De Wever maakt ruk naar uiterst rechts, elitair en nationalistisch Vlaanderen

De startnota van Bart De Wever leest als een handboek van neoliberale ideeën. Hij maakte het extreemrechtse Vlaams Belang salonfähig en nam voorstellen die lang ondenkbaar waren, zonder verpinken over. Bovendien zorgt hij voor een totale blokkering van de federale regeringsvorming om het land te kunnen splitsen, iets waar geen enkele kiezer om gevraagd heeft. We hebben een helder sociaal alternatief nodig om het tij te keren.

Het signaal van de kiezer was sociaal

Op 26 mei gaf de kiezer de Zweedse partijen een oplawaai van jewelste. Regeringspartijen N-VA, CD&V en Open Vld verloren samen meer dan een half miljoen stemmen. Het was een sterk signaal tegen het asociale besparingsbeleid van de afgelopen vijf jaar. Een sociaal signaal voor lagere facturen, betere pensioenen, betaalbaar wonen. Het Vlaams Belang wist daar handig op in te spelen door demagogische sociale eisen te koppelen aan ronduit racistische en islamofobe retoriek en kon zo heel wat stemmen winnen. Maar ook de PVDA, die veel sociale thema’s op de agenda zette, groeide fors. 

Twee maanden na de verkiezingen hebben De Wever en co de sociale bekommernissen aan de kant geschoven. De N-VA wil de turbo op het concurrentievermogen van de Vlaamse bedrijven zetten, terwijl de bevolking besparingen en sociale afbraak mag verwachten. Vlaams Belang en haar racistische en nationalistische ideeën worden op het schild gehesen om de asociale agenda van de nieuwe regering te verbergen. Terwijl grote happen uit het budget naar het grootbedrijf gaan, wil De Wever de Vlamingen met de ‘nieuwkomers’ doen vechten voor de kruimels.

Neoliberale agenda

In de startnota voor de onderhandelingen over een nieuwe Vlaamse regering neemt Bart De Wever de vlucht vooruit naar een bijzonder neoliberaal beleid. Het grootbedrijf kan op royale steun rekenen, terwijl heel wat gewone mensen uit de boot geduwd worden. “De lat ligt waar we ze voor onze bedrijven gevraagd hebben”, klinkt het dan ook goedkeurend bij werkgeversorganisatie Voka, terwijl het Netwerk tegen Armoede “zeer verontrust” reageert.

“Overal waar het over het economische gaat, moet er ‘geëxcelleerd’ worden”, analyseert het Vlaams ABVV. “Waar het gaat over sociale doelstellingen primeert de ‘haalbaarheid’.” Terwijl huurprijzen de pan uit swingen en 135.000 mensen op de wachtlijst staan voor een sociale woning, verlaagt De Wever de ambities voor bijkomende sociale woningen. In Gent, Antwerpen, Mechelen en Hasselt, centrumsteden waar de nood aan betaalbare woningen het grootst is, wordt zelfs een bouwstop voor nieuwe sociale woningen afgekondigd. 

Terwijl ons landje nu al 400.000 langdurig zieken telt, meer dan ooit tevoren, wordt een werkzaamheidsgraad van 80 procent als doelstelling vooropgesteld. Dat betekent dat je niet alleen zieken en ouderen, maar ook langdurig zieken en mensen met een handicap de arbeidsmarkt gaat opjagen. Zo blijft de druk op de lonen en arbeidsvoorwaarden hoog genoeg. “Over werkbaar werk, een goed loon of discriminatie geen woord”, merkt het Vlaams ABVV terecht op. Bij de overheid wordt na jaren van bezuinigingen zwaar verder bespaard en geflexibiliseerd. De statutaire aanwerving gaat er op de schop en de openbare diensten worden nog verder uitgekleed.

De centen die zo vrijkomen, sluist De Wever op vraag van Voka door naar de grote multinationals onder de vorm van risicokapitaal en investeringen in onderzoek en ontwikkelingen. Zelfs de Europese Unie moet daar bij helpen, schrijft Sacha Dierckx van denktank Minerva. “Lidstaten moeten elkaar blijven beconcurreren met lagere belastingen voor multinationals en goedkopere werknemers. Wel meer internationale vrijhandelsakkoorden - zoals in de startnota staat - maar geen Europese of internationale akkoorden die een race to the bottom vermijden op vlak van sociale en arbeidsrechten, belastingen, of milieu- en klimaatregulering.” Om de Vlaamse topindustrie te laten excelleren moet het klimaatbeleid boven alles ‘realistisch’ zijn en vooral geen inspanningen vragen van vervuilende multinationals. Soepele vergunningsprocedures zorgen dat hen geen strobreed in de weg wordt gelegd.

Een Vlaanderen voor de elite

“Wij willen van Vlaanderen een warme gemeenschap maken en iedereen opnemen”, beweert De Wever in zijn startnota. “De drempel aan de deur wordt hoger om aan het buffet aan te schuiven”, voegde hij daar in Terzake aan toe. Maar ook wie langer dan vijf jaar in België woont, hoeft geen warm beleid te verwachten. Door “het portretteren van mensen van buitenlandse herkomst als zijnde mensen die de rechtstaat niet respecteren en hun burgerlijke en maatschappelijke verantwoordelijkheden niet zouden opnemen”, zoals het Minderhedenforum schrijft, wil hij Vlamingen met en zonder migratieachtergrond uit elkaar spelen en doen vergeten dat zijn startnota geschreven is op maat van de elite.

De Wever wil helemaal geen goede sociale voorzieningen voor het “eigen volk”. Hij zet daarentegen de jacht op de langdurig zieken voort, houdt de bouw van sociale woningen tegen en gaat mensen in armoede nog harder bestraffen. De stijgende kinderarmoede wordt in de startnota zelfs niet vernoemd. Hij wil de sociale voorzieningen en de publieke dienstverlening afbouwen, steen voor steen, om meer en meer cadeaus uit te kunnen delen aan de grote multinationals.

Die keuze voor de elite loopt ook als een rode draad door de onderwijsplannen in de startnota. Ons onderwijs behoort tot de meest ongelijke ter wereld. Doorstromen naar het hoger onderwijs is voor kinderen uit de werkende klasse veel moeilijker. Die ongelijkheid aanpakken zet De Wever weg als een nivellering en niveauverlaging. Elitescholen voor de besten, dat is zijn prioriteit. En dus gaan de bescheiden maatregelen naar meer democratisering, via een betere sociale mix en een latere studiekeuze, op de schop en worden de absurde schotten tussen ASO, BSO, TSO en KSO behouden. Centrale examens moeten de concurrentie tussen scholen bovendien nog verder aanwakkeren.

De diepe sociale kloof die ons onderwijs teistert, wordt doelbewust in stand gehouden. Als ouders daarvoor aan de schoolpoort moeten gaan kamperen, dan is het maar zo. Over maatregelen die elke leerling kunnen doen excelleren, zoals het aanpakken van het prangende lerarentekort, wordt met geen woord gerept. Tot slot moet het algemeen verbod op het dragen van de hoofddoek in het officieel onderwijs aan duizenden jongeren en leerkrachten het signaal geven dat ze niet welkom zijn.

Vlaams Belang houdt de pen vast

“De N-VA is geen dam tegen, maar een brug naar extreemrechts”, zei PVDA-voorzitter Peter Mertens op de verkiezingsavond van 26 mei. Vandaag blijkt dat het asociale beleid en de rechtse taal van De Wever en co het Vlaams Belang opnieuw groot hebben gemaakt. Door maanden met Vlaams Belang te onderhandelen heeft de N-VA er na de verkiezingen ook alles aan gedaan om Vlaams Belang als een normale partij te behandelen. “De reden waarom de coalitie van N-VA en Vlaams Belang er niet komt, is dat die partijen een paar zitjes tekort komen”, klinkt het bij politicoloog Bart Maddens. “Een coalitie met Vlaams Belang is een realistisch perspectief voor N-VA.” Zo wordt een extreemrechts Vlaams-nationalistisch front uitgebouwd met het oog op een absolute meerderheid bij de verkiezingen van 2024.

De Wever houdt vol dat zo’n samenwerking enkel mogelijk is als het Vlaams Belang ‘de juiste kant van de Chinese muur’ kiest. Maar die Chinese muur tussen De Wevers ‘inclusief nationalisme’ en het extreemrechtse gedachtegoed wordt steeds dunner. Het gaat nog slechts over stijl, niet over inhoud. “In werkelijkheid gaat het om een wand met beweeglijke panelen die steeds verder terugwijken”, schrijft Bart Eeckhout van De Morgen. “Door die wand stukje bij beetje achteruit te duwen, heeft het VB al zoveel van zijn weerzinwekkende 70-puntenplan kunnen realiseren.” 

Dat blijkt ook uit de startnota van De Wever, die sociale rechten voorwaardelijk maakt en zo eerste- en tweederangsburgers creëert. “Niet alleen om de overwinning van het Vlaams Belang in het akkoord op te nemen, maar ook omdat de N-VA zelf achter die voorstellen staat”, schrijft politicoloog Carl Devos. “Wie aanspraak wil maken op de Vlaamse sociale bescherming en andere sociale voordelen, moet volgens de nota eerst vijf jaar in België verblijven, wat aansluit bij een aparte sociale zekerheid voor vreemdelingen, punt 49 van het 70-puntenplan”, schrijft Sacha Dierckx. “Punt 54 van dat plan was de kinderbijslag voor niet-Europeanen verminderen, de startnota introduceert een wachtperiode van zes maanden voor nieuwkomers.”

“Met nieuwe bijkomende voorwaarden, controles en sancties vermoeilijkt de N-VA de integratie en participatie van veel nieuwkomers in onze samenleving”, reageert Landry Mawungu, directeur van het Minderhedenforum. “Het zijn stuk voor stuk maatregelen die de meest kwetsbare mensen met een migratieachtergrond raken en die net een averechts effect zullen hebben op hun integratie.” Zo wijzen de Gezinsbond en de Kinderrechtencoalitie erop dat kinderbijslag een recht van het kind is, dat niet hoort af te hangen van de situatie van de ouders. Dat recht inperken zal de kinderarmoede enkel verder doen toenemen.

Vlaams Belang blijft de partij die ze altijd geweest is. Het is nog steeds de partij die in 2004 werd veroordeeld voor het aanzetten tot haat en racisme. Het personeel is hetzelfde, het programma is hetzelfde, en de doelstellingen zijn dezelfde. Vlaams Belang haalde zelfs Dries Van Langenhove binnen, die vervolgd wordt voor racisme, negationisme en wapendracht. Het enige nieuwe aan de koers van de huidige voorzitter Van Grieken is dat het Vlaams Belang zich inzake sociaal beleid als een wolf in schaapsvacht gedraagt. Van alle sociale punten uit hun campagne is in de startnota waar de partij zo lang over onderhandeld heeft, niets terug te vinden. ‘Rijk volk eerst’ en een hard neoliberaal economisch beleid, dat is waar Vlaams Belang voor staat.

Nationalisme als bindmiddel

Om zijn aanval op de werkende mensen onder de mat te vegen, zet De Wever volop in op het creëren van een gemeenschappelijk ‘Vlaams bewustzijn’. Hij wakkert het nationalisme aan om ons te doen geloven dat het ‘grootse Vlaanderen’ ons allemaal verenigt. Van flexwerker tot aandeelhouder, van sociale huurder tot CEO, binnenkort leren we in het museum van de Vlaamse geschiedenis broederlijk dat we dezelfde geschiedenis, waarden en belangen hebben. Cultuur wordt herleid tot propagandahefboom en visitekaartje voor Vlaanderen.

De Wever gaat daarin bijzonder ver in de instrumentalisering van het onderwijs, de cultuur en de openbare omroep voor zijn nationalistisch project. “De nieuwe minister van Cultuur zal zich mogen beperken tot het promoten van de ‘Vlaamse Meesters’ die – daar komt de pathetiek weer – ‘het uithangbord moeten worden van de grootsheid die Vlaanderen in zich heeft’”, schrijft journalist Christophe Callewaert van De Wereld Morgen. “Ook de VRT moet zich toeleggen op die vorming van de ‘Vlaamse identiteit’.” Heel wat historici verzetten zich ook hevig tegen het vastleggen van een Vlaamse canon, een lijstje met Vlaamse figuren en geschiedenis die in het onderwijs aan iedereen zou moeten worden opgedrongen. “De Vlaamse canon neigt naar superioriteitsdenken”, merkt de Leuvense professor Karel Van Nieuwenhuyse op.

Nooit is de splitsing van het land een thema geweest tijdens de campagne. Amper 6 procent van de Vlamingen wil een nieuwe staatshervorming, bijna even weinig als de 5 procent in Franstalig België. Bovendien blijkt uit onderzoek dat Vlamingen, Walen en Brusselaars dezelfde prioriteiten stellen: een eerlijke bijdrage van de grote vermogens, een minimumpensioen van 1.500 euro of het behoud van de index. 

Toch zet De Wever de Vlaamse regering in om het hele land te blokkeren. Een volgende stap in het gijzelen van de verkiezingsuitslag om De Wevers “historische missie”, het confederalisme, op te dringen. Die splitsing van het land dient dezelfde agenda als het rechtse beleid in Vlaanderen. Door het uit elkaar trekken van de sociale zekerheid, de collectieve onderhandelingen over lonen en rechten of de automatische loonindex, is confederalisme een regelrechte aanval tegen de sociale verworvenheden van de werkende mensen in ons land. Niet enkel tussen de regio’s, maar ook tussen zwakke sectoren en sterke sectoren, tussen gezonde mensen en langdurig zieken, enzovoort.

Nood aan positieve tegenbeweging en tegencultuur

De startnota van De Wever komt tegemoet aan de wensen van het grootbedrijf en heeft voor de gewone Vlaming vooral besparingen en sociale afbraak in petto. De mensen in Vlaanderen hebben nood aan betaalbaar wonen en lagere facturen in de zorg, het onderwijs, voor water en energie. We hebben nood aan een onderwijs dat élk talent doet schitteren en de sociale ongelijkheid eindelijk de wereld uit helpt. We hebben nood aan een goed uitgebouwd openbaar vervoer, bindende normen voor vervuilende multinationals en het massaal isoleren van huizen. De strijd tegen de kinderarmoede hoort eindelijk ambitieus aangegaan te worden. Tegenover het enge nationalisme, hebben we een positieve tegencultuur nodig. Een cultuur van de werkende mensen in Vlaanderen en daarbuiten. In al hun diversiteit en met al hun ervaring in de strijd voor een meer rechtvaardige maatschappij.

Om de plannen van De Wever te counteren, is er nood aan een brede tegenbeweging voor een sociaal, duurzaam en rechtvaardig alternatief. Van het terecht verontwaardigde middenveld en de vakbonden over de culturele sector tot de klimaatbeweging die terecht om actie vraagt. Als we van wonen een recht willen maken, de armoede daadkrachtig willen aanpakken, werk willen maken van échte inclusiviteit en de leefbaarheid van onze planeet willen verzekeren, kunnen we niet anders dan de handen in elkaar slaan en opkomen voor een heel ander beleid. Die beweging kan op de steun rekenen van de PVDA, de enige partij in Vlaanderen die niet tegen de N-VA heeft aangeschurkt om mee te kunnen besturen. Van de straat tot in het parlement zullen we mee de sociale prioriteiten op de agenda zetten.