Arizona ontmaskerd | Het programma van de regering voor de jeugd: onzekerheid en instabiliteit
“We doen dit niet zozeer voor ons, dan wel voor onze kinderen en kleinkinderen", zei Bart De Wever in zijn regeringsverklaring aan het parlement op 4 februari. De zogenaamde “zorg voor toekomstige generaties" is wat de Arizona-partijen steeds weer inroepen om de maatregelen die ze willen nemen te rechtvaardigen. Maar al gauw blijkt dat die maatregelen de echte behoeften en prioriteiten van jongeren volledig negeren. Loonblokkering, onbeperkt uitzendwerk, de herinvoering van de legerdienst, enz. De toekomst die met deze maatregelen vorm krijgt, is er een van onzekerheid, instabiliteit en oorlog. Daarom zeggen steeds meer jongeren: "Niet in onze naam."
1. Jongeren, de belangrijkste slachtoffers van de aanvallen op ons pensioen
3. Meer flexibiliteit, minder stabiliteit
4. Aanval op sociale bescherming voor jongeren
- 4.1. Beperking van de inschakelingsuitkering tot één jaar
4.2. Beperking van de werkloosheidsuitkering tot maximaal 2 jaar
5. Studenten laten werken in plaats van kansarmoede bij hen te bestrijden
6. Herinvoering van de legerdienst en voorbereiding op oorlog
7. Veiligheid als oplossing voor jongerenkwesties
De rechten van de werkende klasse vernietigen in naam van de jeugd? Krankzinnig
We geven een overzicht van de belangrijkste Arizona-maatregelen voor de jeugd en de gevolgen ervan, te beginnen met de sociaaleconomische maatregelen die vooral jongeren zullen treffen.
1. Jongeren, de belangrijkste slachtoffers van de aanvallen op ons pensioen
Arizona plant een ware overval op de pensioenen van de werkende mensen in ons land. De regering wil dat iedereen langer doorwerkt voor minder pensioen. Ze voert een pensioenmalus in.
Jongeren zijn op drie manieren de belangrijkste slachtoffers van deze maatregel:
de meeste aanvallen op de pensioenen voorzien in overgangsmaatregelen tot 2040 of zelfs 2062. Jongeren die vandaag de arbeidsmarkt betreden, zullen daarom de dupe worden van deze maatregelen, zoals de pensioenmalus.
onze ouderen langer laten werken, betekent dat er minder kwaliteitsbanen beschikbaar komen voor jongeren. Terwijl onze ouders zich doodwerken, zullen jongeren het moeten doen met onzekere banen (zie hieronder).
lagere pensioenen betekent dat jongeren hun ouders op hun oude dag steeds meer zullen moeten helpen om in hun behoeften te voorzien. Nu al betalen veel werknemers tot 500 euro per maand aan kosten voor het rusthuis van hun ouders.
2. Minder loon voor jongeren
2.1. Loonblokkering met de wet van 96
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"We behouden het principe van de loonnormwet van 2017 zodat de concurrentiekracht van onze ondernemingen op dat punt gewaarborgd is op termijn."
De "loonnormwet van 2017" is de wet die loonsverhogingen in België beperkt. Ze werd in werd aangenomen en in 2017 gewijzigd. Deze wet stelt een maximale marge in voor loonsverhogingen voor werknemers. De werknemersorganisaties, de vakbonden, hebben niet het recht om te onderhandelen over loonsverhogingen boven deze "norm". Concreet was de loonnorm in 2021 0,4%, in 2023 0% en in 2025 0%.
De Arizona-regering wil deze wet handhaven. Jongeren zullen als eersten de gevolgen ondervinden, aangezien de lonen aan het begin van de loopbaan het laagst zijn. Maar jongeren hebben net meer geld nodig om onafhankelijk te worden, een huis te kunnen kopen of huren, een gezin te stichten, enz.
2.2. Afschaffing van nachtpremies tussen 20 uur en middernacht
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"Om opnieuw concurrentieel te zijn tegenover de buurlanden start nachtarbeid in de distributiesector en aanverwante sectoren (waaronder e-commerce) voortaan vanaf middernacht (24 uur) in de plaats van de huidige grens vanaf 20 uur, zonder verlies van koopkracht voor de werknemer die vandaag al actief is tussen 20u en 24u.”
In België is nachtwerk bij wet verboden, omdat het slecht is voor de gezondheid. Nachtwerk is daarom sterk gereguleerd en wordt gecompenseerd met nachtpremies. De Arizona-regering wil deze nachtpremies tussen 20 uur en middernacht in de distributie, logistiek en aanverwante sectoren afschaffen.
In deze sectoren werken veel jongeren, vooral in supermarkten, kledingwinkels, magazijnen, enz. De nachtpremies voor werk tussen 20 uur en middernacht vertegenwoordigen honderden euro's per maand aan loon. Deze premies afschaffen, betekent een enorm verlies aan koopkracht voor de werknemers. Jongeren zullen de eersten zijn die dit voelen, gezien de afschaffing eerst van toepassing zal zijn op nieuwe contracten.
Het langetermijndoel van de regering is om deze premies over de hele lijn af te schaffen door het verbod op nachtwerk op te heffen.
3. Meer flexibiliteit, minder stabiliteit
3.1. Interimcontracten van onbepaalde duur
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"We vragen aan de sociale partners om de uitzendarbeid van onbepaalde duur in de praktijk te brengen."
Uitzendwerk biedt geen werkzekerheid. Je weet vandaag niet of je morgen wordt verlengd, je moet beschikbaar zijn voor het geval het uitzendbureau je belt. Het contract kan al dan niet verlengd worden, naar goeddunken van het uitzendbureau of de onderneming. Het is erg moeilijk om sociale zekerheidsrechten op te bouwen en je kunt van de ene op de andere dag je inkomen verliezen. In deze situatie is het onmogelijk om op lange termijn te plannen. Toch worden steeds meer jonge mensen gedwongen om dit soort werk aan het begin van hun loopbaan te aanvaarden.
De regering wil uitzendwerk veralgemenen door interimwerk van onbepaalde duur in te voeren. Dat betekent dat je ermee instemt om voor onbepaalde tijd op elk moment beschikbaar te zijn, volgens de behoeften van het uitzendbureau en de werkgevers, zonder garantie op werkuren of inkomen.
De invoering van een interimcontract van onbepaalde duur zal vooral jongeren treffen, aangezien 50% van de uitzendcontracten (studenten niet meegerekend) wordt ingevuld door jongeren van onder de 30 jaar. Deze jongeren krijgen zo niet de nodige stabiliteit om een gezin te stichten, een huis te kopen of toekomstplannen uit te werken.
3.2. 45-urige werkweken met de invoering van 360 overuren
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"Wat betreft de vrijwillige overuren voeren we één aantrekkelijk systeem in tot 360 vrijwillige overuren zonder motief of inhaalrust, dat arbeidsrechtelijk van toepassing is in alle sectoren. Voor 240 van deze vrijwillige overuren is geen overloon verplicht en is bruto gelijk aan netto, dus zonder sociale bijdrage of personenbelasting. Dit gebeurt op basis van een schriftelijke overeenkomst tussen werknemer en werkgever die steeds opzegbaar is."
De Arizona-regering wil een pakket van 360 uur "vrijwillig" overwerk per werknemer invoeren, waarvan 240 uur niet worden gecompenseerd door inhaalrust of extra loon en waarbij geen pensioen- of werkloosheidsrechten opgebouwd worden. In de praktijk betekent dit de invoering van een 45-urige werkweek zonder financiële compensatie voor de werknemers en zonder dat de vakbonden kunnen ingrijpen om de werkgevers te controleren. Als je alleen staat tegenover de baas, durf je dan te weigeren om deze overuren te draaien?
Jongeren worden dubbel getroffen:
Ten eerste zal het voor jongeren die op zoek zijn naar werk nog moeilijker worden om een baan te vinden, omdat de arbeidstijden van contractwerkers zullen toenemen.
Ten tweede willen 9 op de 10 werkende jongeren meer tijd buiten het werk hebben om voor het gezin te zorgen, aan sport te doen en een sociaal leven te leiden. In plaats van rekening te houden met hun wensen, wil Arizona de mogelijkheid van een 6-daagse werkweek opleggen.
4. Aanval op sociale bescherming voor jongeren
4.1. Beperking van de inschakelingsuitkering tot één jaar
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"We beperken de wachttijd tot 156 dagen na afstuderen [...]. Deze inschakelingsuitkering moet worden aangevraagd voor iemand de leeftijd van 25 jaar bereikt. Voor deze jongeren geldt een maximale duurtijd van de uitkering van 1 jaar."
De inschakelingsuitkering is een uitkering die jongeren na het afstuderen kunnen ontvangen voor ze gaan werken. Op dit moment is de maximale duur van een inschakelingsuitkering drie jaar. Je kan ze aanvragen als je jonger bent dan 25 en een beroepsinschakelingstijd van een jaar hebt doorlopen waarin je geen uitkering ontvangt. De Arizona-regering wil de maximale duur van de uitkering beperken tot één jaar.
De inschakelingsuitkering is een klein inkomen dat mensen in staat stelt te overleven en werk te zoeken zonder dat ze gedwongen zijn elk mogelijk aanbod te aanvaarden wat loon en uren betreft.
Als je van school komt, is het moeilijk om een goede baan te vinden. In vacatures vragen werkgevers vaak het onmogelijke: ze willen zo gekwalificeerd en ervaren mogelijk personeel tegen zo laag mogelijke kosten. Meestal bieden ze korte contracten aan waarmee je geen solide toekomst kunt opbouwen. Door de duur van de inschakelingsuitkering te beperken tot één jaar, zet de Arizona-regering jongeren onder druk om elk aanbod te accepteren, zelfs als het werk geen verband houdt met hun studie en er sprake is van slechte arbeidsomstandigheden en een slecht loon. Het is een manier om jongeren nog meer kansen te ontnemen.
4.2. Beperking van de werkloosheidsuitkering tot maximaal 2 jaar
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"De duur van de werkloosheidsuitkeringen wordt beperkt tot maximum 2 jaar. Bij korte periodes van onderbroken tewerkstelling wordt de maximale duurtijd opgeschort voor iedere gewerkte dag.
Hoelang je een werkloosheidsuitkering kan ontvangen, hangt hierbij af van het aantal voordien gewerkte jaren. 1 jaar werken in de voorbije 3 jaar opent het recht op maximum 1 jaar werkloosheidsuitkering. Aanvullend krijg je per 4 extra gewerkte maanden recht op 1 maand extra uitkering, zodat je na 5 gewerkte jaren recht hebt op de uitkering van maximum 2 jaar."
De werkloosheidsuitkering wordt nu beperkt tot twee jaar en de voorwaarden aangescherpt. Om in aanmerking te komen voor een werkloosheidsuitkering van twee jaar, moet je in totaal vijf jaar gewerkt hebben, waarvan ten minste één jaar in de afgelopen drie jaar.
Deze beperking in de tijd van werkloosheidsuitkeringen zou tienduizenden werknemers kunnen uitsluiten van de sociale zekerheid, waardoor ze gedwongen worden een beroep te doen op sociale bijstand van het OCMW. De Arizona-regering kiest ervoor om de toegang tot een werkloosheidsuitkering te beperken in plaats van kwaliteitsbanen te creëren, terwijl de arbeidsmarkt nu al niet genoeg werk biedt voor iedereen. Deze maatregel treft met name jongeren, die in armoede kunnen vervallen als ze niet in aanmerking komen voor een werkloosheidsuitkering.
Bovendien wordt de toegang tot sociale bescherming complexer door de toename van flexibiliteit en uitzendwerk. Jongeren worden gedwongen om onzekere, slecht betaalde banen te accepteren, vaak met slechte werkomstandigheden. Deze situatie versterkt de concurrentie op de arbeidsmarkt en oefent een neerwaartse druk uit op de lonen van alle werknemers. In een van de rijkste landen ter wereld verdienen jongeren een betere toekomst dan slecht betaalde, flexibele jobs.
5. Studenten laten werken in plaats van kansarmoede bij hen te bestrijden
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"De verhoging van de begrenzing van studentenarbeid in het arbeidsrecht en sociale zekerheid wordt permanent tot maximaal 650 uur studentenarbeid. De leeftijdsgrens voor studentenarbeid wordt 15 jaar."
Tegenwoordig werkt een op de twee studenten naast de studie. Dat is een stijging van 42% op tien jaar tijd, volgens cijfers van de Franstalige studentenfederatie (FEF). Van deze jobstudenten doen 3 van de 4 het om hun studie te bekostigen1. Dat is heel wat anders dan een studentenjob die je aanneemt om je vakantie of andere extraatjes te financieren en die een waardevolle leerervaring kan zijn. Studenten en hun gezinnen hebben ook te lijden onder de stijgende kosten van het levensonderhoud: studeren betekent inschrijvingsgeld betalen maar ook betalen voor lesmateriaal, eten, soms een kot, enz. Tegen deze achtergrond neemt het aantal jobstudenten toe. Studenten moeten bovendien steeds meer werken.
Voorheen was de limiet vastgesteld op 475 uur, na de gezondheidscrisis werd hij tijdelijk verhoogd tot 600 uur. Arizona's definitieve overstap naar 650 uur is voor veel studenten een opluchting. De Arizona-partijen verlagen ook de leeftijd voor studentenarbeid van 16 naar 15 jaar. Maar deze opluchting wijst op een groeiende onzekerheid onder studenten. In die zin is het verhogen van het aantal werkuren zeker geen echte oplossing.
De Arizona-partijen die deze toename van het aantal werkuren voor studenten doorvoeren, zijn tegelijkertijd verantwoordelijk voor de enorme kansarmoede. MR en Les Engagés doen niets om studenten in moeilijkheden te ondersteunen. In Vlaanderen laten de Arizona-partijen het inschrijvingsgeld boven de 1000 euro uitkomen. Dezelfde partijen blokkeren loonsverhogingen voor de ouders en zeggen tegen de kinderen van deze gezinnen dat ze moeten werken om te kunnen studeren.
Maar een bijbaan heeft een directe impact op het studiesucces. Werken betekent lessen missen, minder tijd hebben om te studeren tijdens examenperiodes, enz. 650 uur betekent 13,5 uur per week werken, of meer dan anderhalve dag per week2. Deze jongeren zouden zich op hun studie moeten kunnen richten in plaats van te zwoegen in supermarkten of 's avonds laat in cafés. Een zoveelste obstakel dat de kinderen van de werkende klasse tegenkomen op hun weg naar succes.
Deze maatregel vergroot niet alleen de ongelijkheid in ons onderwijssysteem, maar heeft ook gevolgen voor de arbeidsmarkt als geheel. Studentenwerk is een voordeel voor werkgevers. Het is onbelast en grotendeels vrijgesteld van sociale bijdragen. Het is ook flexibel en jongeren zijn zich vaak niet bewust van hun rechten. In Nederland zien we bijvoorbeeld in de distributiesector hoe studenten de vaste werknemers bijna volledig vervangen. Studenten zijn goedkope arbeidskrachten die worden gebruikt om de lonen en arbeidsomstandigheden voor de hele klasse te drukken. Dat is het Arizona-model.
6. Herinvoering van de legerdienst en voorbereiding op oorlog
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"Voor jongeren voorzien we binnen Defensie in de mogelijkheid tot een vrijwillige militaire dienst van 12 maanden."
Theo Francken, minister van Defensie, voegt hier in een openbare verklaring aan toe: "Jongeren krijgen ongeveer 2.000 euro netto per maand gedurende 12 maanden. In november stuur ik een brief naar alle 120.000 18-jarigen waarin ik hun vraag om deze vrijwillige militaire dienst te komen vervullen."
In plaats van te investeren in onderwijs, betaalbare huisvesting of andere maatregelen om jongeren in staat te stellen hun toekomst op te bouwen, investeert de regering deze middelen liever in het leger, waarbij militaire dienst voor jongeren opnieuw wordt ingevoerd. Dit gebeurt weliswaar op vrijwillige basis, maar het is duidelijk een maatregel die actief wordt gepromoot door de nieuwe minister van Defensie Theo Francken als onderdeel van zijn plan om de samenleving te militariseren (zie het hoofdstuk over militarisering).
Wie zal zich daadwerkelijk aanmelden voor deze legerdienst? Francken noemt een loon van 2000 euro per maand, terwijl er geen gelijkaardige bedragen zijn voor studiebeurzen of OCMW-steun voor jongeren die willen studeren. De huidige gemeenschapsdienst voorziet in een vergoeding van 10 euro per dag (200 tot 300 euro per maand). Waarom is er zo'n verschil met militaire dienst? Dit kan ertoe leiden dat een student die zijn studie niet kan betalen, een jongere die niet aan werk komt of een jongere met een slecht betaalde baan niet uit overtuiging maar uit noodzaak bij het leger gaat. Zo wordt de ongelijkheid vergroot en wordt het leger de enige optie voor degenen die geen andere keuze hebben.
In plaats van te investeren in militaire dienst, zou de regering beter investeren in onderwijs, opleiding en begeleiding naar werk. De toenemende militarisering van de samenleving beantwoordt helemaal niet aan de behoeften van de jeugd en draagt op geen enkele manier bij aan vrede.
6.1. Het leger naar scholen sturen
Uit het Arizona-regeerakkoord:
“We stellen een militair referendaris aan die in scholen uiteenzet wat Defensie doet en hoe dit bijdraagt tot internationale vrede en onze veiligheid."
Het regeerakkoord wil ook militair personeel naar scholen zenden om het leger te promoten. Dit is ook het geval in een aantal andere Europese landen, met name Duitsland. Oorlogszuchtige politieke verklaringen en miljarden aan militaire investeringen gaan gepaard met een campagne om onze geesten te militariseren. Het leger wordt overal gepromoot, op straat, in de media, op pizzadozen en ook op school.
7. Veiligheid als oplossing voor jongerenkwesties
De tussenkop "Een kordate aanpak van jongerenciminaliteit" in het regeerakkoord, zet de toon. Jongeren worden afgeschilderd als een bedreiging en als criminelen, in plaats van ze te zien als individuen die begeleid en ondersteund moeten worden. Jongeren zijn de wereld van morgen.
7.1. De politie voor voortijdige schoolverlaters
Uit het Arizona-regeerakkoord:
“We moedigen onze lokale politiediensten en bij voorkeur ook de jeugdbrigades aan om het door de betrokken actoren getrokken anti-spijbelbeleid (verder) te ondersteunen en zo ook de ouders actief te betrekken.”
Het aantal voortijdige schoolverlaters is alarmerend hoog: tussen 2020-2021 en 2023-2024 steeg het aantal voortijdige schoolverlaters van 50.000 tot 93.000 (La Ligue des familles). Geconfronteerd met dit probleem zet Arizona in op een repressief antwoord in plaats van een echte oplossing.
Jongeren die de school voortijdig verlaten, zitten vaak in een complexe situatie: psychische nood, gezinsproblemen, kansarmoede, ... Omstandigheden die vragen om individuele ondersteuning en structurele oplossingen. Maar in plaats van te investeren in ondersteuning en preventie, stuurt de regering er de politie op af. Dit beleid versterkt de bestraffende aanpak die gangbaar is en aan de kaak wordt gesteld door organisaties zoals de Ligue des familles. Bovendien zet dit de deur open voor willekeurige controles en aanhoudingen van jongeren op straat tijdens schooluren.
7.2. Anti-jeugdbrigades
Uit het Arizona-regeerakkoord:
"Daarnaast roepen we de lokale politiezones op om in te zetten op een goed werkende jeugdbrigade waar jeugdinspecteurs werken die opgeleid zijn om met jongeren aan de slag te kunnen gaan. Zo kunnen zij proactief/preventief nieuwe fenomenen van jongerencriminaliteit- en overlast detecteren, jongeren hierop aanspreken en waar nodig bestraffen/sanctioneren.”
De regering wil speciale "jeugd"-politiebrigades oprichten om hen te controleren en te straffen. In plaats van de onderliggende oorzaken van voortijdig schoolverlaten en criminaliteit aan te pakken, kiest Arizona voor een repressieve aanpak. Deze maatregelen zijn over het algemeen gericht op jongeren in volksbuurten, waar de kansarmoede groter is en de betrekkingen met de politie al gespannen zijn. In plaats van in te zetten op repressieve maatregelen, moeten we dringend investeren in onderwijs, sociale begeleiding en professionele integratie. Dit zijn oplossingen die de onderliggende oorzaken van de problemen aanpakken, jongeren echte toekomstperspectieven bieden en voorkomen dat ze al op jonge leeftijd met de politie in aanraking komen.
De rechten van de werkende klasse vernietigen in naam van de jeugd? Krankzinnig
De Arizona-partijen mogen dan wel beweren te handelen "namens de jeugd", het zijn de jongeren die het hardst getroffen zullen worden door de geplande maatregelen van de regering (gesteund door de werkgeverslobby). Dit verhaal is vooral bedoeld om generaties tegen elkaar op te zetten, verdeeldheid te zaaien tussen ouders en kinderen en de jeugd te gebruiken om maatregelen tegen alle werknemers te rechtvaardigen. Het is echt krankzinnig om jongeren zo voor te liegen en voor hen te spreken.
De realiteit is dat onzekerheid, instabiliteit en een leven lang uitzendwerk niet is wat jongeren willen. De Arizona-maatregelen zijn echter niet onvermijdelijk. Er zijn alternatieven, steeds meer jongeren zijn zich daarvan bewust.
1 Cijfers FEF.
2 Inclusief vier weken vakantie per jaar.
