Een nieuw handelsakkoord met de VS ondermijnt alle klimaatambities

Het bleef bij ons onder de radar, maar terwijl overal in Europa jongeren zich mobiliseren voor het klimaat, zet de Europese Unie het fel gecontesteerde project ‘TTIP’ terug op de agenda.

Een aantal jaar geleden schreef ik een boek over de vrijhandelsverdragen CETA en TTIP en de gevaren ervan. Officieel werd TTIP doodverklaard, maar ik zei daarover in de conclusie van mijn boek: “We zullen onze ogen en oren moeten openhouden voor wat volgt. Ongeacht onder welke naam en wanneer het debat weer oplaait. Maar oplaaien zal het.” En dat lijkt nu effectief het geval.

TTIP, terug van nooit weggeweest

Wie herinnert zich TTIP nog? Drie jaar geleden was er veel te doen om het allesomvattende vrijhandelsakkoord tussen de EU en de VS. De quasi eenmaking tussen de Europese en Noord-Amerikaanse markt zou er voor zorgen dat normen rond arbeid, milieu, voedselveiligheid en werkomstandigheden zouden verlagen. Een totale aanslag op ons welzijn, en daarom was het verzet ertegen grootschalig, ook bij ons in België.

Drie miljoen Europeanen tekenden de petitie tegen TTIP. Honderdduizenden mensen kwamen op straat. Steden en gemeenten verklaarden zich TTIP-vrij. Van milieuactivist tot feminist, van landbouwer over vakbondsafgevaardigde tot wakkere burger, het verzet tegen TTIP was ongezien. Door het succesvolle protest werd TTIP zelfs helemaal dood verklaard. Maar niet voor lang.

Hoewel het weinig pers heeft gehaald en je er onze politici niet over hoorde spreken, zijn er sinds juli 2018 opnieuw onderhandelingen gestart tussen Europese Commissie Voorzitter Juncker en de Noord-Amerikaanse President Trump. De EU was als de dood voor een ontketening van een handelsoorlog met de VS. Als zoenoffer met Trump heeft Juncker toen al toegevingen gedaan: de Europese import van Noord-Amerikaanse soja steeg sindsdien met 112 procent, en de EU werd grote afnemer van Noord-Amerikaans vloeibaar gas, gewonnen uit sterk vervuilend schaliegas. De bedoeling is om op dit elan verder te zetten en tot een nieuw soort van handelsverdrag te komen.

Voor die eerste onderhandelingen keek de Europese Commissie opnieuw uitvoerig naar het bedrijfsleven. Maar liefst 90 procent van de gesprekken vonden plaats met bedrijven zoals de farmaceutische gigant Eli Lily en het Duitse Volkswagen. Vijf gesprekken werden er gehouden met vakbonden, milieu- en consumentengroepen. Het is tekenend voor de uitkomst van de gesprekken en helemaal in de lijn met het onterecht doodverklaarde TTIP. Het lijkt een TTIP-light, een achterpoortje op TTIP toch binnen te halen.

Weg met de regels die de winsten belemmeren

Waarover gaat het dan? De Commissie wil onderhandelingen met de VS starten op het gebied van "regelgevende samenwerking". Vrijhandelsverdragen gaan al lang niet meer over handel in de strikte zin van het woord. Het doel is om handelsbelemmeringen weg te werken. Voor multinationals zijn dit regels die de winsten belemmeren. En heel vaak is dat nu net de regelgeving die ertoe dient om mens en milieu te beschermen. En laat dit nu ook net de kern van de TTIP zijn, waartegen zoveel protest ontstond.

Regelgevende samenwerking geeft bedrijven de mogelijkheid om (al dan niet rechtstreeks) mee wetten te schrijven. Het is een reeks van procedures, samenkomsten met “experts” over regelgeving en verschillen in regelgeving tussen de EU en de VS. Die experts zijn dan bedrijven of lobbygroepen actief in het domein waar de wet over gaat. Onverkozen, met een duidelijke agenda. Beschermende normen op vlak van voedselveiligheid, milieubescherming en sociale waarborgen komen zo onder druk te staan. Het is niet voor niets dat de Amerikaanse Kamer van Koophandel regelgevende samenwerking “a gift that keeps on giving” noemt voor het bedrijfsleven. En het is dat wat de Europese Commissie nu wil doorvoeren.

De EU wil een verlaging van de douanerechten op industriële goederen, voornamelijk auto’s. Maar in ruil daarvoor zullen er heel wat toegevingen moeten komen. De Europese Commissie vond het niet nodig om duidelijke voorwaarden te stellen in de onderhandelingen. Het gevolg is dat Noord-Amerikaanse ggo’s en chemische producten die hier normaal niet toegelaten zijn wegens te schadelijk, in de toekomst een realiteit zouden kunnen zijn. Met andere woorden, opdat de (voornamelijk Duitse) automobielsector kan blijven overleven, gaan onze sociale, gezondheids- en milieunormen op de schop.

Alle klimaatambities ondermijnd

Onder Trump kiest de VS resoluut voor de massale winning van fossiele brandstoffen. Steenkool, teerzand, schaliegas. De VS heeft markten nodig om haar vuile fossiele brandstoffen kwijt te geraken. De VS trok zich terug uit het akkoord van Parijs en gaf zo aan op geen enkele manier klimaatdoelstellingen te willen halen. In eerste instantie reageerden de Europese leiders hier verbolgen op. President Macron verklaarde dat hij geen handelsakkoord meer zou tekenen met een land dat de akkoorden van Parijs niet onderschrijft. De Europese Commissie schaarde zich daarachter. Maar de Commissie lijkt nu al haar voornemens vergeten en gaat plat op de buik voor de belangen van het grote geld en haar lobby’s.

De Commissie internationale handel van het Europees Parlement (INTA) keurde midden februari de voortgang richting een handelsverdrag al goed. Nu is het aan onze Europese parlementsleden. Er staat heel veel op het spel. Het wordt almaar duidelijker dat er een groot draagvlak bestaat bij de Europese burgers om van onze Europese leiders en instellingen te eisen dat ze hun klimaatambities waarmaken en zelfs verhogen. Deze TTIP in nieuwe vorm ondermijnt dit op alle vlakken.

“Ik weet dat jullie (de politici) jullie huiswerk niet gedaan hebben” verweet de Zweedse klimaatactiviste Greta Thurnberg Juncker en co, toen ze die enkele weken geleden in Brussel toesprak. Zolang de EU rijdt voor de belangen van het grote geld en de multinationals, komt er van dat huiswerk inderdaad nooit iets in huis. Het zijn de Europese burgers die dit kunnen doen kantelen, want strijd loont, dat toonde het verzet tegen de oude TTIP al. Waar wachten we nog op?!