Gezonder en goedkoper, in Duitsland kan het

door Aurélie Decoene en Serima Tebbache*

Wat is Gesundes Kinzigtal? Gesundes betekent gezond, en Kinzigtal is de naam van een landelijke regio met 80.000 inwoners waar artsen op een andere manier te werk gaan. Hun ambitie? De bevolking gezonder maken. Dat gebeurt onder meer door te voorkomen dat mensen (echt) ziek worden. Investeren in preventie, dus. Ze zijn er namelijk van overtuigd dat 90% van de gezondheidsproblemen buiten het ziekenhuis kunnen worden opgelost.

Meer preventie, minder ministers

Het klinkt logisch om te willen voorkomen dat mensen ziek worden. Maar het gezondheidsstelsel in België werkt niet naar dit doel. Zo worden artsen en ziekenhuizen betaald op basis van het aantal consulten en onderzoeken dat ze uitvoeren, niet op basis van de resultaten. Dat leidt tot verspilling en draagt niet bij aan het voorkomen van ziekten.

Investeringen om te voorkomen dat mensen ziek worden, zijn bovendien belachelijk laag. Voormalig Vlaams parlementslid Lorin Parys (N-VA), tegenwoordig CEO van de Pro League (voetbal), verklaart dat als volgt: “Dat is natuurlijk omdat elke euro (die door Vlaanderen wordt) geïnvesteerd in preventie ten goede komt aan de federale overheid.” Absurd. Dit is waar negen ministers van gezondheid toe leiden. Dit moet veranderen.

I. Het project

Stap 1: elkaar leren kennen en samenwerken

Het project gaat van start in 1992, wanneer een paar dokters in Kinzigtal besluiten hun krachten te bundelen om het gezondheidssysteem efficiënter te maken. Zoals voor veel huisartsen op het platteland is de werkdruk enorm. Iedereen werkt op zichzelf, 7 dagen per week, het ene noodgeval na het andere. Amper vakantie. Daardoor is het beroep niet aantrekkelijk voor jonge dokters en verhuizen ze vaak liever naar de stad.

Door samen te werken, leren ze elkaars sterke punten kennen, verdelen ze de diensten, enz. Een van de oprichters vertelt: "Op een gegeven moment realiseerden we ons dat wanneer rusthuisbewoners naar het ziekenhuis werden gestuurd, dat meestal gebeurde tussen 19.00 en 21.00 uur. Waarom? Op dat moment zijn huisartsen niet beschikbaar. Voor verzorgers in rusthuizen leek een ziekenwagen bellen vaak de enige oplossing."

Voor dit probleem worden twee oplossingen bedacht: er wordt een oproepnummer gecreëerd dat 's avonds tot 21 uur kan worden gebeld en in samenwerking met het rusthuispersoneel worden protocollen opgesteld om de noodzakelijke zorg vast te stellen.

Er worden steeds richtsnoeren opgesteld voor alle gangbare problemen (zoals roken, gebrek aan lichaamsbeweging, diabetes, osteoporose, zwaarlijvigheid, depressie, enz.). Vroeger werkte iedereen alleen. Tegenwoordig wordt 80% van het werk aangepakt aan de hand van de richtsnoeren. Dat bespaart veel tijd en de betere werkomstandigheden helpen om jonge dokters te overhalen zich in de streek te vestigen.

Stap 2: gezondheid als doel

Het project krijgt in 2005 een nieuwe dimensie wanneer het artsennetwerk beslist zich aan te sluiten bij de organisatie OptiMedis. De artsen inzetten op gezondheid en daarom zoveel mogelijk investeren in preventie. Dat gaat gepaard met een specifieke vorm van financiering, die Gesundes Kinzigtal een zekere vrijheid geeft om te investeren. Voor elke patiënt ontvangt het elk jaar een bepaald bedrag, ongeacht of iemand wel of niet gebruik heeft gemaakt van de gezondheidszorg. Dit soort financiering spoort mensen aan om niet ziek te worden. We noemen het gebundelde financiering. Precies het tegenovergestelde van het soort financiering dat we in België hebben. Bij ons worden de meeste artsen betaald op basis van het aantal patiënten dat een consult aanvraagt of in een scanner wordt gestopt.

Inmiddels heeft de helft van de huisartsen in de regio zich bij het project aangesloten. Ze werken samen met specialisten (cardiologen, kinderartsen, gynaecologen, enz.) en een aantal kinesisten. In totaal zijn ze zijn met ongeveer vijftig. Om de zes weken komen ze bijeen in multidisciplinaire teams, teams met artsen die niet hetzelfde werk doen (in België wordt dit niet gedaan). Ze werken actief samen met ziekenhuizen, rusthuizen en apotheken. Ze hebben een groot gezondheidscentrum waar ze samenkomen en waar patiënten ook kunnen komen sporten. Dit alles midden in de bergen, voor een bevolking van 35.000 patiënten verspreid over een tiental dorpen. Kun je je dat voorstellen in de Ardennen?

Het tekort onder controle

Het tekort aan jonge dokters is nu onder controle, omdat werken bij Gesundes Kinzigtal veel voordelen biedt. Naast multidisciplinaire uitwisselingen met andere artsen genieten ze ook uitgebreide ondersteuning voor administratie en IT. Men schat dat 30% van de jonge dokters de regio zou verlaten als Gesundes Kinzigtal zou stoppen.

Het belangrijkste discussiepunt voor de jonge dokters? Ze willen in loondienst omdat het een beter evenwicht biedt tussen werk en privé. De oudere dokters, die allemaal zelfstandig zijn gebleven, overwegen daarom serieus om in de komende vijf jaar over te stappen op een loonstelsel.

II. De patiënten

De resultaten spreken voor zich

In enkele jaren tijd is de levensduur van patiënten met 1,2 jaar verlengd. Oudere patiënten kunnen 1,4 jaar langer zonder thuiszorg. De kers op de taart: het systeem kost minder, het levert een besparing van zo'n 40 miljoen euro op. De helft van dit bedrag wordt opnieuw geïnvesteerd in preventie, de andere helft gaat naar de openbare verzekeraars die het project financieren.

Wat verandert er voor de patiënten?

Om te voorkomen dat patiënten (echt) ziek worden, is het eerste bezoek aan de dokter cruciaal. Dokters worden financieel gestimuleerd om tijdens dit eerste gesprek tijd te nemen om de situatie van de patiënt te begrijpen.

Lees voort onder de foto

Na de beoordeling door de dokter beginnen patiënten die dat nodig hebben aan een traject met specifieke opvolging, afhankelijk van het probleem (dieet, stoppen met roken, psychotherapie, gespreksgroepen, huisbezoeken om de risicofactoren te beoordelen, enz.). De patiënt wordt gedurende het hele proces begeleid door een partner. In totaal kiezen 8.000 van de 35.000 patiënten voor deelname aan een van de programma's.

III. Het geld

Hoeveel kost het?

Voor de patiënten van Gesundes Kinzigtal verandert er wat de kosten betreft niets. Twee openbare verzekeraars hebben ermee ingestemd het project te financieren. Ze financieren Gesundes Kinzigtal met een vast bedrag voor de 35.000 patiënten. Duitse patiënten betalen minder dan wij in België om naar de dokter of het ziekenhuis te gaan. Ze betalen echter veel geld voor hun ziektekostenverzekering: tussen 7,5% en 15% van hun loon, afhankelijk van hun inkomensniveau. Geneeskunde voor het Volk pleit voor volledige financiering via de sociale zekerheid, zonder extra kosten voor de patiënten, zoals in de Scandinavische landen het geval is.

It is (not) all about the money

Een gezonde bevolking is de eerste prioriteit voor Gesundes Kinzigtal. Maar het staat onder druk van de verzekeraars die hen financieren. Die eisen financiële resultaten op korte termijn. Maar investeren in preventie (bijvoorbeeld voorlichting over eetgewoonten op school) levert slechts op lange termijn resultaten op. De verzekeraars trekken ook de opbrengst van het project in twijfel, omdat ze de inspanning niet de moeite waard vinden voor een zo kleine bevolking. Gesundes Kinzigtal antwoordt hierop: "Wij staan voor een cultuur van kwaliteit, wederzijds vertrouwen en innovatie, niet voor een cultuur van geld. Een dergelijk project kan alleen werken op lokale schaal, voor een bevolking van 50.000 tot maximaal 150.000 inwoners. Hoe homogener de behoeften van de bevolking, hoe beter de organisatie van de zorg." Wat zou voor hen het verschil maken? “Als we slechts één openbare verzekeraar zouden hebben en het hele gezondheidssysteem net zo zou werken als het onze.”

Lees voort onder de foto

De ambitie van het Gesundes Kinzigtal-team is een grote bron van inspiratie voor iedereen die strijdt voor het recht op gezondheid. Hun moeilijkheden tonen ook aan hoe belangrijk het is om deze strijd te koppelen aan de strijd voor een samenleving die gericht is op mensen en niet op winst.

IV. Groots denken

Geïntegreerde zorg: een reis om de wereld

Gesundes Kinzigtal is een goed voorbeeld van wat we "geïntegreerde" gezondheidszorg noemen. Met een dergelijk model kan in principe een drievoudige doelstelling worden bereikt: de ervaring van patiënten verbeteren, de gezondheid van de bevolking verbeteren en tegelijkertijd de uitgaven beperken. Goede ervaringen van dit type in het buitenland bieden volop inspiratie om onze gezondheidszorg in België anders te organiseren. Nu de rekeningen stijgen, de wachtlijsten langer worden en het tekort aan zorgpersoneel toeneemt, is het duidelijk dat een andere organisatie nodig is.

Gesundes Kinzigtal heeft veel geïnvesteerd in sportfaciliteiten, omdat het hieraan ontbrak in de regio. Andere vergelijkbare voorbeelden in het buitenland laten zien dat er kan worden geïnvesteerd in een breed scala aan preventiedomeinen. In Nieuw-Zeeland werkt Counties Manukau Health actief samen met de openbare huisvestingsmaatschappij Housing New Zealand om de kwaliteit van de huisvesting te verbeteren en gezinnen die niet in een voor hun gezondheidstoestand geschikte woning wonen, te herhuisvesten. In een andere context, in Alaska, richt de gezondheidscoöperatie Nuka System of Care zich op het bestrijden van geweld tegen vrouwen. In de Verenigde Staten richt de organisatie Kaizer Permanente zich op voorlichting over eetgewoonten.

We are one

Zouden we ons een dergelijk initiatief in België kunnen voorstellen? Een organisatie die de gezondheid van mensen verbetert en stappen zet om dit te bereiken? Een organisatie die zorgpersoneel slim laat samenwerken en een concreet antwoord geeft op de problemen veroorzaakt door de tekorten?

• 50 jaar Geneeskunde voor het Volk: het model van de toekomst

In België is de uitdaging veel ingewikkelder, met negen ministers van Volksgezondheid. Hun plannen en richtsnoeren zijn tegenstrijdig. Hun afzonderlijke begrotingen verdelen de zorgaanbieders. Om alle gezondheidssectoren op het terrein te laten samenwerken, moet aan de top eenheid van commando worden bereikt. Daarvoor hebben we één minister van Volksgezondheid nodig.

*Aurélie Decoene werkt op de studiedienst van Geneeskunde voor het Volk. Serima Tebbache is kinderarts en leidde in 2021 de staking van assistent-dokters voor betere werkomstandigheden.