Hoe kunnen we een Europa van vrede, veiligheid en samenwerking tot stand brengen?
Kunnen we bouwen aan een veiligheidsarchitectuur voor Europa die een alternatief is voor de huidige confrontatiepolitiek tussen de Navo en Rusland?
“Het is niet omdat je als vijanden tegenover elkaar staat zoals in de Koude Oorlog (van de jaren 1950 tot 1980), dat je geen akkoorden kan sluiten om de spanning te verminderen en de veiligheid en samenwerking tussen de verschillende partijen te promoten”, vindt Andrej Hunko, parlementslid in de Duitse Bundestag voor Die Linke.
Prof. em. en Ruslandexperte Katlijn Malfliet (KU Leuven) pleit ervoor dat de veiligheidsgaranties voor Oekraïne het best komen vanuit de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa): “Europa moet zich voorbereiden op een nieuw veiligheidsconcept” dat het kader en de ideeën van ‘Helsinki’ weer tot leven wekt (1). In 1975 werd inderdaad in Helsinki de Slotakte van de Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa gesloten, tussen de VS, Canada, de Sovjet-Unie en alle landen in Europa, een regio “van Vancouver tot Vladivostok”. Hieruit ontstond later de OVSE. “Geef vrede een kans. Want wat is het alternatief? Dat de situatie verder escaleert?”, vraagt professor Malfliet zich af in het politieke praatprogramma De Afspraak. (2)
Dat is ook de visie van de vredesbeweging. In de woorden van de Franstalige koepel van organisaties voor vrede en democratie, CNAPD: “We moeten werken aan de ontwikkeling van een nieuwe architectuur die gebaseerd is op gemeenschappelijke veiligheid, en die perfect democratisch is, én onafhankelijk van de Navo.” (3)
Ook Andrej Hunko is gewonnen voor een vernieuwde OVSE als platform voor veiligheid en samenwerking in Europa. “In die organisatie is de laatste jaren ten onrechte steeds minder geïnvesteerd”, zegt Hunko. “De OVSE is vandaag een zeer zwakke organisatie, met een budget van nauwelijks 140 miljoen euro per jaar. Dat is minder dan wat één Amerikaans F-22 gevechtsvliegtuig kost, en zo’n 1.000 keer minder dan het budget van de Europese Unie.”
Hunko merkt op dat het herwaarderen van de OVSE in de eerste plaats een politieke keuze is. Een nieuwe Europese veiligheidsarchitectuur zal de principes van vreedzame coëxistentie moeten hanteren (het naast mekaar bestaan van landen met verschillende politieke regimes), en veiligheidsgaranties moeten bieden aan alle partijen. “Alleen zo kunnen we vermijden dat Europa opnieuw in twee blokken wordt verdeeld die lijnrecht tegenover elkaar staan, besluit Hunko. Want is er misschien iemand gebaat met een nieuw IJzeren Gordijn, tussen een sterk westers Navo-blok en een op zichzelf teruggeplooid Fort Rusland, dat zich blijvend bedreigd voelt door de Navo-expansie?”
PVDA-volksvertegenwoordiger Steven De Vuyst pleit in OVSE-parlement voor “multilaterale onderhandelingen”
De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa heeft ook een Parlementaire Assemblee (PA OVSE), een soort parlement, dat 323 leden telt, aangewezen door de nationale parlementen van de 57 landen die deel uitmaken van de OVSE. Dat OVSE-parlement kan initiatieven nemen voor de preventie en de oplossing van conflicten. Het komt driemaal per jaar samen, en telt ook een aantal commissies. De grootte van de parlementaire delegaties staat in verhouding tot het bevolkingsaantal en verschilt dus van land tot land: de VS heeft 17 afgevaardigden, de Russische Federatie 15, Turkije 8, en ook België mag 8 Kamerleden en senatoren afvaardigen. Voor de PVDA maakt volksvertegenwoordiger Steven De Vuyst er deel van uit.
Op 23 maart, een maand in de Oekraïne-oorlog, hield het OVSE-parlement een Zoomsessie die de Belgische politiek en de media quasi volledig ontgaan is. Steven De Vuyst was het enige lid van de Belgische delegatie die de moeite nam om deel te nemen. Hij lanceerde er een oproep voor “het opstarten van multilaterale onderhandelingen met alle betrokken staten over een nieuwe en inclusieve Europese veiligheidsarchitectuur, gebaseerd op het principe van gemeenschappelijke en ondeelbare veiligheid”. Een hint voor de Belgische regering en voor de Europese Unie, die tot nu toe doof en stom blijven voor een diplomatiek initiatief.
1 De Slotakte van Helsinki definieert drie zogenaamde ‘korven’ of werkdomeinen:
- Politieke aangelegenheden en veiligheid – ondermeer conflictpreventie, ontwapeningsverdragen, wapeninspecties, wederzijdse informatie over militaire oefeningen, vertrouwenwekkende maatregelen;
- Economische zaken, wetenschap, technologie en milieu – dat gaat dan o.a. over de bestrijding van witwaspraktijken, over gezamenlijk watermanagement of over energiezekerheid; en
- Democratie, mensenrechten en humanitaire aangelegenheden – zoals de werking van de rechtsstaat, het beschermen van rechten en vrijheden, en verkiezingswaarnemingen.
2 De Afspraak, Canvas, 29 maart 2022
3 Pamflet uitgedeeld op de vredesmanifestatie in Brussel, 27 maart 2022
- Waarom eerder kiezen voor onderhandelingen dan voor een frontale confrontatie om de oorlog te stoppen?
- Hoe kan België een sleutelrol spelen voor de vrede, zoals het dat in het verleden heeft gedaan?
- Hoe kunnen we een Europa van vrede, veiligheid en samenwerking tot stand brengen?
- Waarom zal een militair opbod geen vrede brengen?
- Kunnen sancties tegen een volk de oorlogen van zijn leiders stoppen?
