Dreigend gevaar in Europa: we moeten de besparingen 2.0 tegenhouden

door Marc Botenga,
Europees volksvertegenwoordiger PVDA

Tijdens de coronacrisis werd een reeks Europese regels opgeschort. Onder andere de regels die de lidstaten via het stabiliteits- en groeipact (SGP) in een begrotingskeurslijf staken. Onder het mom van strijd tegen het begrotingstekort en overheidsschuld worden regeringen gedwongen om te snijden in openbare diensten en sociale rechten. Besparen dus. 

Spoorwegen die te weinig middelen krijgen, ziekenhuizen en kinderopvang in crisis, scholen met een tekort aan middelen ... Dat zijn de verschrikkelijke gevolgen van jarenlang besparen. Het echte doel van dit beleid is om alle openbare diensten te privatiseren. 

Deze Europese regels veroorzaakten een sociale ramp van Portugal tot Griekenland. Maar overal kwam er ook verzet van de bevolking. De coronacrisis was een wrede illustratie van hoe de besparingen een gigantische vergissing waren. Toen de pandemie uitbrak, na jaren van besparingen, hadden ziekenhuizen in heel Europa een tekort aan middelen, apparatuur en personeel.

Maar de Europese leiders hebben hun lesje blijkbaar niet geleerd. Vandaag, midden in een grote sociale crisis, onderhandelen Europese regeringen in het grootste geheim over een nieuw besparingsbeleid. Samen creëren ze in feite een ondemocratisch Europees keurslijf dat de komende jaren bindend zal zijn voor alle lidstaten. 

Ze willen dat keurslijf nog snel laten goedkeuren voor de Europese verkiezingen van juni 2024. Daarmee zou elk sociaal en economisch beleid jarenlang geblokkeerd worden. Alle regeringen, ook de Belgische, zijn actief betrokken. In het Europees Parlement willen de traditionele partijen de hervorming er in het geniep doordrukken. 

Besparingen 2.0: nog erger dan voorheen?

De Europese Commissie beweert dat de nieuwe regels soepeler zullen zijn dan de oude. In werkelijkheid zal de Europese Unie regeringen vooral laten kiezen tussen de pest en cholera. 

Een land zal de keuze hebben om sommige besparingen uit te stellen, op voorwaarde dat het antisociale hervormingen doorvoert. En dat wordt dan: de pensioenleeftijd (nog meer) verhogen, de arbeidsmarkt liberaliseren of zelfs de index afschaffen.

In de praktijk zouden de nieuwe regels verschrikkelijke gevolgen hebben. Volgens inschattingen zou vooral voor België de impact bijzonder hard zijn. Daar waar de Europese Unie België vroeger vroeg om 3,5 miljard euro per jaar te besparen, zou het nu om bijna 6 miljard euro gaan. 

Na onderhandelingen tussen de Franse minister van Financiën Bruno Le Maire en de Duitse minister van Financiën Christian Lindner ligt er een voorstel op tafel dat de zaken nog erger zou maken. 

Vandaag kan een land op twee manieren reageren op een Europees richtlijn. Om een begrotingstekort aan te pakken, kan het zijn inkomsten verhogen, bijvoorbeeld door een miljonairstaks in te voeren, of kan het zijn overheidsuitgaven verlagen. 

In de praktijk geven de Europese Commissie en regeringen er de voorkeur aan om te snoeien in de uitgaven. Ze snoeien liever in openbare diensten dan dat ze raken aan de belangen van miljardairs en grote multinationals. Het nieuwe voorstel dat nu op tafel ligt, zou de landen kunnen verplichten om te besparen op zijn uitgaven en verbieden om geld te halen via eerlijke belastingen. Er zou zelfs geen andere keuze mogelijk zijn. Dit zou meteen een extra zware aanval op alle openbare diensten betekenen.

Verzet tegen dreigend gevaar

Dat proces is in volle gang. De Europese Commissie deed een eerste voorstel. De Europese regeringen van hun kant zouden op 23 november, tijdens de volgende bijeenkomst van de Europese ministers van Financiën, tot een akkoord kunnen komen. Het Europees Parlement zal begin december over de teksten stemmen. De drie Europese instellingen zullen dan onderling tot een akkoord komen.

Het is nu dus tijd om ons te laten horen tegen de besparingen. De Europese vakbonden zien het gevaar in en hebben al acties aangekondigd. Het Europees Verbond van Vakverenigingen heeft het over "besparingen 2.0" en roept op tot een grote Europese betoging op 12 december in Brussel. 

De vakbonden roepen Europa op om lessen te trekken uit het verleden en niet opnieuw te besparen. Wat we nodig hebben, zijn massale investeringen in klimaattransitie, openbare diensten en voor koopkracht. 

We kunnen deze strijd winnen. De Spaanse regering, die momenteel het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie bekleedt, lijkt verdeeld. De sociaaldemocratische minister van Economie Nadia Calviño Santamaría doet haar uiterste best om een akkoord te bereiken om het Stabiliteitspact weer te activeren. Maar haar collega minister van Werk Arbeid Yolanda Diaz, gesteund door een authentieke linkse coalitie, veroordeelde in het Spaanse parlement de heropstart van het besparingsbeleid. Ook in België kunnen we druk uitoefenen op de regering en voorkomen dat ze deze plannen steunt.