Dat biedt mogelijkheden tot acties. Verschillende landbouwvakbonden hebben die al gelanceerd, want voor het zover is moeten we de onderhandelingen een halt toeroepen.
1 http://ec.europa.eu/trade/policy/countries-and-regions/regions/mercosur/
4 https://www.11.be/component/zoo/item/eu-laat-handel-weer-voorgaan-op-mensenrechten
5 https://www.11.be/component/zoo/item/eu-mercosur-een-akkoord-dat-er-nog-geen-is