"Gedaan met systeem waarbij politici hun zaakjes onder elkaar regelen". België op weg naar veroordeling door Mensenrechtenhof
Op 4 december buigt de grote kamer van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens zich over de zaak Mugemangango tegen België. Germain Mugemangango, PVDA-lijsttrekker in Charleroi bij de gewestelijke verkiezingen van 25 mei 2014, spande een zaak aan bij het Hof in Straatsburg omwille van de partijdige en oneerlijke manier waarop zijn bezwaar tegen de telling van de kiesresultaten werd behandeld. De kans is groot dat het Hof ons land veroordeelt nu de Commissie van Venetië, een raad gespecialiseerd in dergelijke zaken, in een amicus curiae het Hof in die zin adviseert.
Waarover gaat deze zaak? Germain Mugemangango werd in 2014 op 14 stemmen na niet verkozen. Omdat er meer dan 22.000 blanco en ongeldige stemmen waren in zijn kiesdistrict en veel onregelmatigheden werden vastgesteld, diende hij een bezwaarschrift in bij het Waals parlement. Een commissie samengesteld door het parlement zelf gaf hem in eerste instantie gelijk en adviseerde het parlement de blanco stemmen te hertellen. Maar een dag later stemde het parlement in plenaire vergadering dat advies zonder meer weg. Het gevolg was dat de betwiste stemmen niet herteld werden en dat Germain Mugemangango zijn kans verloor om toch verkozen te zijn. Als er wel een hertelling zou gebeurd zijn dan had hij misschien 5 jaar eerder in het Waals Parlement gezeteld.
In België zijn parlementairen, zowel federaal als in de regio's, zowel rechter als partij als het gaat over het goedkeuren van hun eigen verkiezing of het beoordelen van bezwaren over de kiesverrichtingen. Zij regelen hun zaken onder elkaar. Er bestaat in het huidig systeem geen onpartijdig orgaan bevoegd voor dergelijke betwistingen. De PVDA-lijsttrekker in Charleroi werd het slachtoffer van het gebrek aan een eerlijke procedure.
Het waren dus de parlementairen van alle andere partijen samen die onder elkaar beslisten over het bezwaar. Zij hadden nochtans zelf een persoonlijk belang bij de niet-verkiezing van de PVDA-lijsttrekker. Als uit de hertelling zou blijken dat hij wel verkozen was, zou een aanwezige parlementair of een partijcollega haar of zijn plaats verliezen. Zij die de beslissing namen, waren zelf belanghebbenden in de zaak. De parlementairen waren dus rechter en partij tegelijkertijd. Het bezwaarschrift van Germain Mugemangango werd afgewezen zonder eerlijke behandeling door een onpartijdig orgaan. Dat gaat in tegen het grondrecht op een eerlijk proces.
Een veroordeling van België door het Europees Hof zou belangrijke gevolgen hebben voor de manier waarop in ons land postelectorale geschillen worden behandeld. De Belgische Grondwet stelt in artikel 48: “Elke Kamer onderzoekt de geloofsbrieven van haar leden en beslecht de geschillen die hieromtrent rijzen". Dit systeem geldt voor alle parlementen in België. De Commissie van Venetië adviseert het Europees Hof te oordelen dat deze bepaling strijdig is met artikel 3 van het aanvullend protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat voorziet in het recht op een eerlijk verkiezingsproces, en met artikel 13 van dat verdrag dat voorziet in het recht op een daadwerkelijk rechtsmiddel. De kans is groot dat het Hof Germain Mugemangango gelijk geeft.
Als het tot een veroordeling komt van België dringt een aanpassing van artikel 48 van de Grondwet zich op. Het Belgisch systeem is verouderd. De PVDA meent dat postelectorale geschillen en betwistingen over de geloofsbrieven van de parlementairen moeten behandeld worden door een onafhankelijke en onpartijdige raad samen gesteld door burgers en onafhankelijke specialisten, eventueel onder voorzitterschap van een onafhankelijk rechter. Hiermee zou eindelijk een einde komen aan het systeem waarbij de politici dergelijke betwistingen onder elkaar regelen, door parlementairen die per definitie een eigen belang hebben in de zaak. Er moet voorzien worden in een procedure waarbij de rechten van de verdediging worden gerespecteerd.