Goede en slechte ideeën om de rijksten (echt) te belasten

1. Hoe vermijden we het syndroom van de nepbelastingen?

De coronacrisis heeft voor een deel van de bevolking zware sociale en economische gevolgen, maar de grote vermogens mogen zeker niet klagen. Sommigen verloren een beetje van hun vermogen, maar hebben nog meer dan genoeg over om eeuwenlang in luxe te leven. Anderen – zoals de families Colruyt of Delhaize –wisten van de crisis te profiteren om nóg rijker te worden. Het is maar vanzelfsprekend dat de rijksten een duit in het zakje doen. Maar waar moeten we op letten?

De recente politieke geschiedenis toont dat sommige belastingen die zogezegd “de rijken doen betalen”, in feite nepbelastingen waren. Ze moesten vooral dienen om de bevolking allerlei andere asociale maatregelen te laten slikken. De meeste van die nepbelastingen waren trouwens maar een zeer kort leven beschoren.

► Zo voerde de regering-Di Rupo (2011-2014) een belasting op financiële meerwaarden van de grote ondernemingen in. Het tarief van deze ondertussen verdwenen belasting bedroeg ... 0,4%.

► De regering-Michel I (2014-2018) voerde een taks op de effectenrekeningen in. Die moest de rijken treffen, maar de grootste vermogens konden ontsnappen omdat ze hun aandelen niet via een effectenrekening bezitten. Deze discriminatie leidde er overigens toe dat het Grondwettelijk Hof de taks annuleerde.

► Zelfde verhaal voor de met veel poeha door CD&V binnengehaalde speculatiebelasting, een belasting op de meerwaarden die door natuurlijke personen worden gerealiseerd, maar die alleen van toepassing was op aandelen die minder dan zes maanden na aankoop worden doorverkocht. Je hoefde dus maar je aandelen zes maanden en een dag te houden om aan de heffing te ontsnappen. Al snel bleek dat de taks minder opbracht dan het inkomstenverlies uit de beurstaks. Aangezien het effect op de overheidsfinanciën dus negatief was, werd de taks na amper een jaar op 1 januari 2007 weer afgeschaft.

► En dan zwijgen we nog over belasting van meerwaarden op aandelen die door de hervorming van de vennootschapsbelasting (2017) werd ingevoerd. Die zorgde voor een discriminatie tussen grote ondernemingen en kmo’s ten koste van ... die laatste. Als een vennootschap aandelen bezit met een waarde van ten minste 2,5 miljoen euro (of die 10% van het kapitaal vertegenwoordigt), worden de meerwaarden vrijgesteld tegen 100% (tegen vroeger 99,6%). Wanneer een vennootschap aandelen bezit voor minder dan 2,5 miljoen (a priori de kleinste vennootschappen), wordt de meerwaarde op die aandelen belastbaar.

Kortom, we moeten ten alle prijze vermijden dat er nepbelastingen worden ingevoerd die uitsluitend als een rookgordijn zijn bedoeld om asociale maatregelen gemakkelijker te doen slikken.

2. Vermogen belasten of inkomsten uit vermogen?

Een valse tegenstelling die je vaak hoort: moeten we het kapitaal of de inkomsten uit kapitaal belasten? Eigenlijk is dat een foute benadering van de kwestie. We moeten vooral twee andere vragen stellen: Ten eerste, moeten we financiële inkomsten belasten zoals inkomsten uit arbeid, in plaats van een voordeliger tarief te hanteren voor inkomsten uit kapitaal? Ten tweede, moet er een speciale belasting worden ingevoerd die alleen op de grootste vermogens is gericht, omdat die ook meer middelen hebben om bij te dragen aan de overheidsfinanciën?

Als we beide vragen bevestigend beantwoorden, zien we dat de tegenstelling tussen vermogen belasten en inkomsten uit vermogen belasten ongegrond is. Je hebt beide nodig, om verschillende redenen. Het kapitaal van de rijksten moet worden belast via een miljonairstaks (zie punt 4), maar ook de kapitaalinkomsten moeten beter worden belast.

De inkomsten uit financieel kapitaal bestaan immers hoofdzakelijk uit twee categorieën: de jaarlijkse inkomsten en de meerwaarden. Iemand die bijvoorbeeld AB InBev-aandelen koopt, zal elk jaar dividenden ontvangen, maar daarbovenop een meerwaarde realiseren op de dag dat hij de aandelen verkoopt (als de koers is gestegen).

Momenteel worden meerwaarden niet belast, wat niet normaal is. Dividenden daarentegen worden belast tegen een tarief (van 30%) dat voor iedereen gelijk is, ongeacht de hoogte van het inkomen. Wat ook niet normaal is.

Men zou dus alle inkomsten moeten samenvoegen (professionele, onroerende en financiële inkomsten optellen) en een tarief toepassen naargelang de hoogte van de inkomsten. Zo zou een relatief laag inkomen 14% moeten betalen en een zeer hoog inkomen 49%. We noemen dat de progressiviteit van de belastingen, een garnatie voor fiscale rechtvaardigheid.

PS en Ecolo hebben in hun recentste verkiezingsprogramma de samenvoeging van de inkomens opgenomen. Maar we zagen dat in de (uiteindelijk verlaten) piste van Magnette-De Wever er helemaal geen sprake van was om de inkomsten samen te voegen, maar om de roerende voorheffing met de helft (van 30 tot 15%) te verlagen voor iedereen, met inbegrip van de rijksten, in ruil voor een verbreding van de belastinggrondslag (d.w.z. door bepaalde meerwaarden belastbaar te maken). We stonden dus nog niet ver om de rijken te doen betalen. We zullen nauwlettend in de gaten houden wat een Vivaldi-coalitie daarvan zal maken.

3. Alleen de financiële meerwaarden van natuurlijke personen belasten of ook die van vennootschappen?

Als je een maandloon van nauwelijks 1.100 euro verdient, betaal je meteen belastingen op dit inkomen uit arbeid. Maar iemand die vanuit zijn luie zetel een miljoen euro verdient door aandelen te verkopen, wordt helemaal niet belast. Vinden we dat normaal? In ieder geval is België, samen met Luxemburg, Slovenië en Slowakije, een van de weinige landen in de Europese Unie die financiële meerwaarden niet belast. In Duitsland bedraagt het tarief 26%, in Frankrijk en Nederland is dat 30%. In Denemarken is het zelfs 42%.

De meerwaarden worden dan wel belast, maar alleen voor de natuurlijke personen en niet voor de vennootschappen. Zoals we hierboven hebben gezien, zijn de financiële meerwaarden van een vennootschap immers volledig vrijgesteld als ze minstens 2,5 miljoen euro of 10% van het kapitaal vertegenwoordigen.

Wat gebeurt er als men alleen de financiële meerwaarden van natuurlijke personen belast? Het volstaat om een vennootschap op te richten die aandelen aan- en verkoopt om de belasting op de meerwaarden te vermijden. De multimiljonairs doen dat trouwens nu al, want zo hoeven ze geen roerende voorheffing te betalen op dividenden (die ook onder dezelfde voorwaarden zijn vrijgesteld: deelname van 2,5 miljoen of 10% van het kapitaal vertegenwoordigen)

Laten we eens kijken naar de laatste jaarrekeningen van de vennootschappen van enkele van 's lands grootste vermogens.

► Sofina, de holding van de familie Boël, heeft in 2019 een onbelaste meerwaarde van 229 miljoen euro geboekt. Geen wonder dat die maar ... 0,03% belastingen betaalde.

► De Groep Brussel Lambert, gecontroleerd door de nakomelingen van wijlen Albert Frère, boekte in datzelfde jaar 1,47 miljard euro aan belastingvrije meerwaarden. Naast andere belastingcadeaus. Op een totale winst van bijna 2,5 miljard euro betaalde de vennootschap 0 (nul) euro belastingen.

► KBC Groep, gecontroleerd door een clan van grote families van het Vlaamse kapitalisme – families Vlerick, Van Gorp, Leysen etc. – boekte voor 2019 maar liefst 2,1 miljard aan belastingvrije meerwaarden. Het belastingtarief van de groep bedroeg 0,12%.

Daarom is het van essentieel belang dat de financiële meerwaarden van zowel particulieren als vennootschappen worden belast.1 De voornoemde drie gevallen alleen zijn goed voor 4 miljard aan belastingvrije meerwaarden die, belast tegen 25%, de schatkist 1 miljard euro zouden opleveren. Voor alle vennootschappen samen zou een meerwaardentaks jaarlijks gemiddeld minstens 2 miljard euro opleveren. Daarbij zou nog de taks op de meerwaarden van de natuurlijke personen komen. Wat dit laatste betreft, zei het Rekenhof in zijn analyse van het PVDA-wetsvoorstel dat de opbrengst ervan momenteel onmogelijk kon worden ingeschat. Wat nog maar eens wijst op het grote probleem in België om de grote financiële stromen in kaart te brengen.

4. Een specifieke belasting voor miljonairs invoeren?

De Franse econoom Thomas Piketty, auteur van het beroemde boek Kapitaal in de 21e eeuw, bewijst met behulp van een stortvloed aan statistieken van over de hele wereld dat de grote kapitaalbezitters een winstpercentage boeken dat hoger ligt dan de groei van de economie. Gevolg: ze stapelen steeds meer rijkdom op. Piketty pleit daarom voor een belasting op de grote vermogens die, zo legt hij uit, het vermogen van die superrijken niet zal verkleinen, maar gewoon hun ongebreidelde verrijking zal afremmen.

De situatie in Frankrijk toont dat goed aan. Het INSEE, het Franse instituut voor de statistiek, publiceerde onlangs gegevens waaruit blijkt dat de afschaffing van de solidariteitsbelasting op vermogens (in 2018 door president Macron) de ongelijkheid in Frankrijk heeft doen toenemen.2

In ons land pleit de PVDA al jaren voor een miljonairstaks.3 Het is een belangrijk voorstel in het kader van fiscale rechtvaardigheid, omdat het, in tegenstelling tot de meeste belastingen, juist gericht is op de rijkste 1 tot 3% van de bevolking, en dus niet van toepassing is op 97 tot 99% van de mensen.

Net als in Frankrijk is de groei van de grote vermogens in België indrukwekkend. Volgens het World Wealth Report van consultancybureau Capgemini telde ons land, in 2019 132.000 dollarmiljonairs (882.000 euro). Dat is een stijging van 8% in amper een jaar en 60% in vergelijking met 2012.

Het HFCN-onderzoek, een andere studie die dit jaar verscheen toont aan dat het vermogen van de 20% rijkste mensen in drie jaar tijd is toegenomen, terwijl dat van de 80% minst welgestelden is afgenomen. Niet alleen is hun deel van de koek verkleind, ook het absolute bedrag van hun vermogen is gewoon verminderd.

Nog straffer: twintig jaar geleden publiceerde journalist Ludwig Verduyn het boek De 200 rijkste Belgen4. Toen was er één familie die een vermogen van meer dan een miljard euro bezat. Op 27 augustus 2020 publiceerde hij op zijn website derijkstebelgen.be een artikel dat de komst meldt van een 31ste miljardairsfamilie op de ranglijst van de grootste vermogens.5

Onder deze omstandigheden zou het onbegrijpelijk zijn mocht de toekomstige regering deze superrijke kapitalisten de oneindige opstapeling van gigantische vermogens – afkomstig van de uitbuiting van de werkende mensen – laten voortzetten zonder hen aan enige belasting te onderwerpen. Maar het ziet er niet goed uit, want vanaf de eerste dag van zijn onderhandelingen met de nationalist Bart De Wever had de sociaaldemocraat Paul Magnette deze piste, nochtans een campagnebelofte van de PS, laten varen.

5. Waarvoor zou de opbrengst van de miljonairstaks moeten dienen?

Als er een belasting voor de superrijken wordt ingevoerd, is een laatste vraag aan de orde: waarvoor zou de opbrengst dienen? We moeten oppassen dat we geen kat in een zak kopen. Het zou niet de eerste keer zijn dat men de bevolking een nepmaatregel verkoopt die zogezegd de rijken doet betalen in ruil voor een maatregel waarvan onze grote kapitalisten het meest zouden profiteren.

Als er een belasting wordt ingevoerd waardoor de rijksten een bijdrage leveren, moeten de inkomsten absoluut besteed worden aan sociaal beleid, zoals gezondheidszorg, pensioenen en uitkeringen. Omgekeerd zou het gebruik van die inkomsten voor de financiering van de eindeloze maatregelen voor het concurrentievermogen er alleen maar voor zorgen dat het geld weer in de zakken terechtkomt vanwaar het kwam.

1Zie in dit verband het wetsvoorstel van de PVDA om financiële meerwaarden te belasten - https://www.lachambre.be/FLWB/PDF/55/0409/55K0409001.pdf.

2https://www.mediapart.fr/journal/france/090920/les-reformes-de-2018-ont-fait-bondir-les-inegalites-en-france.

3Zie het PVDA-wetsvoorstel: https://www.lachambre.be/FLWB/PDF/55/1169/55K1169001.pdf

4Ludwig Verduyn, De 200 rijkste Belgen

5https://derijkstebelgen.be/nieuws/nieuw-wilfried-vancraen-31ste-belgische-miljardair-maar-voor-hoelang.