Het Franse establishment voert campagne tegen de "Nouvelle union populaire écologique et sociale"

NUPES, oftewel de Nouvelle union populaire écologique et sociale, is de electorale alliantie die in Frankrijk is ontstaan door de samenwerking van de communistische partij, de PS en de Groenen met Jean-Luc Mélenchon en La France Insoumise. Volgens de opiniepeilingen neemt de alliantie in de eerste ronde van de parlementsverkiezingen op 12 juni in een aantal kiesdistricten de leiding. Maar dat deze linkse partijen zich achter een programma scharen dat lichtjes probeert te breken met het huidige neoliberale kader, doet bij het Franse establishment het angstzweet uitbreken.

Het programma van NUPES maakt de jeugd en de werkende klasse net zo enthousiast als het de Franse bourgeoisie verontrust. Om dat te begrijpen, hoef je maar het journaal te kijken of de krantenkoppen te lezen. De meeste kranten zijn overigens in handen van een handjevol Franse miljardairs. Le Point verwijst naar Mélenchon als "de andere Le Pen", terwijl Le Figaro schrijft over de "extremistische wending" die een overwinning van links bij de parlementsverkiezingen zou betekenen. Les Echos wil dat alle Franse leerlingen lessen economie krijgen "om te begrijpen dat bepaalde ideeën niet kunnen werken" en dat "het programma van Jean-Luc Mélenchon, indien uitgevoerd, tot een ramp zou leiden".1 Nog recenter heeft het tijdschrift Capital de kritiek overgenomen van de denktank Terra Nova, die van mening is dat het NUPES-programma tot een "ramp" zal leiden, een "populistisch avontuur" is en "een blijvend effect zal hebben op de koopkracht van de Fransen". Er is duidelijk sprake van paniek.

Aan de kant van de traditionele partijen, zelfs bij diegenen die beweren links te zijn, beschouwen sommige oudgedienden deze alliantie van radicaal links als een klap in het gezicht. Oud-president Hollande (PS) is in opstand gekomen tegen de alliantie van zijn partij met La France Insoumise. Hij noemde het een "onaanvaardbare" toenadering die ingaat tegen "de geschiedenis van het socialisme".2 Oud-premier Cazeneuve, ook een socialist, heeft de partij gewoonweg verlaten: "De nederlaag kan niet alles rechtvaardigen"3

De werkgeverspers uit ook kritiek op de PS, die de Rubicon durft over te steken om zich aan de zijde van radicaal links te scharen: "De PS aanvaardt een akkoord dat haar in het hart raakt. De partij mag op deze manier dan deel uitmaken van een groep, aanspraak maken op overheidsgeld en zich een beetje een radicale uitstraling aanmeten die past bij deze tijd, maar daarmee zal de partij niet meer zichzelf zijn”, zo lazen we in Les Echos van 5 mei.

In slechts een paar weken tijd is publieke vijand nummer één van gezicht veranderd. Het is niet langer Le Pen of extreemrechts dat koste wat het kost moet worden verslagen, maar NUPES. De aanhangers van Macron lijken snel vergeten te zijn dat ze de kiezers van Mélenchon gesmeekt hebben om Le Pen tegen te houden. De gevaren van extreemrechts lijken plotseling te zijn verdampt.

Zelfs extreemrechts mengt zich in het debat. Jordan Bardella, voorzitter van Rassemblement National, verklaarde dat NUPES "een alliantie van alle gevaarlijkste ideologieën van het land" is. Marine Le Pen stelde dat "de logica gebiedt dat de president een meerderheid moet hebben" om zijn programma te kunnen uitvoeren.

Wanneer een enigszins radicaal links programma enkele van de gevestigde regels ter discussie wil stellen, valt de reactie te voorspellen. Meteen barsten de systematische laster- en leugencampagnes los. Jeremy Corbyn in Engeland en Bernie Sanders in de VS hebben met hetzelfde soort campagnes te maken gehad.

In de eerste plaats een kwestie van programma en ongehoorzaamheid aan de Europese regels

Maar wat is er voor de machtigen en de traditionele partijen nu zo eng aan het NUPES-programma? Het programma bevat broodnodige sociale noodmaatregelen als de verhoging van het minimumloon tot 1500 euro netto, het herstel van het pensioen op 60 jaar na 40 dienstjaren, het bevriezen van de prijzen van essentiële goederen (met inbegrip van brandstof), de herinvoering van een vermogensbelasting en de belasting op multinationals, de overgang naar een 32-urenweek voor zware beroepen, een verbod op uitzettingen zonder een voorstel voor publieke herhuisvesting, een vermindering van de uitstoot van broeikasgassen met 65% tegen 2030, het scheppen van een miljoen banen in het kader van de ecologische transitie.

Maar waar het establishment zich nog veel sterker aan stoort, is het feit dat NUPES van plan is de gevestigde Europese regels te negeren. “Waar nodig [zullen wij ophouden] normen toe te passen die onverenigbaar zijn met de ecologische en sociale verbintenissen die in ons programma zijn opgenomen"4, valt te lezen op de website van NUPES. Met deze aankondiging verwijst de alliantie naar de Europese verdragen waarin regels zijn vastgelegd die de overheidsuitgaven wurgen en de markt boven alles beschermen. NUPES is daarom van plan te stoppen met het toepassen van "de onderdelen van het mededingingsrecht die ons beletten strategische bedrijven voor de ecologische transitie te hernationaliseren en openbare polen op te richten, zoals EDF of de autowegen, of biologisch en lokaal voedsel in kantines aan te bieden, of de begrotingsregels die ons vermogen om te investeren in de ecologische transitie beperken."5 Deze intentie om ons te bevrijden uit het neoliberale keurslijf blijkt ondraaglijk voor de bourgeoisie.

Een breuk als voorwaarde voor eenheid

Gezien het Franse kiesstelsel met twee rondes, is het logisch dat men de krachten die beweren links te zijn wil verenigen om zo het aantal linkse verkozenen in de Nationale Assemblee zo groot mogelijk te maken. Maar wat deze electorale unie werkelijk mogelijk maakte, was een trendbreuk bij de kiezer. Pas toen de PS bij de presidentsverkiezingen minder dan 2% haalde en in haar voortbestaan werd bedreigd, besloot ze eindelijk te breken - althans in woorden - met het sociaalliberalisme dat ze de afgelopen decennia zonder blikken of blozen had omarmd. Hetzelfde geldt voor de Groenen, die bij de presidentsverkiezingen minder dan 5% behaalden. La France Insoumise van Mélenchon daarentegen behaalde 22% in de eerste ronde en kon daarom een aantal breekpunten aan haar electorale partners opleggen, waaronder de afschaffing van de Loi Travail (de wet-El Khomri), die destijds onder het presidentschap van François Hollande door de Parti Socialiste werd ingevoerd. Een symbool. Of een overlevingsteken voor de PS, die nog liever een arm afhakt dan dat ze volledig van het politieke toneel verdwijnt. In die zin was deze unie slechts mogelijk op voorwaarde dat de sociaalliberale erfenis van de PS uitdrukkelijk ter discussie werd gesteld.

De broosheid en het gelegenheidskarakter van deze unie is overigens duidelijk voelbaar. De onderdelen van het NUPES-programma die blijk geven van meningsverschillen over fundamentele kwesties zoals de NAVO en Oekraïne zijn hier een goed voorbeeld van.

Welke lessen kunnen we hieruit trekken?

De eerste les is dat je, om de werkende klasse en de jeugd te mobiliseren, een radicaal en inspirerend programma nodig hebt. Een programma dat hoop geeft, breekt met het sociaalliberalisme en een antwoord biedt op de sociale en klimatologische noodsituaties. Mélenchon en zijn beweging, maar ook krachten zoals de Franse communistische partij, zijn erin geslaagd het politieke debat naar links te trekken, kwesties als het pensioen op 60 jaar, prijsbevriezing en loonsverhoging in het middelpunt van de discussie te plaatsen en extreemrechts en zijn favoriete thema's minstens tijdelijk naar de achtergrond te dringen.

Hoewel er momenteel sprake is van een positieve dynamiek, maakt het Franse kiessysteem het voor NUPES zeer moeilijk om een meerderheid in de Nationale Assemblee te behalen. Volgens de opiniepeilingen maakt de alliantie kans op 180 tot 200 zetels, ver verwijderd van de 289 die nodig zijn voor een meerderheid. Maar wat er ook gebeurt, deze campagne voor de parlementsverkiezingen maakt het mogelijk de sociale en ecologische eisen weer zichtbaar te maken en de authentiek linkse stroming in Frankrijk te versterken.

Deze campagne toont ook aan dat wanneer een radicaal linkse kracht groeit en zelfs het kader een beetje uitdaagt, ze voorbereid moet zijn op de onvermijdelijke aanvallen van de bourgeoisie en de traditionele politici. NUPES vormt hierop geen uitzondering. De bourgeoisie heeft nog nooit stilgezeten wanneer zij haar belangen bedreigd zag.

We zagen dat in Griekenland, met de neoreformistische regering van Syriza die onder ongelooflijke druk werd gezet door zowel de Griekse heersende klasse als door de trojka (ECB, IMF, Europese Commissie). Wanneer een politieke kracht maatregelen voorstelt die buiten het gevestigde neoliberale kader reiken, volgt onmiddellijk een felle reactie. De Griekse ervaring heeft ons geleerd, en NUPES zwijgt daarover, dat een parlementaire meerderheid in dit kader zeker niet voldoende is, dat het vooral nodig is een echte krachtsverhouding op het terrein op te bouwen door de werkende klasse voor te bereiden, te organiseren en te mobiliseren (waarbij ook een essentiële rol is weggelegd voor de vakbonden en de brede sociale beweging). Het enthousiasme dat de NUPES-campagne bij links heeft losgemaakt, kan echt iets opleveren als het vooruitgang in die richting mogelijk maakt.

1 https://www.lesechos.fr/idees-debats/editos-analyses/le-penser-faux-de-melenchon-1408021

2 https://www.lefigaro.fr/elections/legislatives/legislatives-2022-un-accord-ps-lfi-serait-inacceptable-et-contraire-a-l-histoire-du-socialisme-juge-hollande-20220428

3 https://www.ouest-france.fr/politique/legislatives-en-cas-d-accord-avec-les-insoumis-bernard-cazeneuve-menace-de-quitter-le-ps-1aa36d4a-cb08-11ec-b8ac-24494cad7a04

4 https://nupes-2022.fr/le-programme/

5 Ibid,