Gratis onderwijs: De PVDA roept de VN op om ‘boterhammentaks’ te veroordelen

Steeds meer gezinnen kennen betalingsmoeilijkheden, ook in het basisonderwijs. Ouder- en armoedeverenigingen klagen de taks al jaren aan. Toch werd er nog steeds geen actie ondernomen door de Vlaamse regering en de minister van onderwijs om deze taks te koppelen aan de maximumfactuur van 80 euro per jaar in het basisonderwijs. Het secundair onderwijs kent zelfs nog geen maximumfactuur. Daarom schrijft de PVDA naar het Internationaal Comité voor de Rechten van Het Kind, opgericht door de Verenigde Naties, en vraagt het Comité om tussen te komen.

Aan het Internationaal Comité voor de Rechten van het Kind
UNOG-OHCHR
CH-1211 Genève 10
Suisse

Geachte,

Graag hadden wij aan het Internationaal Comité voor de Rechten van het Kind gevraagd om tussen te komen in het Vlaams onderwijs in België (het Nederlandstalige gedeelte van het land) om een taks, die ingaat tegen de rechten van het kind en soms zelfs hun welbevinden in gevaar brengt, te schrappen

In steeds meer scholen in Vlaanderen moeten kinderen een ‘boterhammentaks’ betalen. Kinderen moeten dus betalen om hun eigen boterhammen, die ze zelf meenemen, op te eten. Dit bedrag wordt niet meegerekend in de berekening van de maximumfactuur voor het basisonderwijs in de Vlaamse scholen. Officieel kost een schooljaar maximum 80 euro per kind. In realiteit worden verschillende kosten, zoals de boterhammentaks, niet in de berekening van de factuur meegenomen. Mensen betalen in werkelijkheid dus veel meer dan 80 euro per jaar. 

Een jonge, alleenstaande moeder Vanessa getuigt dat haar twee kinderen elk 22 euro per maand boterhammentaks moeten betalen op de lagere school. Ze betaalt dus 44 euro in de maand. “Voor een alleenstaande moeder is het niet gemakkelijk om op het einde van de maand nog eens 44 euro extra te moeten vinden. Ik snap niet waarom ik deze taks moet betalen, ik zorg zelf voor de boterhammen”, vertelt ze. In sommige Vlaamse scholen loopt de taks op tot 3 euro per dag per kind.

In Vlaanderen is de middagpauze officieel geen deel van de schooltijd. Zo omzeilt de Vlaamse regering de maximumfactuur. Officieel moet een kind tijdens de middagpauze niet op school aanwezig zijn en vallen taksen voor middagopvang buiten de maximumfactuur. Vroeger moesten leerkrachten vaak de opvang voorzien tijdens de middagpauze. Vandaag wordt er extra personeel aangeworven om die opvang te organiseren. Dat is een goede zaak, maar jammer genoeg werd beslist om geen extra middelen te voorzien om het extra personeel te betalen. Daardoor moeten steeds meer scholen de factuur noodgedwongen doorsturen naar de ouders.

De middagpauze buiten de officiële onderwijstijd plaatsen, is een ouderwetse manier van denken. Het weerspiegelt een tijd wanneer vrouwen niet konden of mochten werken en tijdens de middagpauze de kinderen van school gingen halen. PVDA-gemeenteraadslid uit Schaarbeek, Axel Bernard, getuigt over moeders op lagere scholen die hun kinderen moeten gaan halen tijdens de middagpauze omdat ze de boterhammentaks niet kunnen ophoesten. Dit verhindert deze moeders ook om te werken omdat ze ‘s middags telkens aan de schoolpoort moeten geraken. Dit soort maatregelen raken dus in de eerste plaats vrouwen, die het sowieso al moeilijker hebben op de arbeidsmarkt.

Het Netwerk tegen Armoede zegt dan ook dat de boterhammentaks een “asociale taks is, die gezinnen nog verder in de armoede zal duwen en de het aantal onbetaalde schoolfacturen zal laten toenemen”. Organisaties als de Gezinsbond pleiten ook voor de realisatie van gratis onderwijs. België engageerde zich trouwens door de ondertekening van het Pact van New York “het primair onderwijs voor allen verplicht en kosteloos beschikbaar” te maken. Door het toelaten van extra kosten zoals de boterhammentaks, wordt het basisonderwijs echter duurder, in plaats van goedkoper. Een jaar basisonderwijs kost ondertussen in de realiteit meer dan 400 euro, terwijl de maximumfactuur officieel 80 euro bedraagt.

Voor de bovenstaande redenen denken wij dat de boterhammentaks een schending is van de fundamentele rechten van het kind:

• Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind, art. 28: De Staten die partij zijn, erkennen het recht van het kind op onderwijs (…) maken primair onderwijs verplicht en voor iedereen gratis beschikbaar.
• Internationaal Verdrag van de Kinderrechten, art. 2: De Staten die partij zijn bij dit Verdrag, eerbiedigen en waarborgen de in het Verdrag beschreven rechten voor ieder kind onder hun rechtsbevoegdheid zonder discriminatie van welke aard ook, ongeacht ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, politieke of andere overtuiging, nationale, etnische of maatschappelijke afkomst, vermogen, handicap, geboorte of andere omstandigheid van het kind of van zijn (of haar) ouder of wettige voogd.
• De Belgische Grondwet - Artikel 24. - § 3: Ieder heeft recht op onderwijs, met eerbiediging van de fundamentele rechten en vrijheden. De toegang tot het onderwijs is kosteloos tot het einde van de leerplicht.

De onderwijstijd omvat ook de middagpauzes. Alle tijd die kinderen doorbrengen op school moet deel uitmaken van de officiële onderwijstijd. Op die manier kan het recht op gratis onderwijs tot het einde van de leerplicht voor elk kind gegarandeerd worden. Vandaag is dit niet het geval. Ook andere kosten die buiten de maximumfactuur vallen moeten uiteindelijk weggewerkt worden.

Om deze kosten te drukken en een degelijke werking van de scholen te garanderen moeten de werkingsmiddelen voor onderwijs toenemen. De Gezinsbond vraagt dat “scholen moeten kunnen beschikken over voldoende werkingsmiddelen om de ouderbijdragen te kunnen drukken”. Tussen 2008 en 2018 namen de werkingsmiddelen voor het basisonderwijs met 11% af. Die kosten worden nu naar de ouders doorgerekend via boterhammentaksen. Daarom vragen wij aan de Vlaamse overheid om de werkingsmiddelen van onderwijs te verhogen zodat er echt werk gemaakt kan worden van kosteloos onderwijs.

Op korte termijn moet de kostprijs van middagopvang in de maximumfactuur verrekend worden zodat de asociale boterhammentaks wordt afgeschaft. Daarna moet er werk gemaakt worden van een volledig kosteloos onderwijs zodat elk kind van zijn grondwettelijk recht op gratis onderwijs kan genieten. Ook het middelbaar onderwijs heeft een maximumfactuur nodig zodat er stappen kunnen gezet worden in de richting van kosteloos middelbaar onderwijs.

Wij vragen u daarom om tussen te komen bij de Vlaamse overheid en de regering te herinneren aan hun verplichting om gratis onderwijs in te stellen voor alle kinderen. Wij reageren graag op jullie verdere vragen en stellen jullie onze terreinkennis indien gewenst ter beschikking. In afwachting van uw reactie zullen wij alvast de boterhammentaks aankaarten bij de nieuwe minister van onderwijs in de volgende Vlaamse regering.

Met vriendelijke groeten,

Voor de PVDA,
Jos D’Haese,

Fractieleider Vlaams Parlement