De aanpak van geweld tegen vrouwen moet een politieke prioriteit worden
Begin augustus geeft Jurgen D. zich aan bij de politie voor de moord op Ilse Uyttersprot, ex-burgemeester van Aalst, met wie hij op dat moment een relatie had. Het nieuws slaat in als een bom. De dertiende femicide (vrouwenmoord) dit jaar in België.
Twee dagen later ontsnapt Varduhi Harutyunyan ternauwernood aan de dood, nadat haar ex-partner haar neersteekt op de parking van haar werkplaats. Een veertiende femicide blijft gelukkig uit. Twee ernstige feiten van geweld tegen vrouwen in één week tijd. Er komen veel politieke steunbetuigingen voor de nabestaanden van Ilse Uyttersprot, maar het politiek debat over de aanpak van geweld tegen vrouwen blijft opnieuw uit. Zolang de politiek er geen prioriteit van maakt, zullen er slachtoffers blijven vallen.
Noem het femicide
“Een moord in de relationele sfeer” noemt de Aalsterse burgemeester D'Haese (N-VA) de feiten. De advocate van Jurgen D. weigert zelfs om van moord te spreken. Volgens haar was van voorbedachtheid geen sprake en is plots de “plomb gesprongen”. Ze probeert zelfs sympathie op te wekken voor de dader.
Als we het probleem serieus willen nemen, moeten we het ook correct benoemen
Al snel noemt de Vrouwenraad een kat een kat. Het gaat hier om een femicide (vrouwenmoord), de 13de dit jaar in België. Het was geen passionele moord, geen plots moment van zinsverbijstering. Het gaat om een man die doelbewust en op gewelddadige manier een vrouw heeft vermoord. Als we het probleem serieus willen nemen, moeten we het ook correct benoemen: femicide. Elke andere benoeming zwakt de feiten af. Of zoals één van de slachtoffers het in de media beschrijft: “De moord op Ilse staat niet op zich, is geen zwart-voor-de-ogen-moment, zoals zijn advocate beweert. Twintig jaar is het al aan de gang: het mishandelen van vrouwen, bij zijn volle verstand. Het is allemaal de voorbode geweest van het drama van vorige week. Dat is mijn diepste overtuiging.”
Twintig jaar geweld, met fatale afloop
Het verleden van Jurgen D. is een aaneenschakeling van gewelddaden en intimidatie ten aanzien van vrouwen. Hij stond er om bekend. Charmant de eerste maand, daarna ontketende hij zijn duivels. Tot twee maal toe is hij veroordeeld voor partnergeweld. Telkens met een milde straf tot gevolg. In 1997 kreeg hij een boete voor ongeveer 250 euro voor slagen en verwondingen. In 2014 kreeg hij zes jaar voorwaardelijk en moest hij een agressietherapie volgen, opnieuw voor slagen en verwondingen, poging tot wurging en stalking. Verder kon hij twintig jaar lang zijn gang gaan en het ene leven na het andere verwoesten.
Het mag gezegd zijn, rond geweld tegen vrouwen heerst een gevoel van straffeloosheid. Ten eerste komen heel weinig feiten bij politie en justitie terecht. Daarvan leiden er heel weinig tot een veroordeling, vaak dan nog met milde straffen. Dat zorgt voor een gevoel van machteloosheid bij de slachtoffers en straffeloosheid bij de daders.
Het is belangrijk om kennis en inzicht bij justitie en politie uit te bouwen
Het is daarom ontzettend belangrijk om kennis over en inzichten in deze problematiek bij justitie en politie uit te bouwen. Vorming en opleiding spelen hierin een cruciale rol. Daarin is net een goede stap vooruit gezet. Voortaan moeten alle magistraten bijvoorbeeld verplicht een opleiding volgen over seksueel en intra-familiaal geweld. Om het slachtoffer beter op te vangen, om de complexe situaties beter te begrijpen, ... Maar ook politiediensten en andere hulpverleners hebben nood aan soortgelijke opleidingen. Naast een algemene opleiding is er ook nood aan gespecialiseerde mensen bij politie en justitie om gevallen van geweld tegen vrouwen op een adequate manier aan te pakken.
Het is echter niet voldoende zaken grondiger te behandelen en de straffeloosheid te bestrijden. Vaak zijn daders niet aan hun proefstuk toe en komt het er ook op aan om recidive te vermijden. Daarin speelt dadertherapie een rol. Maar ook een goede risicoanalyse van de dader is noodzakelijk. Om dit waar te maken, zijn investeringen en extra handen noodzakelijk.
Bescherm de slachtoffers
Verschillende vrouwen die het ongeluk hadden het pad van Jurgen D. te kruisen, getuigden over hun ervaringen. Een aantal van hen diende geen klacht in uit angst voor zijn reactie. Dat maakt nogmaals duidelijk dat er enorme drempels zijn voor vrouwen om hulp te zoeken en te vinden. Angst voor de reactie van de dader speelt daarin zeker mee. Angst dat het nog erger zal worden. Maar ook angst dat ze niet geloofd zullen worden. Vaak weten ze niet waar naartoe. In het geval van partnergeweld is er ook nog de complexiteit van de relatie, er bestaat vaak een emotionele band met de dader.
De stap naar de hulpverlening moet zo laagdrempelig mogelijk zijn. De hulplijn 1712 (contactlijn voor slachtoffers van geweld tegen vrouwen) is nog veel te weinig bekend en de bereikbaarheid ervan moet groter. Nu is de lijn enkel binnen de kantooruren te bereiken. Tijdens de lockdown konden apothekers werken met het codewoord “masker 19”. Als iemand dit codewoord uitspreekt, schakelt de apotheker de hulpverlening in. Een positief initiatief.
Nooit mag een vrouw terug naar huis gestuurd worden met sussende woorden
Slachtoffers moeten hun verhaal op een veilige manier kunnen doen, met begrip voor hun situatie. Ook hier speelt een goede opleiding van alle hulpverleners, politie en justitie een grote rol, zodat de zaak op een ernstige manier gevolg krijgt. Nooit mag een vrouw terug naar huis gestuurd worden met sussende woorden. Spijtig genoeg gebeurt het nog steeds. Multidisciplinaire centra zoals het Family Justice Center, waar alle hulpverlening onder één dak zit, spelen een belangrijke rol in de strijd tegen partnergeweld. Deze initiatieven moeten worden uitgebreid.
Slachtoffers en de eventuele kinderen moeten ook snel in veiligheid kunnen gebracht worden als dat nodig is. Door bijvoorbeeld de dader uit huis te zetten en een contactverbod op te leggen. Een stakingsalarm kan daarbij een rol spelen om de dader weg te houden van het slachtoffer. Verder is er ook nood aan veel meer opvang in vluchthuizen, die gratis toegankelijk zijn en waar kinderen mee naartoe kunnen. Op dit moment zijn er veel te weinig plaatsen en moeten vrouwen vaak hun kinderen achterlaten.
Een actieplan is levensnoodzakelijk
Wat de moord op Ilse Uyttersprot aantoont, is dat geweld tegen vrouwen in alle lagen van de samenleving voorkomt. Met jaarlijks 40.000 aangiftes van partnergeweld en 20.000 aangiftes van stalking, overstijgen de cijfers het sporadische. Toch beweegt er niet veel op het politieke toneel. Alleen als dit een politieke topprioriteit wordt, alleen wanneer een gecoördineerd actieplan tot stand komt, zullen we de strijd tegen geweld op vrouwen winnen.