De grootste vermogens belasten: antwoord op de beste slechte tegenargumenten

Al zitten al deze universiteitsprofessoren en belastingadviseurs niet op precies dezelfde golflengte, toch brengt elk van hen bezwaren aan tegen een miljonairstaks. We kunnen zelfs zeggen dat het geboden panel kan worden betiteld als de "beste slechte tegenargumenten", omdat ze de meest klassieke weerleggingen van de noodzaak om de grote vermogens te belasten goed samenvatten. Laten we ze dus eens overlopen...

Ondoeltreffend

"Een vermogensbelasting willen invoeren is uiterst demagogisch, want in werkelijkheid werkt het niet. In de landen waar ze werd ingevoerd, in Frankrijk, in Luxemburg, brengt ze niets op", zegt Sabrina Scarna, een Brusselse belastingadviseur.

Het voorbeeld van Frankrijk toont daarentegen juist de noodzaak van een dergelijke belasting aan. En paradoxaal genoeg is het net de afschaffing van de solidariteitsbelasting op de vermogens (ISF) door president Emmanuel Macron in 2018 die daar het bewijs van levert. Het INSEE, het Franse instituut voor statistiek, heeft namelijk net aangetoond dat de belastinghervormingen van 2018, waarmee de vermogensbelasting werd afgeschaft, een plotse toename van de ongelijkheid in Frankrijk teweegbracht.1. Dit is het beste bewijs dat deze belasting niet symbolisch was.

Wat niet wil zeggen dat ze perfect was ontworpen, verre van. Vanaf het begin werd de vermogensbelasting aangetast door bepaalde "achterpoortjes", zoals de vrijstelling voor kunstwerken die in 1982 door de socialistische minister van begroting Laurent Fabius, zoon van rijke antiquairs, werd afgekondigd. Ook de presidenten Chirac en Sarkozy, die deze vermogensbelasting - die bij een meerderheid van de Fransen populair was - niet durfden afschaffen, hebben tal van achterpoortjes (zoals het belastingschild) bedacht om haar van haar substantie te ontdoen. Maar ondanks deze opzettelijke sabotage bracht de belasting aanzienlijke inkomsten op. Beeld je dan eens in wat een belasting die niet getorpedeerd wordt door vrijstellingen op zou kunnen brengen.

Geen vermogenskadaster

Het feit dat België niet over een vermogenskadaster beschikt is een hinderpaal, volgens de Eric Dor, directeur economische studies aan de IESEG School of Management. "Er is hier een reëel probleem van haalbaarheid," zegt hij. “Het zou maanden, zo niet jaren duren om dat kadaster op te zetten. Maar als je de rijken wil belasten, moet je weten wie er rijk is. Dat zal niet snel gebeuren."

Dit bezwaar gaat voorbij aan het feit dat de miljonairstaks (zoals geformuleerd in het wetsvoorstel van de PVDA) een belasting op grond van aangiftes is: de betrokken belastingplichtigen dienen een belastingaangifte in zodra ze aan de voorwaarden voldoen. Dit is overigens het geval voor veel belastingen, bijvoorbeeld de "aangifte" voor de personenbelasting, de btw-aangifte, de aangifte van nalatenschap, enz. Het kadaster, dat enkel zou dienen voor de verificatie van de aangiften, kan dus perfect enkele maanden of jaren na de invoering van de belasting komen.

Verder zijn de meeste bouwstenen van een vermogenskadaster er al. Onroerend goed staat natuurlijk vermeld in het vastgoedkadaster. De informatie over de banktegoeden wordt gecentraliseerd in het Centraal Contactpunt (CCP) van de Nationale Bank. Het buitenland stuurt miljoenen financiële gegevens naar de Belgische fiscus. En het nieuwe UBO-register dat door de FOD Financiën wordt bijgehouden bevat de uiteindelijke begunstigden van bedrijven, stichtingen en andere entiteiten. Laten we ook niet vergeten dat de banken (en verzekeringsmaatschappijen) over gigantische computerbestanden beschikken waarvan ze reeds bepaalde gegevens aan de autoriteiten leveren (zie de gegevens aan de voornoemde CCP, of degenen die werden verstrekt in het kader van de voormalige belasting op effectenrekeningen).

Moeilijk om de waarde te bepalen

"Zelfs als je een perfect beeld hebt van iemands vermogen, moet je het nog een waarde geven. Hoeveel is een huis waard? Hoeveel is een schilderij waard? Hoeveel is een aandeel dat van dag tot dag op de beurs fluctueert waard? ", zegt Marc Bourgeois, hoogleraar fiscaal recht aan de ULuik. 

Uiteraard moet de waarde van een vermogen geschat worden om het te kunnen belasten, maar dit is niet onoverkomelijk. Het bewijs is dat dit al dagelijks gebeurt. Dit gebeurde in Frankrijk voor de ISF, maar het gebeurt in België in het kader van successie: het gehele geërfde vermogen moet geschat worden. En dat is niet het enige voorbeeld. Koop je een huis? Dan moet je registratierechten betalen en de FOD Financiën controleert of het aangegeven bedrag van de verkoop niet ondergewaardeerd is. Koop je een schilderij? De verzekeringsmaatschappij zal de waarde ervan schatten. Wat betreft de beursaandelen , niets is makkelijker, aangezien het specifieke karakter van de beursactiviteit juist het vastleggen van de waarde van effecten is. Het volstaat dus om te bepalen van welke datum men uitgaat om de waarde te bepalen. Voor niet-beursgenoteerde ondernemingen bestaan er ook waarderingsmethodes (hetzij door het nemen van activa min passiva, hetzij door het nemen van een bepaald veelvoud van de winst, die varieert naargelang de sector) en die dagelijks worden gebruikt in het kader van bedrijfsverkopen of verwerven van aandelen.

Kapitaalvlucht 

“Het belasten van de rijksten is de beste manier om ze af te schrikken”, zegt Serge Wibaut gastprofessor economie aan de UCLouvain. “Kijk maar naar het aantal Fransen dat om die reden in België woont.” Eric Dor voegt hieraan toe: " De uitdaging voor een klein land als België in een geglobaliseerde economie, is om aantrekkelijk te zijn. Dus moet je uitermate voorzichtig zijn met het belasten van rijkdom om het kapitaal niet weg te jagen."

Nogmaals, het geval van Frankrijk verdient een nader onderzoek. Ten eerste, als grote fortuinen Frankrijk zijn ontvlucht, is dat omdat de vermogensbelasting daar effectief was (een antwoord dus op een eerder bezwaar). Ten tweede, het zijn niet de kapitalen die vluchten: er is gewoon een uittocht uit fiscale woonplaatsen. De meest emblematische familie van de fiscale ballingschap in België is de familie Mulliez, de aandeelhouders van Auchan en een groot aantal andere commerciële merken. Hun Auchan hypermarkten - hun "kapitaal" - hebben Frankrijk echter niet verlaten om naar België te komen. Het enige verlies is dus de door deze vluchters onbetaalde vermogensbelasting. En de afwezigheid van een vermogensbelasting zal dit tekort aan inkomsten duidelijk niet oplossen.

Verder moet worden gewezen op het kleine aandeel van de fiscale vluchtelingen: Nauwelijks 1% van de vermogensbelastingbetalers verliet Frankrijk.2 Dit betekent dat 99 % deze belasting zijn blijven betalen. Er wordt wel eens gezegd dat het de rijksten van de rijken betrof. Ze waren weliswaar rijker dan gemiddeld, maar vertegenwoordigden slechts 2 % van de belastbare basis van deze ISF. Wat betekent dat 98 % van de belastbare basis nog steeds in de Frankrijk lag. Tot slot moet worden opgemerkt dat een dergelijke marginale vlucht kan worden tegengegaan met een "exit-taks", d.w.z. dat de fiscale vluchtelingenkamp aansprakelijk blijven voor de belasting, zelfs als ze hun woonplaats buiten de grens hebben verplaatst.

Kapitaal wordt al belast

We belasten de rijken al, zegt Sabrina Scarna. “België belast het erfgoed al zwaar. Bij aankoop van onroerend goed betaalt u registratierechten, bij aankoop van een aandeel op de beurs betaalt u belasting op beursverrichtingen, bij overlijden betaalt u successierechten op wat u nalaat."

Al deze belastingen zijn er wel degelijk. Maar ze worden betaald door de bevolking, niet door de rijksten. Onroerend goed is typisch kapitaal van gewone mensen. Voor de belasting op beurstransacties is een bovengrens vastgelegd, wat betekent dat deze bij grote transacties onbeduidend is. De roerende voorheffing, die wordt geheven op financiële inkomsten, wordt niet betaald door de grote fortuinen die hun vermogen in vennootschappen opstapelen. En dankzij wat discreet "successieplanning" genoemd wordt, vermijden de zeer rijken grotendeels successierechten.

Geen inhoudelijke bezwaren

Eenmaal de tegenargumenten - en technische excuses – van de baan zijn, blijft het inhoudelijke debat over. Hier komt het goede nieuws: De RTBF benadrukt dat op het morele vlak, iedereen het eens is met het idee om de rijksten te laten bijdragen...

"Niet alleen filosofisch verantwoord, maar vooral economisch relevant", stelt Eric Dor. “Mensen met een laag inkomen maken elke maand een balans op. Zeker nu ze minder hebben verdiend door de crisis. Hoe meer we ze belasten, hoe minder ze consumeren. En consumptie is wat we vandaag nodig hebben voor het economisch herstel. Als je daarentegen 1.000 euro van een miljardair afneemt, zal het niets veranderen aan zijn consumptie."

Sinds de werken van de Franse econoom, Thomas Piketty, erkent Marc Bourgeois dat het idee om de meest welgestelden te laten bijdragen, "ontegensprekelijk" terrein wint . Het idee onze belastingen vandaag oneerlijk zijn en dat het evenwicht moet worden hersteld, krijgt steeds meer aanhang. En ik denk dat het ons zal lukken. Maar het zal tijd kosten aan technische, psychologische, culturele voorbereiding. "

Maar dat de sociale noodtoestand, die door de coronacrisis verergerd, biedt niet de luxe om het tempo te laten bepalen door mensen die in luxe leven. Zoals Serge Wibaut stelt: "De rijkere mensen zullen waarschijnlijk nog rijker worden omdat ze minder consumeren en reizen als gevolg van de huidige maatregelen, ze halen inkomsten uit de financiële markten die in opmars zijn. Daarom ook zou er niets schokkend aan zijn om de meest vermogenden meer meer te laten bijdragen dan degenen met minder middelen."