In het Europa van Macron roert het volk zich

Brexit, Salvini, Orban... Voor de traditionele partijen lijkt de tijd rijp om hun beleid in vraag te stellen. Blijkbaar komt de boodschap niet over. Het establishment, de hielenlikkers van Macron, wil zich opwerpen als de scherprechter van de “nationaal-populistische” boemannen. De denkoefening is trouwens ook niet per se gemakkelijk. Het CdH lijkt maar geen overeenstemming te kunnen bereiken of het binnen een Europese Volkspartij wil blijven die de autoritaire Viktor Orban niet uitsluit. De Spaanse liberalen van Ciudadanos hebben zonder aarzelen een pact gesloten met de fascisten van Vox. Toch is er bij Macron, Michel en Verhofstadt geen greintje zelfkritiek te bespeuren. De Europese Unie is een parel, enkel “leugens en onverantwoordelijkheid kunnen haar ten gronde richten”, beweert de Franse president.

Hoe blind kun je eigenlijk zijn? Deze Europese Unie is simpelweg niet houdbaar voor de mensen. Sommige landen lopen stilaan leeg. In het oosten van het continent zijn er landen die tot een kwart van hun bevolking kwijtspeelden. Andere landen worden stilaan industriële woestenijen. Italië heeft in twintig jaar tijd 25% van zijn productiecapaciteit in rook zien opgaan, terwijl andere landen verdrinken in buitenlandse overschotten. Zelfs het ordoliberale Centrum voor Europees Beleid (CEP)¹ schat dat Duitsland door de invoering van de euro bijna 1900 miljard verdiende, terwijl Frankrijk en Italië respectievelijk 3500 en 4300 miljard euro verloren. Astronomisch hoge bedragen. België verloor volgens het rapport 69 miljard, omgerekend 6370 euro per inwoner.

De dogma’s van concurrentie en besparingen creëren en versterken rampzalige ongelijkheden, tussen de staten, maar ook binnen de staten zelf. Terwijl het bbp van Europa groeit, worden 113 miljoen Europeanen bedreigd door armoede of sociale uitsluiting. Dat is bijna een kwart van de hele Europese bevolking. In sommige landen loopt dat percentage zelfs op tot 40% van de bevolking. De conclusies van het Poverty Watch Report 2018² van het European Anti Poverty Network laten geen twijfel bestaan. De Europese Unie telt nu 10% werkende armen. De Duitse linkervleugel hekelt dat in Duitsland 1% van de bevolking ongeveer evenveel rijkdom bezit als de armste 87%.

De Europese Unie legt autoritair bezuinigingen op en wil liberalisering en afbouw van de openbare diensten, zelfs als het volk dat niet wil, zoals bleek in Griekenland in 2015 en in Frankrijk in 2005. Dat leidde tot de opkomst van stromingen waarvan we dachten dat ze voor eens en altijd begraven waren. In Oost-Europa hebben nationalistische bewegingen de wind in de zeilen. In Duitsland, Italië, Groot-Brittannië, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk en België vormen angst en dagelijkse problemen een vruchtbare voedingsbodem voor radicaal-rechts, extreemrechts nationalisme en nieuwe xenofobe stromingen. Als er geen geld is voor sociale huisvesting en openbaar onderwijs, gaan de kleintjes op de vuist om de resterende kruimels te bemachtigen. Door te bezuinigen op het budget voor openbare dienstverlening creëren de eurocraten een sfeer van spanningen en een klimaat van ieder voor zich.

Het zal de eurocraten allemaal worst wezen, ze blijven stug hetzelfde pad bewandelen, met steeds meer autoritair gedrag en steeds minder participatie. Volgens de Franse president en zijn Belgische slippendragers moeten we gewoon blijven doorgaan als voorheen, “er moet meer gebeuren en sneller”. Het beleid dat Macron en Merkel voorstaan, zet de volkeren tegen elkaar op en daarmee zijn zij rechtstreeks verantwoordelijk voor de Europese crisis. Eerst was er de economische crisis en daar komt nu nog een ernstige politieke crisis bovenop. Het vertrouwen in de traditionele partijen heeft een dieptepunt bereikt. In Frankrijk, maar ook in Italië, zijn de traditionele partijen in elkaar gestort.

De bankier die president werd kan het alvast niets schelen. De kloof tussen Macrons woorden en zijn beleid lijkt bijna aan het Belgische surrealisme te grenzen. Blijkbaar zijn de luxekamers van de Europese Unie een perfecte afscherming voor de realiteit, want de vroegere bankier beweert dat hij een Europa wil waar mensen van hun werk kunnen leven. Is hij dan echt vergeten dat hij degene is die de Arbeidswet afbouwde en het statuut van het spoorwegpersoneel uitholde? Als Macron het over convergentie heeft, bedoelt hij de convergentiecriteria van Maastricht. Dat verdrag, dat zelfs de Europese elite niet met veel vertoon heeft durven vieren, heeft de basis gelegd voor de bezuinigingen in Europa. Zijn “Europa dat bescherming biedt” moet niet de openbare diensten of haar burgers tegen de financiële markten beschermen maar de Europese multinationals. In plaats van te investeren in openbare diensten wil Macron de uitgaven voor defensie optrekken. De man die in Frankrijk de afschaffing van het gebruik van glyfosaat op de lange baan schuift, profileert zich op Europees vlak als voorstander van een Europese gezondheidsinstantie, gebaseerd op onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek.

Macron wil de arbeidersklasse voor zich winnen maar komt niet tegemoet aan hun sociale eisen noch aan hun vraag voor basisdemocratie. De mensen willen tegenover die Europese pletwals zelf over hun leven beslissen. Dat streven was de materiële basis voor de eis tot soevereiniteit tijdens de Brexit-campagne. Macron heeft het over een Europa van de vrijheid, maar probeert tegelijk de beweging van de Gele Hesjes te stoppen met flash-ball’s LBD-40 (gevaarlijke rubberen kogels) en GLI-F4-granaten. De vrijheid om te demonstreren wordt zodanig ondermijnd dat zelfs een groot deel van het Europees Parlement en de Raad van Europa zich zorgen maakt. Hij strooit nog meer zout in de wonde door zijn “Grote Debat” te kaderen in zaken die voor het establishment aanvaardbaar zouden zijn. Zo werd de herinvoering van de vermogensbelasting (ISF) automatisch uitgesloten. Dat de mensen er allesbehalve warm voor lopen, blijkt uit het gebrek aan belangstelling voor dat Grote Debat. Jean-Luc Mélenchon kon een blik werpen op de cijfers.³ Als iedereen in aanmerking komt die een gedetailleerde bijdrage heeft geleverd op de internetsite van die grote bevraging, zouden 122.000 mensen deelgenomen hebben, slechts een fractie van de mensen die bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op Macron stemden. Dat gebrek aan belangstelling blijkt ook uit de lage kijkcijfers tijdens de tv-toespraken van de president.

In Italië zorgde het liberale beleid van Matteo Renzi voor het succes van die andere Matteo, de extreemrechtse leider Salvini. Donald Trump zal niet door Hillary Clinton verslagen worden. Dezelfde soep, met alleen een paar andere ingrediënten, zal de eetlust van de mensen niet aanwakkeren. Neen, het alternatief moet van links komen, een links dat zowel het project Europa als het nationalisme met een kritisch oog bekijkt. Een links dat zijn nek durft uit te steken. We hebben een fundamenteel ander Europa nodig. Een Europa dat tegemoetkomt aan zowel de sociale als de democratische ambities van de mensen.

Om Europa te vernieuwen moet er een ambitieus plan komen voor openbare investeringen, dat een einde maakt aan de verdragen voor bezuinigingen en concurrentie. Een vernieuwd Europa dat de neerwaartse sociale spiraal ombuigt tot een opwaartse spiraal. Er moet een bindend Europees principe voor sociale vooruitgang worden ingevoerd. Sterker, de Europese samenwerking moet zich uitsluitend focussen op sociale vooruitgang. Als we samen de strijd kunnen aangaan tegen belastingontduiking en voor een sociale klimaatrevolutie, dan mogen we geen seconde aarzelen. Wanneer de Europese regelgeving achterpoortjes biedt voor sociale dumping of sociale achteruitgang, moet een land kunnen zeggen: neen, dat aanvaarden we niet. Rode kaart. De wederopbouw van Europa vereist sociale ongehoorzaamheid.

Europa heropbouwen betekent dat we dringend werk moeten maken van de democratie. Dat houdt in dat het bestaande burgerinitiatief bindend moet worden gemaakt en dat er een einde moet komen aan de draaideurpolitiek tussen de Europese Commissie en de multinationals en banken. Het is onaanvaardbaar dat de Europese Commissaris voor het klimaat afkomstig is uit de oliesector. Dat een voormalige lobbyist commissaris wordt voor financiële stabiliteit. Dat een voorzitter van de Europese Commissie overstapt naar Goldman Sachs. En tegelijk moeten ook de privileges van de eurocratenkaste worden aangepakt. Als je meer dan 30.000 euro per maand verdient, zoals Jean-Claude Juncker, dan kan je onmogelijk begrijpen wat mensen doormaken.

Laten we duidelijk zijn, dat vernieuwde Europa zal er niet komen door een parlementair amendement. We moeten luisteren naar en steun geven aan de golf van sociale revolte die zich over het continent verspreidt. De gele hesjes zijn niet de enigen. Daarnaast zijn er ook de klimaatbewegingen, de pan-Europese stakingen bij Ryanair, Deliveroo en Amazon, de syndicale solidariteit over de grenzen heen bij Carrefour en Caterpillar, de stakingen en betogingen in Duitsland, Hongarije, Frankrijk en België voor het behoud van de koopkracht, meer levenskwaliteit en eerlijke pensioenen... Uit die strijd zal het nieuwe Europa geboren worden.

Marc Botenga is medewerker van Europees Unitair Links (GUE/NGL) en Franstalig PVDA-lijsttrekker voor het Europese Parlement

1. https://www.cep.eu/en/cep-in-the-media/article/les-allemands-et-les-neerlandais-sont-ceux-qui-ont-le-plus-beneficie-de-leuro.html • 2. https://www.eapn.eu/wp-content/uploads/2019/01/EAPN-2018-Poverty-Watch-Summary-web-version-00.pdf • 3. https://melenchon.fr/2019/02/25/le-grand-debat-quel-degat/