COP 28: Stop de reuzen van de olie-industrie

Van 30 november tot 12 december ontvangt Dubai (in de Verenigde Arabische Emiraten) de COP 28, de internationale klimaattop. Het is het moment om te kijken naar welke actie er al is ondernomen sinds het Akkoord van Parijs van 2015 om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 tot 2 graden in 2100.

Een van de belangrijkste uitdagingen is om af te stappen van fossiele brandstoffen (olie, gas en kolen). In Europa zijn fossiele brandstoffen verantwoordelijk voor driekwart van de uitstoot van broeikasgassen. Volgens het Internationaal Energieagentschap moeten alle nieuwe investeringen in deze energiebronnen onmiddellijk worden stopgezet als we de wereldwijde klimaatdoelstellingen willen halen.

De oliegiganten blijven echter nieuwe exploitatieprojecten ontwikkelen. In plaats van dat soort investeringen stop te zetten, nemen ze nog toe. De landen die historisch verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen zijn ook de landen die weigeren om substantiële inspanningen te leveren. De Verenigde Staten overwegen zelfs om hun productie van fossiele brandstoffen te verhogen, terwijl in Europa de investeringen in hernieuwbare energie in vraag worden gesteld en er steeds meer gasterminals komen.

Doorgaan op deze weg zal leiden tot een onbeheersbare opwarming van de aarde. We moeten dringend breken met het beleid dat een handvol oliegiganten en hun aandeelhouders bevoordeelt. 

Afstappen van fossiele brandstoffen? Big Oil heeft andere plannen

De vijf grootste Europese en Amerikaanse bedrijven in de sector, die we ook wel eens Big Oil noemen, zijn TotalEnergies, Shell, BP, Chevron en ExxonMobil.

Door de immense stijging van de olie- en gasprijzen hebben deze vijf bedrijven in 2022 een winst gemaakt van 200 miljard. Daarmee vestigen ze een record voor de hoogste winsten in meer dan een eeuw.

En wordt dat geld dan misschien geïnvesteerd in hernieuwbare energie? Nee, verre van. Het Internationaal Energieagentschap schat dat 95% van de investeringen van olie- en gasbedrijven naar fossiele brandstoffen gaat en slechts 5% in hernieuwbare energie. Milieuorganisatie Greenpeace berekende dat de twaalf grootste energiebedrijven in Europa 93% van hun kapitaal investeren in fossiele brandstoffen, tegenover slechts 7% in hernieuwbare energie.

Waarom deze keuze? Omdat ze mikken op kortetermijnwinst. En de toplui van de sector geven dat zelf toe. 

Zo zei de CEO van TotalEnergies, Patrick Pouyanné: “Waar aandeelhouders vooral zeker van willen zijn ... is de duurzaamheid van onze dividenden.” 

En Wael Sawan van Shell: “We streven naar een hoog rendement in al onze activiteiten. Onze aandeelhouders verdienen het dat we een hoog rendement nastreven. Als we in een activiteit geen rendement met dubbele cijfers kunnen behalen, moeten we ons absoluut afvragen of we die activiteit wel moeten voortzetten. We willen de koolstofuitstoot blijven beperken, maar het moet wel kosteneffectief zijn.”

Door de energiecrisis zijn olie en vooral gas echter zeer winstgevend geworden, omdat de prijs is gestegen terwijl de exploitatiekosten gelijk zijn gebleven. Winstpercentages zijn nu twee tot drie keer hoger in gas en olie, met ongeveer 15 tot 20% van de geïnvesteerde bedragen, dan in hernieuwbare energie, met ongeveer 8%. Dergelijke potentiële winsten onder de grond laten zitten is voor deze giganten en hun aandeelhouders uit den boze, ongeacht de gevolgen op de lange termijn.

De Amerikaanse reuzen Chevron en ExxonMobil hadden hun standpunt al duidelijk gemaakt toen ze weigerden een datum voor te stellen voor de geleidelijke stopzetting van de exploitatie van fossiele brandstoffen. Hun Europese concurrenten volgden. Ook zij vertragen, verminderen of annuleren hun investeringen in hernieuwbare energie en verhogen hun investeringen in olie en gas. Het Britse BP heeft zijn vooruitzichten voor broeikasgasemissiereducties tegen 2030 gehalveerd, terwijl Shell en BP van plan zijn om ook na 2050 te blijven investeren in de ontwikkeling van gas. Tot grote vreugde van de aandeelhouders van die multinationals werden deze aankondigingen telkens gevolgd door een stijging van de aandelenkoersen.

Olie- en gasgiganten die ons naar een klimaatramp blijven leiden terwijl ze ons overspoelen met greenwashing, aangezien 60% van hun reclame-investeringen naar het promoten van hun schamele groene investeringen gaat ...

De Verenigde Staten: kampioen in de productie van schalieolie en -gas

Een andere inzet op de COP28 is die van “gedifferentieerde verantwoordelijkheden”, d.w.z. het feit dat de landen in het Noorden een grotere historische verantwoordelijkheid hebben voor de opwarming van de aarde dan de landen in het Zuiden. Zo zijn 23 landen verantwoordelijk voor de helft van de broeikasgassen die de afgelopen 170 jaar in de atmosfeer zijn terechtgekomen.

De Verenigde Staten alleen al zijn verantwoordelijk voor 25% van de historische wereldwijde uitstoot. Volgens het principe van gedifferentieerde verantwoordelijkheid moeten deze historisch verantwoordelijke landen een groter deel van de inspanning op zich nemen.

Maar de Verenigde Staten hebben andere plannen. Na de ontwikkeling van de productie van schaliegas en -olie zijn zij wereldwijd de grootste producent van deze twee fossiele brandstoffen geworden, en daarmee werden ze de grootste exporteur van gas en de derde grootste exporteur van olie. Het probleem is dat deze exploitatietechnieken zeer vervuilend zijn, omdat er chemicaliën in de grond worden geïnjecteerd en het gesteente wordt gebroken, waardoor er ongecontroleerd gas vrijkomt, de grondwaterspiegel wordt vervuild en aardbevingen worden veroorzaakt. Ze zijn ook duurder dan traditionele methoden. Tot de energiecrisis van 2021 hadden de Amerikaanse producenten moeite om kopers te vinden voor hun schaliegas en -olie.

Maar sindsdien is alles veranderd. Als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de sancties tegen Russische olie en gas, die de Amerikaanse overheid zoveel mogelijk steunde, zijn koolwaterstofbrandstoffen uit de VS veel aantrekkelijker geworden. Vooral voor Europa, dat zijn Russisch gas zo snel mogelijk wil vervangen. In twee jaar tijd zijn de Verenigde Staten Europa’s grootste gasleverancier geworden. De industriële giganten die in Europa actief zijn, zoals BASF en ArcelorMittal, tekenen leveringscontracten voor meerdere decennia met gasproducenten uit de VS.

Dus waarom niet proberen er het beste van te maken, denken ze daar. Het Energy Information Agency van de VS voorspelt dat de olieproductie van het land minstens tot 2050 op het huidige niveau zal blijven, terwijl de gasproductie zal blijven toenemen. Met het doel om het over de hele wereld te verkopen. De exportcapaciteit van vloeibaar (schalie)gas uit de VS moet in 2026 zijn verdubbeld en in 2030 zijn verdrievoudigd.

De Verenigde Staten maken gebruik van het isolement van Rusland en de context van een nieuwe Koude Oorlog om de wereld te overspoelen met hun vervuilende gas en richten zich daarbij in de eerste plaats op Europa. VS-president Joe Biden staat op het punt om groen licht te geven voor de bouw van een de grootste gasterminals ter wereld. Dit platform in Louisiana zal voornamelijk worden gebruikt voor export naar Europa.

In Europa: blind vertrouwen in de markt

In Europa moeten we dringend hernieuwbare energie ontwikkelen, zowel om niet langer afhankelijk te zijn van geïmporteerde olie en gas en de prijzen daarvan, als om onze klimaatverplichtingen na te komen.

De uitdaging is enorm, niet alleen om groene elektriciteit te produceren ter vervanging van gasgestookte energiecentrales, maar ook om meer elektriciteit te produceren voor nieuwe transport- en verwarmingsbehoeften. Maar ook voor de industrie. De staalindustrie en de chemische industrie hebben energie nodig voor hun productieprocessen en behoren nu tot de grootste uitstoters van broeikasgassen. Het is mogelijk om hun productie om te vormen zodat deze duurzaam wordt, maar hiervoor is een grote hoeveelheid groene energie nodig. Het Internationaal Energieagentschap schat dat de huidige investeringen in hernieuwbare energie in Europa verdrievoudigd moeten worden.

Om deze overgang te bewerkstelligen is de strategie van Europa en de lidstaten om te vertrouwen op de markt en de particuliere energiereuzen te subsidiëren met overheidsgeld, in de hoop dat ze voldoende zullen investeren in groene energie.

Maar vandaag gebeurt het tegenovergestelde. Terwijl investeringen in gas en olie weer zeer winstgevend zijn geworden, zijn de kosten van investeringen in hernieuwbare energie opgedreven door de stijgende grondstofprijzen en de stijgende rente. Met onmiddellijk resultaat: Wind Europe, de privé-industrielobby voor de Europese windenergiesector, meldt dat het aantal orders voor nieuwe windturbines tot 2022 met 47% is gedaald en dat de investeringen met 24 miljard euro zijn verminderd. Zozeer zelfs dat de grootste Europese fabrikanten van windturbines in ernstige problemen zijn gekomen door een gebrek aan bestellingen. Ondertussen komen er steeds meer door de overheid gesubsidieerde gasterminalprojecten in Europese havens om steeds meer Amerikaans schaliegas te importeren. Erger nog, de genereuzere overheidssubsidies in de Verenigde Staten en de hoge energiekosten in Europa stimuleren industriële investeringen in batterijen, windenergie en zonne-energie aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.

In reactie hierop stelt federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten, in navolging van haar Europese collega's, voor om de overheidssubsidies voor particuliere investeringen in windparken te verhogen. Door het gegarandeerde feed-in-tarief voor de elektriciteit die ze produceren te verhogen: als de elektriciteitsprijzen op de markten onder deze drempel vallen, zal de overheid het verschil dekken. Deze gegarandeerde bodemprijs, die een minimumrendement voor privé-investeerders zal garanderen, zal worden gefinancierd door een bijdrage op de energierekening van de gewone gezinnen.

We doen de switch en werken internationaal samen

Je kunt sleutels van het kippenhok niet in handen geven van de vos... Als we de uitfasering van fossiele brandstoffen willen doen slagen en mensen in staat willen stellen zich te verplaatsen en hun huizen te verwarmen en fabrieken te laten draaien, moeten we dringend de grote oliemaatschappijen, de private reuzen in de olie- en gassector uit het spel halen en de controle over onze energie terugnemen.

Dit betekent dat we de uitstap uit fossiele brandstoffen democratisch moeten plannen, zodat niet kortetermijnwinsten of de grillen van de markt de keuzes en het tempo van de investeringen bepalen, maar onze collectieve behoeften.

Het betekent ook publiek investeren in de productie van hernieuwbare energie en het oprichten van een publiek bedrijf dat deze energie controleert, verdeelt en de verkoopprijs ervan bepaalt. Zodat hernieuwbare energie niet de winstbron van morgen wordt voor de privé-energiereuzen. Dat is de logica achter onze switch: publiek investeren in energie, maar ook in het isoleren van gebouwen en openbaar vervoer, om ons energieverbruik te verminderen en genoeg groene energie te produceren, zonder de werkende klasse en hun gezinnen te laten betalen.

We moeten de transformatie van onze energie plannen, met de bedoeling om de internationale samenwerking te versterken. Dit betekent dat de historische vervuilers hun deel van de klimaatinspanning op zich moeten nemen. Het betekent ook geen race to the bottom met overheidssubsidies, waardoor multinationals hun zin krijgen en een wurggreep krijgen op de technologieën van de toekomst en op de beslissing waar en waarin ze investeren. Als we de wereldwijde klimaatuitdaging, een van de grootste waar de mensheid ooit voor stond, het hoofd willen bieden, zullen we moeten kennis delen, internationaal samenwerken en de landen in het Zuiden helpen.

Eerst de planeet, niet de winst. Stop de oliegiganten! De werkende klasse in Europa en over de hele wereld heeft er alles bij te winnen: groenere, goedkopere energie, een leefbare planeet, werken aan het ontwikkelen, produceren en installeren van de technologieën die ons in staat zullen stellen om het zonder fossiele brandstoffen te doen.