Dossier: Wat gaat er schuil achter het plan van Delhaize?

Heel wat Delhaiziens staken voor het eerst in hun leven. Aan de piketten klinkt vastberadenheid om door te gaan, tot de directie terugkomt op haar plan om alle 128 winkels die Delhaize in eigen beheer heeft te verkopen aan zelfstandige uitbaters. Het franchisemodel dat Delhaize voor ogen heeft, is een achteruitgang voor de Delhaiziens en een gevaarlijke trend voor de hele werkende klasse. Het plan organiseert een spiraal naar beneden: meer werken, meer flexibiliteit, meer precariteit, en dat voor minder loon.

De directie probeert haar plan voor te stellen als een “efficiëntie-oefening” en een “winnend model” voor de toekomst van het bedrijf. Is die toekomst dan bedreigd? Het klopt dat de winstmarges van alle Belgische supermarkten dalen door van de hevige concurrentie, maar Delhaize boekte vorig jaar een nettowinst van 48 miljoen euro in België. Bovendien maakt het Belgische bedrijf deel uit van de grote multinational Ahold Delhaize, die vorig jaar een recordwinst boekte van 2,5 miljard euro. We kunnen dus niet spreken van een bedrijf in moeilijkheden. Nee, in werkelijkheid speelt er iets anders.

Op de website van Ahold Delhaize staat te lezen dat het bedrijf in 2023 voor 1 miljard euro aandelen wil terugkopen van de aandeelhouders. Dat is een trucje dat multinationals toepassen om de beurswaarde van hun aandeel kunstmatig omhoog te duwen. De grote aandeelhouders passeren zo twee keer aan de kassa: ten eerste krijgen ze een (hoog) dividend op al hun aandelen, en ten tweede kunnen ze een deel van hun aandelen verkopen aan Delhaize voor een prijs die veel hoger ligt dan wat ze er zelf voor hebben betaald. Waar gaat de multinational dat miljard halen? Bij het personeel dus. De Nederlandse CEO Frans Muller kondigde in februari aan dat het bedrijf … 1 miljard euro gaat besparen.

Van winkelketen naar parasitair model

Op dit moment is Delhaize een retailer, een winkelketen. Het bedrijf koopt goederen aan bij vele kleine leveranciers en verkoopt die aan de klanten. Door de jaren heen heeft het bedrijf een dominante positie opgebouwd ten aanzien van zijn leveranciers. Delhaize is hun grootste klant en kan hen daarom chanteren om hun prijzen te verlagen. Zo strijkt Delhaize een grotere winst op. Het is een voorbeeld van parasitair kapitalisme: een kapitalist die andere kapitalisten uitzuigt.

Dat parasitaire model wil Delhaize nu ook toepassen op zijn winkels. Als het al zijn winkels franchiseert, dan kan het minimale prijzen opleggen aan de leveranciers en maximale prijzen aan de winkels. Zo ontstaat een situatie van permanente woekerwinst. Het gevolg van dit dubbele parasitaire model is dat arbeiders en bedienden in héél de waardeketen maximaal zullen worden uitgebuit. De nieuwe “zelfstandige” uitbaters worden namelijk ook uitgeperst. Als zij nog winst willen maken, zullen ze fors moeten besparen op personeel. Hoe ze dat doen, kan Delhaize niets schelen: dat is niet langer zijn verantwoordelijkheid.

En natuurlijk zorgt de opsplitsing in 128 verschillende schijnzelfstandigen ervoor dat de grote nationale vakbonden bij Delhaize verdwijnen. Dat klinkt als muziek in de oren van alle grote winkelketens. De grote baas van de sector zegt: “Na Delhaize zullen er nog volgen”. Zo wordt straks heel de sector getroffen.

De Delhaiziens kunnen winnen

De directie is geschrokken van de strijdbaarheid van het personeel. Ze probeert verwarring te zaaien met beloftes over behoud van job, loon en arbeidsvoorwaarden. Maar daar trappen de meeste Delhaiziens gelukkig niet in. Delhaize kan makkelijk allerlei dingen beloven, zodra de verkoop een feit is, is ze nergens nog verantwoordelijk voor. Alle franchisewinkels werken met minder dan vijftig vaste medewerkers, om te verhinderen dat er een vakbond komt. Ontslagen zijn dus bijna zeker. In de zelfstandige winkels gelden ook lagere normen op vlak van loon en arbeidsvoorwaarden, die de nieuwe eigenaar kan opleggen in een bijlage bij het contract. Zo kan men gemakkelijk de veelbesproken “cao 32bis” omzeilen, die zogezegd garanties biedt op behoud van voorwaarden. De bottom line is: zonder vakbond, geen garanties. Als franchiseren niets zou veranderen, waarom zou Delhaize het dan willen?

Verliezen is dus geen optie. Gelukkig liggen de kaarten goed voor het personeel. Strijd voeren tegen een multinational, is als David die tegen Goliath vecht. Het lijkt onmogelijk, maar het kan. De afgelopen jaren boekten de werkers van Ryanair en Lidl tegen alle verwachtingen in ook overwinningen tegen grote multinationals. Er komt namelijk altijd een punt dat de acties te veel doorwegen op de boekhouding, en dan kan de directie niet anders dan plooien. Wat de werknemers en vakbonden van Delhaize nu al lieten zien tegen alle patronale druk in is ongelooflijk sterk: wekenlange stakingen, blokkering van de depots, protesten aan de hoofdzetel. De zenuwachtigheid neemt nu al toe bij de directie. Dat zeggen ze zelf: “De schade is enorm. En dat is nog een understatement”.

De strijd van de Delhaiziens gaat iedereen aan. Het is een strijd voor respect, waardig werk en goede jobs. Tegen een maatschappij waarin alles moet wijken voor de winsthonger van de grote aandeelhouders.

Download hier het volledige dossier van het studiedepartement van PVDA.