Het falen van de War on Drugs in Antwerpen

Tussenkomst Peter Mertens, gemeenteraad Antwerpen 26 september 2022

Het gigantische verdienmodel met drugs leidt tot zieke toestanden. Granaatinslagen in volkswijken, mensen die schrik hebben, havenarbeiders die onder druk worden gezet, mensen wiens leven wordt vernietigd door drugs, adolescenten die met zware vuurwarpens rondlopen, grote vissen die ermee wegkomen… Nu wordt zelfs de minister van justitie bedreigd.

Hoe is het zo ver kunnen komen? Dat is geen antwoord van Antwerpen alleen, maar de drugsoorlog speelt zich hier wel af in een haven die – zoals iemand zei – niet alleen een Antwerpse haven is maar de haven is van de hele Belgische economie.

Voor ons zijn er vier elementen in de strijd tegen drugs die duidelijk moeten benoemd worden: de rol van de openbare diensten; het principe van ‘follow the money’, de wijkteams als ‘ogen en oren op het terrein’, en het investeren in een brede aanpak van preventie.

1. Nu is duidelijk: de diensten zijn totaal kapot bespaard

Alle diensten in ons land doen hun uiterste best. En wat ze al hebben gepresteerd is, bijvoorbeeld doorheen Sky ECC, is bijzonder. Mijn respect daarvoor. Maar tegelijkertijd zitten alle diensten ook op het tandvlees. Eigenlijk al door het tandvlees. En dat is meteen het eerste punt.
Er is nu een grote oproep om een Antwerps front te vormen om van federaal te eisen meer te investeren in de publieke diensten. Daar sta ik honderd procent achter. Al meer dan twintig jaar zeggen wij dat de besparingen in de overheidsdiensten zich zullen wreken. En vandaag is dat ook zo.

Ik ben ervoor dat wij vanuit Antwerpen een belangrijk signaal geven. Om opnieuw te investeren in de FOD Financiën, bij de Fedederale Gerechtelijke Politie, bij de Douane, bij het Openbaar Ministerie. Natuurlijk is dat een begrotingskeuze. Maar die begrotingskeuze gaat zichzelf deels terugverdienen. Dat hebben we altijd gezegd. Anders gaat die War on Drugs ons handenvol geld kosten, en gaan we altijd achter de feiten aanhollen.

De waarheid heeft haar rechten. Onder de Zweedse regering werd 200 miljoen euro bespaard op de Federale Gerechtelijke Politie. In 2014 beschikte de Federale Gerechtelijke Politie nog over een bezetting van 4778 personeelsleden, in 2021 waren dat er nog 4350. Dat zijn 400 personeelsleden minder. Jan Jambon zette bij zijn aantreden als minister van binnenlandse zaken het mes in het aantal rekruteringen bij de federale politie. Van de 1400 die er beloofd waren hebben er slechts 800 plaatsgevonden. Nu krijgen ze SKy ECC niet meer gebolwerkt. Dat moet dus teruggedraaid.

Hetzelfde verhaal bij de douane. Op de douane wordt al meer dan 15 jaar bespaard door alle verschillende regeringen. Het aantal eerstelijnsdouaniers in de Antwerpse is ondertussen ingeperkt tot 300 à 350 koppen, dat zijn geen VTE’s. Voor 3 shiften in de haven, inclusief luchthaven en diamantcentrum.

Ze geven zelf aan dat ze daardoor slechts 1% van de containers kunnen controleren. Ze krijgen telkens extra taken zonder extra personeel. Voor het toepassen van de sanctiemaatregelen tegen Rusland kwam er niemand extra bij. Het wordt er gewoon ‘bijgenomen’ door het personeel. Ook dat moet dus teruggedraaid.

Bij de FOD Financiën hoor je niets anders: zowat alle regeringen hebben daar op bespaard. Het aantal controleurs is gedaald van 4314 in 2016 naar 3850 in 2022. Onder meer bij de fiscale controle is er een sterke daling. Er zijn dus minder fiscale controleurs.

Bij het Openbaar Ministerie werken ze met een personeelsnorm van 1953. Dan moet men niet alleen snoeien in de prioriteiten. Maar ook nog eens in de prioriteiten van de prioriteiten.

Al deze diensten doen fantastisch werk. Maar de waarheid is dat ze kapot bespaard zijn door een kwarteeuw Paarse en Zweedse en Vivaldi-besparingen. Al die partijen hebben jarenlang buzzwords naar voor gebracht als “snoeien om te bloeien”, “de tering naar de nering zetten”, “lean en mean zijn”, ‘het overheidsbeslag naar beneden halen”. Dat besparingsbeleid heeft gefaald.
En als we vandaag vanuit Antwerpen op tafel kloppen om méér investeringen te eisen is dat tegelijkertijd ook het symbool van die faling.

2. Follow The Money

Al Capone is niet in de bak gedraaid met zijn smokkel, illegale drank of drugs. Maar door zijn belastingfiche.
Wel, we moeten die fiches kunnen zien. 40 miljard, dat is het geschatte bedrag van de jaarlijkse omzet van drugs die er in de Antwerpse haven binnenkomen.
Dat geld moet te volgen zijn. Follow The Money. En dus zouden we er vanuit Antwerpen ook beter voor pleiten dat in het belang van de strijd tegen de drugsmaffia de geldstromen worden blootgelegd, en dus het bankgeheim wordt opgeheven.
Ik kan er echt niet bij dat men politiek zegt “follow the money”, maar dat men vervolgens in Europa of federaal tegen elk initiatief stemt om het bankgeheim op te heffen. België is stilaan een uitzondering in Europa, en ook dat feit maakt het de drugsbendes gemakkelijk.

“We moeten vlugger kunnen optreden zonder eerst zoals nu een zware procedure te moeten doorlopen: eerst een vraag om inlichtingen aan de belastingplichtige, dan afwachten om vast te stellen dat die niet wil meewerken, en dan pas mogen we naar de bank gaan. We moeten korter op de bal kunnen spelen.”

Dat zegt de topman van de Bijzondere belastinginspectie. En hij heeft gelijk.
We moeten de criminelen raken waar het hen pijn doet. In hun portefeuille. Door het bankgeheim af te schaffen worden banken dan verplicht aan de fiscus het saldo mee te delen en een jaarlijkse synthese van de transacties op alle bankrekeningen, individuele rekeningen, rekeningen van dochtermaatschappijen in het buitenland enzovoort. Banken zijn dan ook verplicht te antwoorden op vragen van de fiscus.

3. Wijkteams: ogen en oren op het terrein

Volgens criminoloog Jelle Janssens is een wijkagent niet de oplossing voor het drugsgeweld in Antwerpen, maar is hij of zij wel een hoeksteen in de politiezorg. Wijkteams gaan geen granaatinslagen voorkomen, maar zijn wel oren en ogen op het terrein. Mijn respect voor al die wijkteams die op het terrein actief zijn. Maar ik hoor toch signalen dat men veel backoffice-taken erbij krijgt. Dat men afspraken moet verwerken, bepaalde onthaaltaken moet doen.
Ik ben voor een én én verhaal. Centraal wat moet, decentraal wat kan. Er is niets mis met centralisatie, integendeel. Maar er is ook niets mis om tegelijkertijd ook echt in wijkteams te investeren die de buurt kennen en die een aanspreekpunt zijn voor de mensen.

De volkswijken zijn ook het slachtoffer van deze drugoorlog. Er wordt hier veel verwezen naar de aanpak van Rotterdam. Dan heeft men het meestal over het repressieve luik. Over dat andere luik hoor je weinig. De burgemeester gaat er elke week naar de wijken en praat er met de mensen. Wat hebben ze nodig? Hoe kan de overheid hen helpen? Wat vinden zij het belangrijkste dat er moet gebeuren? “Die vorm van community policing zorgt ervoor dat er veel meer steun is voor de politieoptredens.”, zegt professor Paoli om te besluiten “Een community policing, in combinatie met een intelligence led policing waarbij speurders werken met informanten én informatie die zij in die buurten verzamelen door dicht bij de mensen te staan, werkt veel beter. Verschillende buitenlandse voorbeelden, zoals Rotterdam, bewijzen dat.”

4. Investeren in een brede aanpak van preventie

Tot slot is er ook de kwestie van preventie. Alle actoren zijn het erover eens dat de strijd tegen drugs en druggeweld een brede aanpak vereisen. Ook rond het sociaal weefsel. Het aantal jongeren dat opgroeit in een gezin in armoede is torenhoog, en het zal in deze energiecrisis wellicht alleen maar hoger worden. Heel veel jongeren verlaten de school zonder diploma. Ondertussen blijft men besparen. Dit najaar moeten 20 VTE’s bij jeugdwerking Kras, die er net in gespecialiseerd is om die jongeren terug een volwaardige plaats te geven in de samenleving.

Ja, we zullen nog een aantal jongeren verliezen aan de lokroep van de criminaliteit. Maar ook ja: we moeten knokken voor de toekomst van élke jongere in onze stad. In Amsterdam gaan ze op zoek naar 2,3 miljard euro extra voor onderwijs op maat, meer veiligheid, meer sportfaciliteiten, meer jongerencentra, schuldsanering, begeleiding naar werk. Omdat ze voor elke jongere willen knokken. Dat zouden wij ook moeten doen.