Als vrouwen het werk neerleggen, valt de wereld stil

Het feministisch verzet in Spanje is al verschillende jaren in opbouw. Met regelmatige en massaal bijgewoonde acties tonen de Spaanse vrouwen hun ongenoegen over ongelijkheid en geweld op vrouwen. Onder het motto “Ni una más, ni una menos. Vivas nos queremo” (Niet één meer, niet één minder. Wij willen leven) bouwden de Spaanse vrouwen een sterke beweging uit tegen geweld op vrouwen.

Een recent en bekend voorbeeld is de controverse rond de “wolvenroedel”. Vijf mannen tussen 26 en 30 jaar verkrachtten een jonge vrouw van achttien en maakten daar beelden van. Dat gebeurde in 2016 tijdens de jaarlijkse stierenrennen in Pamplona. Het Spaanse gerecht veroordeelde de mannen niet voor verkrachting maar voor seksueel misbruik. Voor de Spaanse wet is dat een lichter misdrijf en zo kregen ze dan ook een lichtere straf. Waarom? De vrouw in kwestie had zich passief gedragen en dus was er volgens de rechter geen sprake van verkrachting. Op deze uitspraak volgde een enorm protest van de Spaanse bevolking, die een aanpassing van de wet vroeg. Alsof het trauma voor het slachtoffer nog niet groot genoeg was, konden de mannen eind juni de gevangenis op borg verlaten om hun proces in beroep thuis af te wachten. Opnieuw volgde massaal protest.

Historische feministische staking

Op 8 maart 2017 was het idee voor een feministische staking rijp. De vrouwenbeweging besloot dat de internationale vrouwendag een jaar later gemarkeerd zou worden door een historische staking.

“Het 8M-platform zag het licht en overkoepelde een brede waaier van actieve vrouwen en vrouwenorganisaties”, zegt Cristina Simó, van de Communistische Partij van Spanje (PCE). “Deze diversiteit maakte het platform rijk maar zorgde ook voor uitdagingen. Verbinding was een belangrijk streefdoel en dat is ook gelukt. Het platform bereikte een consensus over de inhoud die het zou verdedigen. We onderschreven allemaal dat deze staking een antikapitalistisch en antipatriarchaal karakter zou hebben. Verder bouwden we het eisenpakket uit op basis van vier grote pijlers: tegen geweld op vrouwen, tegen de kolonisatie van het lichaam, tegen het besparingsbeleid en voor de verdeling van de zorgtaken. Het platform kwam tot een eisenbundel van maar liefst dertig pagina’s.”

Gelijkheid tussen mannen en vrouwen vergroten

Met twee nationale vergaderingen werd het project op poten gezet en kondigde het platform een staking van vierentwintig uur aan voor 8 maart 2018. De internationale dag tegen geweld op vrouwen van 25 november werd aangegrepen als eerste groot mobilisatiemoment. Elke organisatie binnen de 8M-beweging speelde haar eigen rol in de opbouw en probeerde haar eigen doelpubliek te bereiken.

“Op verschillende campussen waren al feministische groepen actief”, zegt Julia, studente. “Zij traden toe tot de 8M-beweging. Op plaatsen waar geen feministische groepen waren, werden die door jongeren opgericht. Het doel van al die groepen was tweeledig: enerzijds de praktische omkadering en mobilisatie van de studenten voor de staking, anderzijds de jongeren informeren. Door onderlinge discussies en vormingen wilden we het bewustzijn van jongeren over de situatie van vrouwen verhogen.”

Ook de linkse partij Izquierda Unida steunde het initiatief. “Als verkozenen verdedigden we de staking in de raden waar we inzitten”, zegt Nora García Nieves, verantwoordelijke feminisme van Izquierda Unida. “We probeerden zo de staking te ondersteunen en te faciliteren. Veel parlementairen stonden hun zitpenningen af om de actie financieel te ondersteunen. In de nasleep van de staking zetten we ons verder in om wetten te bekomen die de gelijkheid tussen vrouwen en mannen moeten vergroten.”

Naast de vrouwenbewegingen en de partijen die de eisen ondersteunen, droegen ook verschillende andere groepen hun steentje bij. Heel wat wetenschappers, intellectuelen en artiesten riepen mee op. Ook de media mobiliseerden mee. In deze sector zijn heel wat vrouwen actief. Het is een sector die heel gevoelig is voor stereotypering en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Op acht maart bleven veel vrouwelijke mediagezichten weg van het scherm. Anderen toonden zich ongeschminkt en ongekapt omdat het ondersteunend personeel de straat op trok. Wetenschappers, intellectuelen, artiesten en de media hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het succes van de actie.

“Ook huisvrouwen legden het werk neer”, zegt Nora García Nieves. Zij verzetten veel werk buiten het zicht van de samenleving. Om hen te betrekken bij de staking en hun aanwezigheid duidelijk weer te geven, hingen we paarse schorten aan straatpalen, balkons en andere zichtbare plaatsen.”

Spaanse vrouwen schrijven geschiedenis

“Een knoop die de organisatie moest doorhakken, was de plaats die mannen zouden krijgen tijdens de staking”, zegt Cristina Simó. “Doen ze gewoon mee of mogen ze niet? Na discussie bereikte het platform volgend compromis: mannen mochten meedoen als het in het voordeel is van de vrouwenstaking. Aan mannen werd gevraagd om zoveel mogelijk de zorgtaken op zich te nemen. Speciale collectieve ruimtes hielpen hen daarbij. Zo konden ze gezamenlijk voor de kinderen zorgen, eten maken, enz. Dat maakte het gemakkelijker voor vrouwen om aan de staking deel te nemen.”

De staking werd een ongezien succes. Of er volgend jaar een nieuwe staking komt, is nog niet beslist. Het is wel duidelijk dat alle organisaties de verdere uitbouw van de feministische beweging belangrijk vinden. De staking is enorm belangrijk geweest voor een zeer brede sensibilisering in de samenleving. Nooit eerder werd de maatschappelijke situatie van de vrouw zo uitgebreid besproken, tot in de verste uithoeken van Spanje. De staking verplichtte politieke partijen om standpunt in te nemen en zette het feminisme op de politieke agenda. Zo stemde het Spaanse parlement op 26 juni een wet die moeders en vaders evenveel verlof geeft bij de geboorte van een kind. Verlof dat niet inwisselbaar is en aan 100% van het loon. Deze overwinning in de strijd voor de uitbreiding van het vaderschapsverlof is een directe uitloper van de staking. De Spaanse vrouwen schreven een nieuw hoofdstuk in de sociale geschiedenis.

Feminisme centraal bij de vakbond en op de werkvloer

De feministische beweging lag aan de grondslag van de staking. De vakbonden gaven de nodige steun en zetten hun schouders mee onder de organisatie. Vakbonden richtten zich voornamelijk tot de werkende vrouwen en zagen het als hun taak om die massaal te mobiliseren.

“Onze vakbond heeft eerst een analyse gemaakt van het standpunt van de 8M-beweging”, zegt Elena Blasco van vakbond CCOO. “Al snel bleek dat we het eens waren met deze analyse. We onderschreven de oproep en mobiliseerden mee. We gingen ook de discussie aan met de andere vakbonden en probeerden hen mee op de kar te krijgen. Uiteindelijk riep het geheel van de vakbonden een staking van twee uren uit.” Door een staking van twee uren te erkennen, zorgden de vakbonden ervoor dat ook werknemers uit meer precaire sectoren met beperkte of gespreide uren konden deelnemen.  

“Mobiliseren betekende ook de discussie aangaan met onze achterban over het waarom en het belang van deze staking”, zegt Blasco. “We investeerden daarom eveneens hard in interne discussie en vorming om de leden te doordringen van het belang van deze vrouwenstaking. We richtten een speciale 8M-studiedienst op. De CCOO maakte een vakbondskrant die we hebben verspreid onder onze militanten. Maar liefst 500.000 exemplaren gingen de deur uit. We organiseerden 600 vergaderingen binnen de vakbond en 3000 vergaderingen op de werkvloer. Nog nooit stond het feminisme als thema zo centraal in de discussies van de vakbonden op de werkvloer. Om de werkende vrouwen te bereiken, hebben we ons toegespitst op de pijler van de sociaaleconomische eisen.”

Het succes van de staking was groot. De CCOO vroeg aan haar afdelingen om vooraf te laten weten wie er allemaal zou meedoen. Achteraf bleek dat veel meer bedrijven zijn gaan staken dan op voorhand was geweten. Naast de typisch vrouwelijke sectoren namen ook bedrijven deel uit de harde industrie, waar voornamelijk mannen werken. Zo werd er onder meer gestaakt in de autofabriek SEAT. Een totaal onverwachte opkomst. Dat toont niet alleen aan dat het sensibiliseringswerk van de vakbonden effect heeft gehad, het wijst er ook op dat mannen begrijpen dat het wegwerken van de ongelijkheid in het belang is van alle werkende mensen en dat ze dat niet zien als een zaak van alleen de vrouwen.
De staking was niet enkel historisch omwille van het aantal vrouwen dat ze op de been bracht. Nooit eerder was feminisme zo’n belangrijk punt op de werkvloer. Nooit eerder stond het zo centraal in het eigen werk. Het vormt een stimulans voor de vakbonden om verder te blijven werken rond feministische campagnes en eisen. Zo ontwikkelden ze een onderhandelingsbundel die ze gebruiken bij cao-onderhandelingen en creëren ze paarse ruimtes tijdens manifestaties om de feministische eisen in de verf te zetten.

PVDA op bezoek bij Spaanse feministen

De feministische beweging in Spanje staat stevig op de kaart. Seksisme, economische ongelijkheid, geweld en machismo kunnen steevast rekenen op verzet. Op 8 maart 2018 kwam dit verzet tot een historisch hoogtepunt. Vijf miljoen vrouwen, liefst de helft van alle Spaanse vrouwen, namen deel aan de Huelga Feminista, de feministische staking. Een staking die zich als antikapitalistisch en antipatriarchaal profileert. Vrouwen van alle lagen van de bevolking, met of zonder betaalde job, legden het werk neer. Tienduizenden namen de straten van Spanje in, van de grootste steden tot de kleinste dorpen. Inspirerend, hoopgevend en leerrijk.

Een delegatie van de PVDA en Marianne (de vrouwenbeweging van de partij) trok begin juni naar Madrid. Op het programma stonden ontmoetingen met de PCE (Partido Comunista de España), Izquierda Unida, de 8M-beweging en de CCOO (Comisiones Obreras, de Spaanse communistische vakbond). Deze organisaties stonden vooraan in de opbouw van de staking. Net als in België bestaat er in Spanje een structurele ongelijkheid. Vrouwen zijn, meer nog dan mannen, slachtoffer van de uitbuiting door het kapitalistische systeem. Het asociale regeringsbeleid, dat de wensen van de werkgevers doorduwt, vergroot de ongelijkheid.

De patriarchale ideologie weegt zwaar door in de samenleving. Vrouwen oefenen nog steeds het leeuwendeel van de huishoudelijke taken en zorgtaken uit. Seksisme en geweld op vrouwen zijn een huizenhoog probleem. Het verdeelt de werkende mensen in plaats van hen te verenigen.

Ook in België hebben vrouwen alle reden om deze ongelijkheid niet langer te aanvaarden. Om zich massaal mee te verzetten tegen de sociale afbraak door de regering. Om zich met volle kracht mee in te schakelen in de opbouw van een sociale en solidaire samenleving, waarin gelijkheid tussen vrouwen en mannen geen dode letter is maar realiteit. We gaven oren en ogen de kost en discussieerden over hoe de Spaanse vrouwen bouwen aan die antikapitalistische en antipatriarchale vrouwenbeweging.