“Hervorming Europese elektriciteitsmarkt nefast voor consument”

In het Europees Parlement steunen alle traditionele partijen – van groenen en sociaaldemocraten tot rechts – het voorstel. Als deze pseudohervorming wordt aangenomen, zullen de elektriciteitsprijzen snel weer omhoog schieten. De energiemultinationals wrijven zich in de handen. We moeten durven kiezen voor overheidsingrijpen om de energiesector uit handen van de multinationals te halen.

Vorig jaar rezen de energieprijzen de pan uit. Mensen konden hun rekeningen niet meer betalen. Tijdens de crisis deden de Europese leiders een jaar lang alsof ze onderhandelden om een oplossing te vinden. Een jaar van discussies en gesprekken dat geen enkele concrete oplossing opleverde voor de werkende mensen. Uiteindelijk kondigde de Europese Commissie een prijsplafond aan dat zo hoog en flexibel was dat het nooit van toepassing zou zijn.

Maar de woede van de mensen in heel Europa zette de instellingen onder druk. Twee gebeurtenissen vielen hierbij op.

In juni 2022 moest Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, op een vraag van ons Europarlementslid Marc Botenga in het parlement toegeven dat het marktsysteem niet langer werkt. “Het moet worden hervormd”, zei ze.

Een maand later gaf ze toe: “De markt is ontwikkeld onder heel andere omstandigheden en met heel andere doelstellingen. Het systeem is niet langer geschikt.” Een opvallende bekentenis, die het einde zou moeten betekenen van het marktsysteem zoals we het kennen. In maart 2023 werd dan ook de hervorming van de elektriciteitsmarkt aangekondigd.

De “doelstellingen” waarnaar de voorzitster van de Commissie verwees, zijn echter niet die van het garanderen van lage prijzen voor de Europese gezinnen. In de tekst die de Commissie voorstelt, zien we een hele reeks maatregelen die de markt – die zogezegd niet meer geschikt zou zijn – nog versterken. Sommige van die maatregelen druisen in tegen de bescherming van de burger.

Afschaffing van prijsregulering

Ten eerste schaft de hervorming de gereguleerde elektriciteitsprijzen voor particuliere klanten af. Prijzen worden dus nog enkel door de markt bepaald, wat betekent dat vrij kunnen bewegen (en dus stijgen), zonder regelgeving. De mogelijkheden om in te grijpen om de prijzen aan banden te leggen, zijn ook beperkt: blijkbaar heeft de Commissie geen probleem met grote prijsstijgingen waardoor hele gezinnen het zich niet meer kunnen veroorloven zich te verwarmen of eten te koken.

Ten tweede staat de hervorming het gebruik van zogenaamde “contracts for difference” toe. Hoe werkt dit? Er worden een minimumverkoopprijs, die een garantie en verzekering biedt voor energiebedrijven, en een maximumprijs vastgesteld. Energiebedrijven hebben zo contracten die hun een minimuminkomen garanderen, dat niets te maken heeft met de werkelijke kosten van het produceren van elektriciteit. Een uitgelezen kans dus om buitensporige winstmarges te creëren.

Reuzen als Shell, Engie en Total hebben hun winsten tijdens de crisis verveelvoudigd en gigantische bedragen binnengerijfd. Door het gebrek aan een echte winstbelasting en dankzij deze hervorming laat de Europese Unie, inschikkelijk als ze is, deze situatie voortbestaan. Het voorstel van een maximumprijs klinkt daarentegen goed en zou beslist wenselijk zijn. Dit kan mogelijk voorkomen dat de klant te veel betaalt. Maar ook hier schuilt een addertje onder het gras. Deze contracten zijn alleen van toepassing op de levering van elektriciteit tussen grote bedrijven.

Tot slot versterkt de tekst de privatisering van elektriciteit, terwijl het juist een gemeenschappelijk goed zou moeten zijn, toegankelijk voor iedereen, en dus een openbare dienst. Privatisering betekent opnieuw particuliere winsten boven de belangen van de mensen stellen. Zij kunnen niet voorspellen hoe de situatie zich de volgende maand ontwikkelt en komen dus met duurdere elektriciteit te zitten.

Hervorming gesteund door sociaaldemocraten en groenen

Tijdens de onderhandelingen in het Europees Parlement werd dit voorgestelde systeem bovendien gesteund door sociaaldemocraten en groenen, in dienst van de markt. Maar multinationals doen niet aan liefdadigheid. Overal waar ze hun winst kunnen maximaliseren, doen ze dat, tot op de kleinste cent op de rekeningen van de mensen.

De onderhandelingen over de hervorming van de elektriciteitsmarkt zijn nog niet afgerond. Er kunnen nog steeds amendementen worden ingediend en de lidstaten zullen ook hun zegje kunnen doen. De Belgische regering zal dus ook inspraak krijgen. Temeer omdat ze begin 2024 het roterende voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie op zich zal nemen.

Om uit deze spiraal te komen, moeten we van richting durven veranderen.

Wij zijn voorstander van het oprichten van een openbare energiesector, in handen van de gemeenschap en onder democratische controle.

Zo’n overheidsbedrijf kan voor het klimaat ook een geplande transitie garanderen naar de hernieuwbare energiebronnen die we zo hard nodig hebben. Zo kunnen we definitief afstappen van fossiele brandstoffen, die de planeet vernietigen. Zoals in Denemarken gebeurt, dat tegen 2025 zelfvoorzienend zal zijn in hernieuwbare energie dankzij zijn staatsbedrijf.

Voor consumenten zal dit openbare nutsbedrijf de elektriciteitsprijzen vaststellen op basis van de productiekosten. Dit zal ons werkelijk inzicht geven in de prijzen, zodat we zorgelozer kunnen leven. We moeten de basisgoederen uit handen nemen van de bedrijven die alles vernietigen: laten we de overstap maken naar overheidscontrole.