Arizona, een woestijn waar bijna niets groeit …behalve het verzet

Blauw, geel, oranje en rood. De vlag van de Amerikaanse staat Arizona komt overeen met de kleuren van de vijf partijen die samen de toekomstige federale coalitie vormen: MR, Les Engagés, N-VA, CD&V en Vooruit. "Arizona staat bekend om zijn immense woestijn, waar behalve cactussen niet veel groeit", zegt Benjamin Pestieau, hoofd van het departement Wereld van de Arbeid van de PVDA . "Minder bekend is de strijd van de mijnwerkers die de geschiedenis van deze staat in het zuidwesten van de Verenigde Staten heeft getekend. Arizona heeft veel kopermijnen. In 1915 kwam het in drie steden tot een grote staking. De Mexicaanse en Noord-Amerikaanse mijnwerkers accepteerden niet dat de bazen hun loon zomaar met 10% wilden verlagen, op het moment dat de kosten van het levensonderhoud de pan uit rezen. De mijnwerkers voerden samen vastberaden strijd en kregen uiteindelijk een loonsverhoging van 60%. Dat toont hoe sterk de arbeidersbeweging is als ze verenigd is, ongeacht afkomst. Het was niet de laatste keer dat er strijd werd gevoerd in Arizona.”

Pestieau is verantwoordelijk voor de nieuwe PVDA-campagne "Stop Arizona". Aan Solidair vertelt hij er alles over.

De Arizona-partijen wilden hun toekomstige maatregelen geheim houden, maar een aantal ervan is uitgelekt in de "supernota" van formateur Bart De Wever. Voor wie is die nota zo “super”?

Benjamin Pestieau. Het is Bart De Wever (N-VA ) zelf die de nota "super" noemt. Maar voor de werkende klasse zit er niets goeds in. Integendeel. Tijdens de campagne voor de regionale en federale verkiezingen van juni beloofden De Wever en Georges-Louis Bouchez (MR) dat ze werk en de werkende mensen – “zij die vroeg opstaan” – zouden belonen. Maar het tegendeel is waar. Deze "supernota" is een grote aanval op de wereld van de arbeid, op de werkende klasse, op zij die hard werken, zij die zwaar werk doen. Als je daarentegen de enthousiaste kreetjes van de werkgeversorganisaties hoorde toen de nota uitkwam, weet je al gauw voor wie hij "super" is en wie op zijn wenken wordt bediend. De werkgeversorganisaties waren zelfs teleurgesteld dat de onderhandelingen niet sneller gingen, aangezien de nota voor hen enorme voordelen biedt.

Je publiceerde een brochure over de Arizona-nota. Daarin beschrijf je zes aanvallen. Welke?

Benjamin Pestieau. Er komt een aanval op de lonen van de werkende klasse, op de pensioenen, op de arbeidstijd, op zieke werknemers, op vrouwelijke werknemers en op de vakbonden. Daar zit een bepaalde maatschappijvisie achter. Het is heel belangrijk om dat te begrijpen.

Een aanval op onze lonen, zeg je. Maar rechts voerde toch campagne met de belofte dat die gingen stijgen?

Benjamin Pestieau. De Arizona-partijen zeggen dat ons nettoloon omhoog zal gaan. Maar zelfs als de lonen verhoogd worden, wat nog te bezien valt, zou het over zo'n klein beetje gaan dat het niet compenseert wat ze allemaal gaan afpakken. Het is zonneklaar dat wij (opnieuw) de rekening zullen betalen. Ze willen onder andere de btw op basisproducten en de accijnzen op brandstof verhogen.

Er zijn meerdere aanvallen op onze lonen. Zo willen ze een verlenging van de wet van 1996, die onze lonen blokkeert. De regering kan zo de vakbonden verbieden om te onderhandelen over loonsverhogingen. Dat is uniek in de wereld, België werd voor deze wet internationaal veroordeeld. Daarnaast willen ze de automatische indexering van de lonen aanvallen door de index over 12 maanden “af te vlakken”. Dat is een nieuwe techniek om de indexering van onze lonen te vertragen. Als deze maatregel in 2024 was ingevoerd, zou een werknemer met een gemiddeld loon meer dan 330 euro per jaar hebben verloren, alleen al door deze maatregel.

Wat ook slecht zal vallen bij werknemers, is dat overuren niet meer betaald zullen worden.

Benjamin Pestieau. Ze willen dat we op zondag en 's nachts overwerken zonder extra loon. Normaal gesproken krijg je daar extra loon voor, wat werkgevers moet weerhouden om mensen 's nachts of op zondag te laten werken. Want dat werk is slecht voor de gezondheid, het gezinsleven en het sociale leven. Omdat de meeste mensen op zondag vrij zijn, kunnen we een sociaal leven hebben, geëngageerd zijn, gemeenschap vormen. Ook dat willen ze aanvallen. Als uren tussen 20 uur en middernacht niet langer als overuren betaald worden, betekent dat voor veel mensen – verpleegkundigen, postbodes, vuilnisophalers, ... – heel wat minder geld. Hetzelfde voor werken op zondag. Het verlies kan voor sommige mensen oplopen tot enkele honderden euro's per maand.

Je schrijft in de brochure dat ons uitgestelde loon gevaar loopt. Waarom?

Benjamin Pestieau. Om het nettoloon een klein beetje te verhogen, willen ze het brutoloon en de sociale zekerheidsbijdragen verlagen. Dat is het loon dat we uitgesteld ontvangen in de vorm van openbare diensten (ziekenhuizen, scholen, openbaar vervoer, ...) en sociale uitkeringen (ziekte, pensioen, ...). Lagere lonen betekent minder openbare diensten en minder sociale bescherming. Wat ons bij de aanval op onze pensioenen brengt. Ze verlagen de sociale zekerheidsbijdragen die de pensioenen financieren. En dan vertellen ze ons dat er geen geld meer is om ze te betalen. Wij moeten dan langer werken, terwijl zij de kassen hebben leeggehaald.

Is Arizona van plan om de pensioenleeftijd nog verder te verhogen tot na 67?

Benjamin Pestieau. Officieel niet. Maar ze willen de flexi-jobs uitbreiden. Zo kunnen ze zoveel mogelijk gepensioneerden voor een hongerloon terug aan het werk krijgen. Voor werkgevers en hun politieke vertegenwoordigers moeten “niet-productieve” periodes in het leven verboden worden: studies, pensioenen, vakanties, ... Werkgevers zijn voortdurend op zoek naar manieren om die "verloren tijd” terug te winnen. Daarom proberen ze vakantiedagen en pensioenen aan te vallen. Werkgevers geloven dat mensen leven om te werken, maar de werkende klasse werkt om te leven. Met andere woorden, voor werkgevers moeten mensen in dienst staan van hun economie, terwijl voor werknemers de economie in dienst moet staan van de mensen.

Naast het pensioen wordt ook het recht op vervroegd pensioen in vraag gesteld.

Benjamin Pestieau. In algemenere zin worden de eindeloopbaanregelingen, zoals bijvoorbeeld tijdskrediet, bedreigd. Mensen die moe gewerkt zijn, die een zware baan hebben, houden het onmogelijk vol. Het aantal mensen dat ons vertelt dat ze niet meer normaal kunnen werken omdat hun lichaam het laat afweten, omdat ze niet meer tegen de werkdruk kunnen, is erg hoog. Met deze maatregelen zal dat aantal alleen verhogen. Vervroegd met pensioen gaan, wordt bijna onmogelijk, aangezien je 35 jaar effectief gewerkt moet hebben. Periodes van tijdskrediet, uitzendarbeid, werkloosheid, … worden niet meegerekend. Veel mensen worden hierdoor getroffen. Vandaag komen zeven op de tien vrouwen en vier op de tien mannen als ze 60 zijn niet aan 35 effectieve jaren. Men wil dus 70% van de vrouwen en 40% van de mannen uitsluiten van het vervroegd pensioen. Dat is absurd, vooral als je ziet hoeveel jonge mensen graag zouden willen werken maar geen job vinden.

De achturige werkdag bestaat al meer dan 100 jaar. Het was een van de eerste eisen van de arbeidersbeweging. Nu wil rechts die verworvenheid afschaffen. Gaan we een eeuw terug in de tijd?

Benjamin Pestieau. De arbeidersbeweging heeft altijd gevochten voor collectieve arbeidsnormen. Haar kracht ligt in haar gezamenlijk optreden. Als werknemers alleen staan tegenover hun baas, hebben ze geen macht. Die heb je alleen als je de krachten bundelt en het samen opneemt tegen de macht van de baas. Een van de eerste collectieve gevechten ging dus over collectieve normen voor de arbeidstijd. De Arizona-coalitie wil die nu naar de prullenbak verwijzen. Ze wil een systeem van individuele onderhandeling over arbeidstijd, met als enige limiet 48 uur per week, berekend over vier maanden. Dat zet de deur open voor 52-urige weken, afgewisseld door iets minder zware weken. Alleen het recht op 11 uur rust per werkdag zou nog blijven bestaan als collectieve norm. Omgekeerd betekent dit dus dat werkdagen van 13 uur worden toegestaan. De vakbond wordt buitenspel gezet. Dat is een grote stap achteruit.

Je schrijft in de brochure dat de Arizonacoalitie zieken en werklozen eigenlijk helemaal niet aan het werk wil krijgen. Wat bedoel je daarmee?

Benjamin Pestieau. Hun doel is om zieken en werklozen veel sneller te straffen, niet om ze weer aan het werk te krijgen. De bedoeling is niet dat die mensen zich beter voelen dankzij een professionele activiteit. Ze willen zieke werknemers laten concurreren met actieve werknemers, door de zieken te dwingen elk soort werk te aanvaarden. Zo zullen de lonen opnieuw dalen. De Arizona-partijen blijven herhalen dat de werkgelegenheidsgraad in België lager is dan in de buurlanden. Maar hoewel in Duitsland en Nederland meer mensen werken, wordt daar niet meer gewerkt dan hier. Omdat er veel meer onzekere contracten zijn en de werkuren verdeeld worden over een grote groep onzekere werknemers. In België wordt het beschikbare werk eerder gedaan door werknemers met een vast contract, een voltijds contract van onbepaalde duur. Dat is de groep werknemers die de Arizona-coalitie wil terugdringen. Om sancties te kunnen opleggen, willen ze dokters controleren. De huisarts - die de werknemer kent en dus weet of die rust of een behandeling nodig heeft - zal ook gestraft kunnen worden als hij teveel ziekteverlof geeft. De jacht op de zieken wordt uitgebreid met de jacht op dokters.

Je schrijft ook over een aanval op vrouwen. Wat houdt die in?

Benjamin Pestieau. De toegang tot het minimumpensioen bemoeilijken door een bewijs van het aantal daadwerkelijk gewerkte jaren te eisen, is een directe aanval op vrouwen. Vrouwen hebben de minst regelmatige loopbanen, omdat ze werk doen dat in onze samenleving onzichtbaar blijft, namelijk zorg. Het zijn vaak vrouwen die moeten stoppen met werken of deeltijds moeten werken om voor ouders of kinderen te zorgen.

Tenslotte heeft Arizona het ook op de vakbonden gemunt.

Benjamin Pestieau. Op verschillende manieren. Ze willen vakbonden rechtspersoonlijkheid geven. Dat betekent dat als er tijdens een betoging incidenten zijn, de vakbonden voor de rechter kunnen worden gedaagd. Zo worden de bonden geneutraliseerd door rechtszaken die hun veel tijd en geld kosten. De Arizona-partijen willen vooral de bazen en de regeringen een inkijkje geven in de financiën van de vakbonden, om zo te weten of en hoe lang ze een staking kunnen houden. De bescherming van vakbondsafgevaardigden zal ingeperkt worden. Wanneer een afgevaardigde ontslagen wordt, moet de werkgever een langere opzegtermijn in acht nemen. Zo worden afgevaardigden beschermd tegen onrechtmatig ontslag, bijvoorbeeld wanneer ze te strijdlustig zijn of zich verzetten tegen buitensporigheden van het management. Deze kleine beschermingsmaatregel zal afgeschaft worden.

Had je zo'n brede aanval verwacht?

Benjamin Pestieau. Eerlijk gezegd niet. We hebben dit decennialang niet gezien. Dit is de vrucht van een maatschappijvisie. Alle rechten die we hebben op het gebied van sociale bescherming, beperking van de arbeidstijd, … komen voort uit de strijd van de sociale beweging. In de begindagen van het kapitalisme hadden arbeiders geen vakbonden. De bazen zetten arbeiders tegen elkaar op. De opbouw van de arbeidersbeweging was een lang proces dat leidde tot het ontstaan van de vakbonden, het recht op vakbondsactie, collectieve normen, enz. Nu wil de Arizona-coalitie dat allemaal afbreken, om werknemers opnieuw zoveel mogelijk te isoleren. Ze willen een samenleving waar iedereen alleen staat, alleen met je ziekte, alleen in de ouderdom, alleen tegenover de baas.

Wat willen jullie bereiken met de campagne "Stop Arizona"?

Benjamin Pestieau. Een einde maken aan dat kille, individualistische samenlevingsproject. De logica die onze lonen, onze sociale bescherming, onze rechten en onze mogelijkheden om te vechten uit te hollen, willen we omkeren. Om de plannen van de Arizona-partijen te stoppen, hebben we de hele sociale beweging nodig. We richten ons tot de hele werkende klasse, tot jongeren, intellectuelen en kunstenaars die deze verdeelde en geïsoleerde samenleving niet zien zitten.

Denk je dat jullie kunnen winnen?

Benjamin Pestieau. Tijdens de covidcrisis zagen we al dat de werkende klasse een enorme macht heeft. Zonder haar staat alles stil. Dat hebben we geleerd van de mijnwerkers in Arizona in 1915. In de loop van de geschiedenis heeft de werkende klasse laten zien dat als ze verenigd is, los van afkomst, geslacht, religie, spiritualiteit of wat dan ook, ze overwinningen kan behalen die eerst onmogelijk leken. Om de plannen van Arizona te stoppen, zal het verzet gedragen moeten worden door alle sociale krachten.