De maatregelen van de Arizona-coalitie: achteruitgang voor vrouwen en meer ongelijkheid tussen mannen en vrouwen

1) Steeds lagere pensioenen voor vrouwen

De pensioenhervormingen van de Arizona-regering zullen een grote impact hebben op vrouwen, die zich al in een onzekere situatie bevinden wanneer ze met pensioen gaan.

De volgende maatregelen in het bijzonder zullen vrouwen treffen:

• De introductie van een pensioenmalus, waardoor pensioenen worden verlaagd voor mensen die vóór de wettelijke pensioenleeftijd met pensioen gaan. Uiteindelijk zou een pensioenboete van 5% per jaar bij vervroegde pensionering worden toegepast. Vrouwen hebben vaak zware beroepen (schoonmaak, verzorging, enz.) en kunnen vaak simpelweg niet werken tot de wettelijke pensioenleeftijd, omdat dat fysiek onmogelijk is. Ook hebben ze vaak onvolledige carrières, wat betekent dat ze niet genoeg jaren effectief gewerkt zullen hebben om de straf te ontlopen. Zij worden dus gestraft met de invoering van deze pensioenmalus en zullen nog lagere bedragen ontvangen dan nu. Gemiddeld betekent dit malussysteem een verlies tot 404 euro per maand voor vervroegd pensioen.
• Strengere voorwaarden voor vervroegd pensioen. Vrouwen zullen vanaf hun 60e met vervroegd pensioen kunnen gaan, maar alleen als ze ten minste 234 dagen per jaar hebben gewerkt (het equivalent van een 3/4 tewerkstelling) gedurende 42 jaar. Dit sluit veel vrouwelijke werknemers in zware beroepen zoals de gezondheidszorg, schoonmaak enz. uit.

• De geleidelijke afschaffing van het overlevingspensioen en het echtscheidingspensioen. Het afschaffen van afgeleide rechten (nabestaanden- en echtscheidingspensioen) zou de pensioenkloof tussen mannen en vrouwen vergroten van 24% naar 50% op basis van cijfers uit 2017. Het Federaal Planbureau (2023) schat dat de afschaffing van het echtscheidingspensioen zou leiden tot een gemiddeld verlies van 145 euro per maand voor vrouwen, tegenover 16 euro voor mannen.  

  Het regeerakkoord voorziet in de afschaffing van het overlevingspensioen en de vervanging ervan (voor sommige mensen) door een (beperkte) overgangsuitkering. 

  Het echtscheidingspensioen wordt afgeschaft en vervangen door een suggestie om dit op te nemen in het huwelijkscontract. Dus in plaats van een systeem waarbij de gescheiden echtgenoot recht heeft op een pensioen gefinancierd door de sociale zekerheid, is het plan om voor te stellen dat de partners in het huwelijkscontract een verdeling van de pensioenen in geval van scheiding opnemen. Wie zal dat doen? 

2) Loonsverlaging: een grote klap voor vrouwen

Ten eerste omdat de wet die de lonen blokkeert (ten minste tot 2027) een rem zet op elke poging om de loonongelijkheid te verminderen, wat een grote impact heeft op de door vrouwen gedomineerde sectoren waar de lonen historisch gezien lager liggen.

Ten tweede omdat de verschuiving van de aanvang van de nachtarbeid van 20 uur naar middernacht in de distributiesector de verhoogde premies voor avond- en zondagswerk geleidelijk zal doen verdwijnen. Deze maatregel zal een directe impact hebben op werknemers in deze door vrouwen gedomineerde sector, waar avond- en weekendwerk vaak voorkomen. Het verdwijnen van deze compensatie zal de economische onzekerheid van vrouwen verergeren en de loonkloof tussen mannen en vrouwen vergroten.

Tot slot staat de regering werkgevers toe om vrouwen tot 240 uur overuren per jaar op te leggen, zonder toestemming van de vakbonden en zonder extra loon. Dat is meer dan vijf uur extra per week. Meer flexibiliteit, maar zonder compensatie.

Neem het voorbeeld van Marie, een werfcoördinator met een 40-urige werkweek. Als ze nu 45 uur werkt om een project af te ronden, krijgt ze 50% extra loon of vrije tijd. In de toekomst dreigt deze compensatie te verdwijnen.

3) Een steeds moeilijker evenwicht tussen werk en privé

De flexibele werktijden in het akkoord introduceren "accordeon"-werktijden en de berekening van werktijden op jaarbasis (de 38-urige werkweek wordt berekend over het jaar in plaats van per week), waardoor de minimale dagelijkse en wekelijkse werktijden komen te vervallen. De 38-urige werkweek en de 8-urige werkdagen worden gewoon aan de kant geschoven. De regel is dat er geen regels meer zijn. We kunnen weken hebben van 48 uren en andere met veel minder uren, waardoor de organisatie van het gezin veel ingewikkelder wordt dan vandaag.

Het regeerakkoord voorziet ook in de opheffing van beperkingen op nachtwerk, en de regelgeving met betrekking tot openingsuren wordt versoepeld. Daardoor wordt de combinatie tussen werk en gezinsleven nog moeilijker. 

Vrouwen, van wie de meeste huishoudelijke taken hebben, zullen gedwongen worden minder te gaan werken of de arbeidsmarkt te verlaten. Dat heeft een impact op hun financiële onafhankelijkheid en zal hun kwetsbaarheid op lange termijn vergroten, vooral op het gebied van pensioenen.

4) De jacht op langdurig zieken: een dubbele straf voor vrouwen

60% van de langdurig zieken in België zijn vrouwen, door hun hoge aandeel in het werk in zware sectoren en hun dubbele werk- en gezinslast. Spier- en skeletaandoeningen en psychologische aandoeningen, vaak veroorzaakt door moeilijke werkomstandigheden, komen veel voor.

Het regeerakkoord voorziet in een versterking van de re-integratieverplichtingen en controlemechanismen, waardoor de duur van uitkeringen voor langdurig zieken mogelijk wordt beperkt. Deze maatregelen zullen veel vrouwen dwingen om weer aan het werk te gaan wanneer ze er eigenlijk nog niet klaar voor zijn, of om nog meer inkomensverlies te lijden.

5) Abortus terug in de frigo

Geen harde toezegging om het recht op abortus uit te breiden. Slechts een vage verwijzing naar een een te overwegen consensus tussen de regeringspartijen. Dit zal het debat over de uitbreiding van het recht op abortus voor de komende jaren in de frigo zetten.

6) Bestrijding van geweld tegen vrouwen: wat met de ene hand wordt gegeven, wordt met de andere hand weer teruggenomen

Het regeerakkoord vermeldt een aantal maatregelen om geweld te bestrijden. Deze omvatten de versterking van het Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG) en de uitbreiding van de EVA (Emergency Victim Assistance)-eenheden bij de politie. Er wordt echter geen woord gerept over geweld op het werk en de toepassing van de Conventie 190 over geweld en intimidatie op het werk van de ILO (Internationale Arbeidsorganisatie). Alle geplande aanvallen op werkende vrouwen zullen vrouwen nog kwetsbaarder maken voor geweld op het werk of thuis. Werkonzekerheid weerhoudt vrouwen ervan om klacht in te dienen uit angst om hun baan te verliezen. Zo is het ook veel moeilijker om aan huiselijk geweld te ontsnappen als je een laag inkomen hebt. Verbeteringen dus, maar tegen welke prijs? 

De maatregelen die de Arizona-coalitie voorstelt betekenen dus een echte stap achteruit voor vrouwenrechten. Ze vergroten de economische onzekerheid, vergroten de loonkloof tussen vrouwen en mannen, maken het moeilijker om werk en gezin te combineren en ondermijnen de moeizaam verworven sociale rechten.

We moeten en kunnen de plannen van deze afbraakregering tegenhouden. Vakbonden en arbeiders zijn sinds december massaal in actie gekomen. Op 13 januari kwamen meer dan 30.000 mensen op straat. We zagen ook de massale mobilisatie van de leerkrachten, die de onderhandelaars in het defensief hebben gedrongen. Ook zij waren met 30.000 op 27 januari. De vrouwenbeweging kan deze coalitie en haar plannen ook terugdraaien. 

Daarom is het belangrijk dat we op 13 februari massaal de oproep van de vakbonden steunen en op 8 maart de vrouwenstaking versterken.Wij kunnen winnen.